Dededen, babadan görenler Büyük Saatli Maarif Takvimi alışkanlığını sürdürüyor. Güne takvimden bir yaprak kopararak başlıyorlar.
Maarif Takvimi’ne göre bugün 1436 Hicri Rebiyülevvel’in 27’si, 1430 Rumi Ocak ayının 5’i ve Kasım’ın 72’si.
Bugünün Ocak ayının 18’i olduğunu cümle âlem biliyor da... Bugün neden, “27 Rebiyülevvel, Rumi 5 Ocak ve 27 Kasım” oluyor? Rumi Takvim, Milat’tan önce 45 yılında Roma İmparatoru Jül Sezar için düzenlenen “Jülyen Takvim”e dayanır. Yılbaşı 1 Mart’tır. Bir yıl 365 gündür. Rumi yıl, Milat’tan sonra 584 yılında başlar. Bu nedenle Rumi yılı bulmak için Miladi yıldan 584 çıkarılır. Her yıl 365 gün kabul edildiğinden, dört yılda bir, bir gün eklenerek zaman düzeltmesi yapılan Miladi Takvim ile günleri uyuşmaz. Osmanlı devletinde 1678 sonrası resmi işlerde kullanıldı. Cumhuriyet’in ilk yıllarında da Rumi Takvim uygulaması devam etti...
1925 yılında Miladi Takvim’e geçildi ama, Rumi Takvim’e dayalı olarak “mali yıl” 1 Mart’ta başladı. Daha sonra 1 Ocak’a kaydırıldı.
Hicri 27 Rebiyülevvel 1436
Halife Ömer zamanında, Hicret’in 17’nci yılında uygulanmaya başlayan Hicri Takvim, Müslüman ülkelerde benimsenir. Hazreti Muhammed’in ölümü sonrası gün hesaplanmasında ortaya çıkan kargaşayı önlemek amacıyla düzenlendi. Mekke’den Medine’ye göç yılı olan 622 yılı, takvimin başlangıç yılı kabul edildi. Miladi ve Rumi takvimlerdeki gibi yıl, on iki aya bölündü. On iki aya muharrem, cemaziyülevvel, cemaziyülahir, sefer, rebiyülevvel, rebiyülahir, recep, şaban, ramazan, şevval, zilkade, zilhicce isimleri verildi.
Hicret’in muharrem ayında gerçekleştiği kabul edildiğinde, bu ay yılın ilk ayıdır. Hicri aylar 29 veya 30 gün sürer. Bu nedenle Miladi ve Hicri aylar arasında on günlük fark çıkar. Hicri yıl 354 gün, Rumi yıl 365 gündür. Rumi yıl her 33 yılda bir, hicri yılı bir yıl geçer. Bu farkı gidermek için her 33 yılda bir Rumi yıldan bir “Hicret yılı” düşülür. Buna “sıvış senesi” denilir.
Kasım-Hızır günleri-Kasım 72
Bugün Kasım’ın 72’si. Hangi Kasım’ın? Anadolu halkı yüzyıllardır, bir yılı “Kasım Günleri” ve” Hızır Günleri” diye ikiye böler. İlki 8 Kasım’da başlar, sonbahar, kışı kapsar. 179 gün sürer. 6 Mayıs’ta ise ikinci dönem başlar. Hızır günleri 186 gündür. İlkbahar ve yazı kapsar. 7 Kasım’da biter.
Günümüzde bu takvimleri kimler kullanıyor bilemiyorum ama bunlar Büyük Saatli Maarif Takvimi’nde var.
Bu takvimin 155 yıllık geçmişi var. İstanbul Maarif Kitaphanesi ve Matbaası’nı Türkistan doğumlu Hacı Kasım Efendi 1860’da kurdu ve takvim yayımlamaya başladı. Hacı Kasım’ın oğlu Nacit Kasım harf devriminden sonra Atatürk için yazılan ilk kitabı yayımladı. Adı “Atatürk’ün Altın Kitabı” idi.
Saatli Maarif Takvimi 1931’den bu yana Latin harfleriyle basılıyor.
Şimdilerde müessesenin sahibesi, Naci Kasım’ın küçük kızı Aydın Geylani. Aydın Geylani’nin eşi Muhsin Geylani, çocukları ve arkadaş grubu takvimleri hazırlayıp yayımlıyorlar.