Güngör Uras

TÜSİAD gazete ilanlarıyla Ecevit’i düşürdü söylemi “şehir efsanesi” olarak 36 yıldır tekrarlanır oldu.
Tabii olarak çok kişi 36 yıl önce ülkenin durumu ne idi, TÜSİAD ilanlarının amacı ne idi hatırlayamıyor.
TÜSİAD üyelerinin çoğu o dönemleri yaşamadığından, onlar da neyin ne olduğunu bilemiyor. İyisi mi ben sizlere ilanların yayımlandığı 1979 yılının ocak-aralık aylarında “vaziyet-i umumiye” hakkında bilgi vereyim.

1979’da neler oldu?
- 18 Ocak: Anayasa Mahkemesi’ne bombalı saldırı düzenlendi.
- 1 Şubat: Milliyet Gazetesi Genel Yayın Müdürü Abdi İpekçi İstanbul’da öldürüldü.

22 Ocak 2015 tarihinde TÜSİAD’ın 45’inci Olağan Genel Kurul toplantısı yapılacak.
TÜSİAD kurulduğu tarihten bu yana kamuoyunun ilgisini çeken bir sivil toplum kuruluşu.
TÜSİAD yönetimleri iktidardaki partiler ve yönetimlerle iyi diyaloğu sürdürmeye çalışırlar ama değişik dönemlerde değişik nedenlerle bu diyaloğ kesilir. Bu yıl Sayın Cumhurbaşkanı ile Sayın Başbakan TÜSİAD toplantısına katılmayacaklarına açıkladılar.
TÜSİAD ile her tartışmada, “TÜSİAD’ın Ecevit’i düşürmek için verdiği ilanlar” gündeme gelir.
TÜSİAD’ın başbakanı düşürmek için verdiği ilanlar nasıl ilanlardı?
Ne zaman verildi? Çok kişi bunları unuttu.
İyisi mi ben sizlere 1979 yılında gazetelerde yayımlanan 4 TÜSİAD ilanını hatırlatayım.

2014’ün temmuz ayından sonra dünya piyasalarında dolar değer kazanmaya başladı. Euro, dolara karşı değer kaybetti.
n Haziran ayında 1 euro, 1.36 dolara eşitti. 16 Ocak’ta 1 euro, 1.16 dolara eşit oldu.
- Çapraz kur (parite - dolar/euro eşitliği) 1 Haziran - 16 Ocak arası yüzde 14.6 değişti. Euro dolar karşısında yüzde 14.6 oranında eridi. Ucuzladı.
Bizim için önemli olan dolar ve euro’nun Türk Lirası satış fiyatıdır.
- Haziranda dolar 2.09 TL’den satılıyordu. 16 Ocak’ta 2.31 TL oldu. İçeride doların satış fiyatı yüzde 10.5 oranında arttı.
- Bizde euro’nun TL fiyatı, dolar ile Türk parasına dönüştürüldüğü için, dolar fiyatı artınca, euro’nun değer kaybı aynı ölçüde TL satış fiyatına yansımadı. 1 Haziran - 16 Ocak arasında (çapraz kur yüzde 14.6 değişirken) euro’nun TL fiyatı yüzde 5.9 oranında ucuzladı.
- 1 Haziran’da 2.85 TL’den satılan euro’nun fiyatı 16 Ocak’ta 2.68 TL’ye geriledi.

Dededen, babadan görenler Büyük Saatli Maarif Takvimi alışkanlığını sürdürüyor. Güne takvimden bir yaprak kopararak başlıyorlar.
Maarif Takvimi’ne göre bugün 1436 Hicri Rebiyülevvel’in 27’si, 1430 Rumi Ocak ayının 5’i ve Kasım’ın 72’si.
Bugünün Ocak ayının 18’i olduğunu cümle âlem biliyor da... Bugün neden, “27 Rebiyülevvel, Rumi 5 Ocak ve 27 Kasım” oluyor? Rumi Takvim, Milat’tan önce 45 yılında Roma İmparatoru Jül Sezar için düzenlenen “Jülyen Takvim”e dayanır. Yılbaşı 1 Mart’tır. Bir yıl 365 gündür. Rumi yıl, Milat’tan sonra 584 yılında başlar. Bu nedenle Rumi yılı bulmak için Miladi yıldan 584 çıkarılır. Her yıl 365 gün kabul edildiğinden, dört yılda bir, bir gün eklenerek zaman düzeltmesi yapılan Miladi Takvim ile günleri uyuşmaz. Osmanlı devletinde 1678 sonrası resmi işlerde kullanıldı. Cumhuriyet’in ilk yıllarında da Rumi Takvim uygulaması devam etti...
1925 yılında Miladi Takvim’e geçildi ama, Rumi Takvim’e dayalı olarak “mali yıl” 1 Mart’ta başladı. Daha sonra 1 Ocak’a kaydırıldı.

Hicri 27 Rebiyülevvel 1436
Halife Ömer zamanında, Hicret’in 17’nci yılında uygulanmaya başlayan Hicri Takvim, Müslüman ülkelerde benimsenir. Hazreti Muhammed’in ölümü sonrası gün

TÜİK’in belirlemelerine göre 2014 Ekim ayında işsizlik oranı yüzde 10.4 oldu.
İşsizlik oranı, iş bulduğunda çalışmaya hazır nüfus sayısı, işsiz sayısına bölünerek hesaplanıyor.
Ekim ayında çalışmaya hazır nüfus (ki buna” işgücü “diyoruz) 29.1 milyon, işsiz sayısı 3 milyondu. 29.1 milyonu işsiz sayısı 3 milyona bölünce, işsizlik oranı bulunuyor.
2013 yılı ekim ayında 2.4 milyon olan işsiz sayısı bir yılda 573 bin arttı. 2014 Ekim ayında 3 milyon oldu.
Acaba işyerleri kapandığı, çok sayıda işyeri işçi çıkardığı için mi işsiz sayısı arttı? İşsizlik oranı arttı?

Nüfus artıyor

2014 yılı haziran ayında 1 milyar dolarlık, kasım ayında 2 milyar dolarlık altın ithal ettik. Diğer aylarda altın ithalatı daha düşük rakamlarda gerçekleşti. Sonuç olarak 2014 yılının 11 ayında altın ithalatına 6.4 milyar dolar ödedik. Aynı dönemde 3.1 milyar dolarlık altın ihraç edildi.
* 2014 yılının ilk 11 ayındaki altın ithalat-ihracat farkı net 3.3 milyar dolar olarak bizim ithalat rakamımızı büyüttü.
* 2013 yılının aynı ayında ithalat-ihracat farkı net 10.4 milyar dolar olmuştu. Altın ticareti cari açığı bu kadar büyütmüştü.
* 2014 yılının ilk 11 ayında altın ticaretinin yükü (10.4-3.3 milyar dolar) 7.1 milyar dolar azaldı.
* Altın yükünün azalması cari açığın küçülmesine destek verdi. 2014 yılında ilk 11 ayda cari açık 56.6 milyar dolardan 38.7 milyar dolara geriledi. 17.9 milyar dolar küçüldü.
* 17.9 milyar dolar iyileşmenin 7.1 milyar doları altın ithalatının gerilemesinden kaynaklandı.
Dış yatırım yükseliyor

Cari açık, basit anlatımıyla döviz açığı, belli dönemde ülkenin olağan döviz gelirleri ile döviz giderleri arasındaki farktır.
Olağan döviz giderleri ithalat gibi döviz giderleridir. Olağan döviz gelirleri ihracat ve turizm gelirleri gibi döviz gelirleridir.
Biz cari açığı, döviz açığını aylık ve yıllık olarak izliyoruz.
Yıllık döviz açığımız 2010 yılında 45.3 milyar dolarken, 2011 yılında 75 milyar dolar olunca ekonomide, büyümede frene basıldı. 2012 Yılında açık 48.4 milyar dolara geriledi. 2013 yılında 65 milyar dolar oldu.
Bu yıl sonu açığın 43-44 milyar dolar olması bekleniyor.
Görülüyor ki büyümeden fedakârlık sonucu, açık 2010 yılındaki rakama gerileyecek
Cari açığın, döviz açığının ülke için büyüklüğü, riski, milli gelire oranlanarak belirleniyor.

Kontrat denilince sadece kira kontratı akla gelir. Halbuki ekonomide her işlem kontrata dayalı olarak yürür. Eskiden Anadolu’da borçlanma Reşat altını üzerine yapılırdı. “100 altın borçlanan bir yıl sonra 110 altın ödeme yükümlüğü altına girerdi”.
Çalışanlarla yapılan sözleşmelerde, ücret artışı genelde “enflasyona” bağlanır. Yılbaşlarında en az enflasyon kadar zam yapılır. Kiralarda artış son zamanlarda ya enflasyona ya da dolara endeksleniyor. Enflasyona ve dolara endekslemede “yıllık artış” ile “ortalama artış”ın belirlenmemesi çok kere karışıklığa yol açıyor.
Yıllık artış 12 ay arasındaki, örneğin “Aralık-Aralık” ayları arasındaki değişimi gösterir. Yıllık ortalama artış ise son 12 ayın ortalama artış oranıdır.
Aralık 2014 sonunda enflasyonda (TÜFE’de) yıllık artış yüzde 8.17 idi. 12 aylık ortalama artış ise yüzde 8.85 olarak hesaplanmıştır.
Artış farkı var
2014 yılı aralık ayında dolar fiyatında yıllık artış yüzde 9.20 olarak belirlendi. Halbuki 12 aylık ortalama artış yüzde 15.20 oranındadır. Kira kontratlarının tamamı aralıkta sona ermiyor. Yıl içinde sona eren ve yenilenen kontratlarda kontrat tarihindeki enflasyon oranları ve dolar fiyatları dikkate alınıyor.