TÜSİAD gazete ilanlarıyla Ecevit’i düşürdü söylemi “şehir efsanesi” olarak 36 yıldır tekrarlanır oldu.
Tabii olarak çok kişi 36 yıl önce ülkenin durumu ne idi, TÜSİAD ilanlarının amacı ne idi hatırlayamıyor.
TÜSİAD üyelerinin çoğu o dönemleri yaşamadığından, onlar da neyin ne olduğunu bilemiyor. İyisi mi ben sizlere ilanların yayımlandığı 1979 yılının ocak-aralık aylarında “vaziyet-i umumiye” hakkında bilgi vereyim.
1979’da neler oldu?
- 18 Ocak: Anayasa Mahkemesi’ne bombalı saldırı düzenlendi.
- 1 Şubat: Milliyet Gazetesi Genel Yayın Müdürü Abdi İpekçi İstanbul’da öldürüldü.
- 6 Şubat: 12 Mart döneminin İstanbul Emniyet Siyasi Şube Müdürü Ilgız Aykutlu öldürüldü.
- 15 Şubat: Adana’da bir kahvehane otomatik silahla tarandı. Dört kişi öldü.
- 28 Şubat: Mazot yokluğundan Kadıköy-Karaköy, Boğaz ve Adalar vapur seferlerinde aksamalar oldu.
- 12 Mart: Akaryakıt darlığına karşı önlem olarak Ankara’da Petrol Ofisi’nin yalnız ticari taşıtlara akaryakıt vermesi kararlaştırıldı.
- 13 Mart: İstanbul’da özel yurtlar kapatıldı.
- 17 Mart: İstanbul’a gelen Demirel, benzin yokluğunu simgelemek üzere at arabalarıyla karşılandı.
- 25 Mart: Başbakan Ecevit devalüasyon söylentilerini yalanladı.
- 9 Nisan: Çapraz kur farkını gidermek için doların değeri 26.50 liraya çıkarıldı.
- 14 Nisan: Hükümetteki 6 bağımsız bakan ortak bir basın toplantısı düzenleyerek hükümete “uyarıda” bulundu. Altı bakan “Hükümet önlem almazsa vebali bizim olmaz” dedi.
- 29 Nisan: İstanbul’da 1 Mayıs günü sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
- Türkiye’de bulunan IMF Heyeti Başkanı Woodwold Türkiye’nin 4. Beş Yıllık Kalkınma Planı ve 1979 yılı programında öngörülen politikalarla hiçbir yere varılamayacağını söyledi.
İlk ilan Mayıs’ta
- 12 Mayıs: TÜSİAD‘ın ilk ilanı “Gerçekçi Çıkış Yolu” başlıklı ilanı yayımlandı.
- 13 Mayıs: Başbakan Ecevit, Gönen ve Orhaneli’de yaptığı konuşmalarda iş çevrelerinin tutumunu eleştirerek “Yeterli yardım ve kredi sağlama eşiğine gelmişken içimizden bıçaklanıyoruz. Kendi kendimizi yabancılara haksız yere jurnal ediyoruz” dedi.
- 14 Mayıs: TÜSİAD’ın ilanı için savcılığa başvuracağını söyleyen Başbakan Ecevit, “Bu devlet, işadamlarının muhtırasıyla hükümet kurmaz, bu memlekette ancak halkın dediği olur” dedi.
- İstanbul’da benzin karneye bağlandı.
- 5 Haziran: OECD Türkiye’yi denetleme komisyonu kuruldu.
- 19 Haziran: Karneyle benzin dağıtımına başlandı.
- 13 Temmuz, Türkiye ile Yabancı Bankalar Konsorsiyumu arasında 838 milyon dolarlık yeni kredi ve borç erteleme anlaşması Londra’da imzalandı.
- 2 Ağustos: Renault ve Tofaş fabrikalarında parça yokluğundan üretim durdu.
- 27 Ağustos: ODTÜ’de jandarma ile çatışan 450 sol görüşlü öğrenci gözaltına alındı.
- 3 Ekim: Donanma’nın Savarona okul gemisi Heybeliada önlerinde yandı.
- 12 Ekim: Türkiye’nin Hollanda Büyükelçisi Özdemir Benler’in oğlu Ahmet Benler silahlı bir saldırı sonucu Lahey’de öldürüldü.
- 16 Ekim: 609 gün işbaşında kalan 3. Ecevit hükümeti istifa etti.
5 ay sonra istifa etti
Bütün bunlar 1979 yılında “vaziyet-i umumi”nin ne kadar karışık olduğunu, karışıklığın ötesinde “anarşinin” ve “ekonominin” nasıl kontrolden çıktığını gösteriyor.
Ecevit TÜSİAD ilanlarının ilk yayım tarihi olan 12 Mayıs’tan 5 ay sonra, 16 Ekim’de istifa etti.
İktidardan ayrılışını TÜSİAD’ın gazetelerde yayımlattığı dört ilana bağlayan Sayın Ecevit, 1994 Eylül ayında buna bir ilave yaptı. Türkiye’den Rusya’yı gözetlemek için Amerikan casusu uçaklarının havalanmasına müsaade etmediği için Amerikalıların kendine kızdığını, dönemin güçlü adamı Brezinski’nin Washington’da TÜSİAD’a gazete ilanları yoluyla Ecevit’i düşürme talimatı verdiği şeklinde “duyumlar aldığını” söyledi.
Ecevit’in istifasını TÜSİAD ilanlarına bağlaması, eski arkadaşı Feyyaz Berker’i çok üzdü. TÜSİAD’ın kuruluşundan itibaren 9 yıl başkanlığını yürüten Tekfen Holding’in kurucu ortağı Feyyaz Berker TÜSİAD’ın ilk 10 yılını anlatan “Fikir Üreten Fabrika TÜSİAD’ın İlk On Yılı 1970-1980” isimli kitabının tanıtımı için düzenlenen toplantıda ”Ecevit’le Robert Kolej”den arkadaş olduğunu, ilanların hükümeti devirmeye yönelik düşünülmediğini tekrarladı. Berker, ilanların yayımlanmasından önce Ecevit’e bilgi verildiğini, ancak önemsemediğini vurguladı.
Berker çok üzüldü
Berker, ilanlarla ilgili şunları söyledi: “İlanlar gizli kapaklı hazırlanmadı. TÜSİAD içinde ilanların yayımlanmasını isteyenler, istemeyenler tartıştı. Hazırlanan metinler bütün üyelere gösterildi. Yayından önce rahmetli Nejat Eczacıbaşı bunları zamanın örfi İdare Kumandanı’na bizzat götürdü. Kumandan metinleri Ankara’ya gönderdi, yayımlanmasında bir mahzur olup olmadığını sordu. Sonra “Yayımlanmasında mahzur görülmemiştir” diyerek altlarına mühür bastı, imza attı.
TÜSİAD çalışanları yayımdan önce yakınlığı nedeniyle Sayın Hikmet Çetin’den Sayın Ecevit’in ilanlarla ilgili değerlemesini öğrenmek istediler. Sayın Hikmet Çetin, “Sayın Ecevit’in ilanları gördüğünü, hiçbir şey söylemediğini” belirtti. Açık anlatımıyla, yayımlanmadan önce normal kanallardan Sayın Ecevit TÜSİAD ilanlarından haberdar edilmişti” dedi.
36 yıl sonra, TÜSİAD denilince hâlâ, “Ecevit’i düşüren ilanlar” gündeme geliyor.
Neyin ne olduğu unutulduğu için de, genelde TÜSİAD’ı kötülemek isteyenler, “TÜSİAD’ın olumlu faaliyetlerini görmezden gelerek, TÜSİAD’dan ilan vererek Ecevit’i düşüren işadamları derneği” olarak söz ediyorlar.