Güngör Uras

Çalışmak isteyen sayısındaki artışa rağmen. çalışmak isteyenlerden fazla kadın ve erkeğe iş bulunması ve sonunda işsiz sayısının azalması önemlidir.

Geçen yıl Türk ekonomisi. iş yaratmada başarılı oldu. İşsizlik sorunu çözülmedi ama iş arayanların çokluğuna rağmen. iş arayanlardan daha fazla kadın ve erkeğe iş bulunabildi.

- 2017 yılında 15 yaş üstü nüfus 1 milyon 119 bin arttı.
- Artan nüfus nedeniyle iş arayan kadın ve erkeğin sayısı da 1 milyon 39 bin oldu.
- Yıl içinde iş arayanlardan çok kadın ve erkeğe. 1 milyon 619 bin kişiye iş imkânı yaratıldı.
- İş arayandan çok kişiye iş imkânı yaratılınca. işsiz sayısı 581 bin azaldı.
- Bir yıl önce % 12.7 olan işsizlik oranı. 2017 Aralık ayında % 10.4’e geriledi.

Başka olumlu gelişmeler de var:

Bu hafta ne olduysa, “piyasa” hareketlendi. Hareketlenen piyasa “reel piyasa” değil”, “finansal piyasa.”

Ne var ki halkımız sabah kalkıyor, akşam yatıyor. Gözü TV ekranında, kulağı haberlerde, dolar fiyatı, altın fiyatı ne oldu? Borsa endeksi indi mi, çıktı mı?

- Dolar geçen hafta sonu 3.81 TL iken, dün 3.87 TL’den işlem gördü. Euro 4.71 TL’den 4.79 TL’ye yükseldi.

- Döviz sepeti (% 50 dolar+% 50 euro) hafta sonu 4.19 TL iken dün 4.33 TL olmuştu.

- Altının gramı geçen hafta sonu 162.2 TL idi, dün 164.9 TL oldu.

- On yıllık faiz oranları % 12.19’dan % 12.61’e, 2 yıllık gösterge faiz % 13.32’den % 13.72’ye yükseldi.

- Bu olumsuz gelişmelere karşın, borsada işler fena gitmiyor. Geçen hafta sonu BIST-100 Borsa endeksi 116.9 iken, dün 118.5 dolayına çıktı.

Ne oldu da dolar, euro, altın fiyatları arttı?

Sağılan büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayıları 2010 yılında toplam 17.5 milyondu. 2017 yılında 28.5 milyon oldu.

Sağılan hayvanlardan elde edilen toplam süt miktarı 2010 yılında 13.5 milyon tondu. 2017 yılında büyük ve küçükbaş hayvanlardan 20.6 milyon ton süt elde edildi.

Bizde koyun sayısı fazla ama koyun sütü toplam süt üretiminin sadece % 6.5’i oranında. Toplam süt üretiminin % 90’ını inek sütü oluşturuyor.

Son yıllarda keçi ve manda sütüne ilgi arttı. Sağılan manda sayısı ve sağılan keçi sayısı arttı ama manda sütü üretim rakamı çok düşük. Keçi sütü üretimi koyun sütü üretiminin yarısına yaklaştı.

Sağılan hayvan sayıları ve toplam süt üretim rakamları önceki yıllar yapılan hayvan sayımına dayalı tahminleri yansıtıyor. Süt üretiminin büyük bölümünü üretici değerlendiriyor. Süt, ayran, yağ, peynir olarak ya kendi tüketiyor, ya çevresine satıyor.

Yarısı ticari işletmelere

Türkiye İstatistik Kurumu ise ticari süt işletmelerinden, işletmeler tarafından toplanan süt miktarını ve de üretilen süt ürünlerini belirliyor.

2017 yılında toplam süt üretimi 20.6 milyon ton ama ticari süt işletmelerince değerlendirilen süt miktarı, üretimin yarısı kadar. Ticari işletmeler ülke genelinde 9.2 milyon ton

2018 yılının ilk ayı, ocak ayında, cari açık (döviz açığı) büyüdü ama ay içinde net döviz girişi toplamı açık rakamından fazla olduğu için, döviz sorunu yaşanmadı, tersine, döviz rezervleri arttı.

2017 yılının tamamında cari açık 47.1 milyar dolar olmuştu. Döviz girişleriyle açığı finanse edemediğimizden, döviz rezervlerinden 8.2 milyar dolar kullanmak zorunda kalmıştık.

Açık büyüyor

2017 yılının tamamında cari açığı büyüten, dış ticaret açığı oldu. İthalat artışı, ihracat artışının önüne geçti.

2018 yılının ilk ayında da cari açığı büyüten dış ticaret açığı oldu. Ocak ayında ihracat %10.7 artarken, ithalat %38.0 arttı. 9 milyar dolar dış ticaret açığı oluştu.

Bizim ana döviz giderimizin kaynağı ithalat harcamaları. İhracat geliri ithalat harcamaları kadar artmayınca, turizm gelirlerinde artış yetersiz kalınca, döviz açığı büyüyor.

2017 yılı ocak ayında 2.6 milyar dolar olan cari açık, 2018 Ocak ayında 7.0 milyar dolara yükseldi.

Ocak ayında turizm gelirlerinin olumlu katkısı küçük oldu. Buna karşılık 2.2 milyar dolarlık altın ithalatı açığı büyüttü.

Türkiye’de kamuya ait 25, kooperatiflere ait 5, özel sektörün 3 şeker fabrikası var. Bu fabrikalar 20 milyon ton pancarı işleyerek yılda 2.5 milyon ton şeker üretiyor.

Türkiye genelinde 54 ilde 3 bin köyde 105 bin aile pancar ekiyor. (Pancar ekicilerinin sayıları 2011 yılında 171 bindi. Üretici sayısı azaldı. Verim yükseldi.)

Toplam şeker üretiminin 1.4 milyon tonunu kamu kuruluşu olan Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ (Türkşeker) gerçekleştiriyor.

Özelleştirme İdaresi Türkşeker’e ait 25 fabrikanın 14’ünün satışı için hazırlık yapıyor.

Kuruluşu 1926’da

Türkiye’de şeker sanayinin kuruluşu 1926 yılına gider.

Cumhuriyet’ten sonra 1926 yılında Alpullu ve Uşak’ta, 1933 yılında Eskişehir’de 1934 yılında Turhal’da kurulan şeker fabrikaları özel statü ile kuruldu.

O dönem dünyada yaşanan ekonomik krizden etkilenen sanayicinin ve çiftçilerin mali güçlerinin yetersiz kalması karşısında şeker fabrikaları 1935 yılında birer KİT (Kamu İktisadi Kuruluşu) haline getirildi

Aydıncık’ı geçen cuma keşfettim. Hayran oldum. Ben, geçen cuma keşfettim ama Zeus’un oğlu Hermes’in torunlarından, Fenikeli Sandokos, Aydıncık’ı (o zamanki adıyla Kelenderis’i) benden 2.500 yıl önce keşfetmiş. Bir liman ve ticaret kenti olarak geliştirmiş. Kelenderis’e daha sonra İyonyalılar, Asurlular, Sisamlılar, Selefkoslar, Mısırlılar, Romalılar, Emeviler, Bizanslılar, Karamanoğulları ve Osmanlılar hâkim olmuş. Milattan önce 425-400 yıllarında Kelenderis’in, kent adına basılı altın ve gümüş sikkeleri varmış. Perslere karşı oluşturulan Attika Delos Deniz Birliği’nin merkezi olmuş.

1920 Rum mübadelesine kadar 2.500 yıl Akdeniz’in önemli bir liman kenti olarak gelişmesini sürdürmüş. Kelenderis adından sonra Gilindire olarak tanınan kente 1965 yılında “Aydıncık” adı verilmiş.

Mersin’den Antalya’ya doğru yola çıkılınca, Erdemli, Silifke, Taşucu’nu geçerek, 190 km yol alınınca Aydıncık’a ulaşılıyor.

Toroslar’ın eteğindeki Aydıncık, “Akdeniz’in saklı cenneti”. Beton yığınına dönmemiş yapıları, yeşili ve masmavi denizi, sayısız tarihi kalıntılarıyla 11 bin nüfuslu şirin bir Akdeniz sahil kenti.

Yöneticiler çaba içinde

Kaymakam Mehmet Erhan Türker ile Belediye Başkanı Ferat Altan,

Yılda 1 milyon tonun üzerinde cam ambalaj tüketiyoruz. Cam ambalajın büyük bölümü cam şişe, kavanoz.

Cam, tabiatta binlerce yıl bozulmadan yaşayan bir madde. Arkeolojik kazılarda yerin altından, binlerle yıl önce üretilmiş cam eşyalar çıkıyor.

Her yıl 1 milyon ton cam ambalaj, atık olarak çevreye yayılırsa, bir süre sonra dağ taş cam olacak.

Cam ambalaja ilgi ve cam ambalaj tüketimi giderek artıyor. Çünkü cam sağlık demek. Plastiğin alternatifi olarak kullanımı yaygınlaşıyor.

Yılda 10 milyar küçük şişe, şişe soda içiyoruz. Soda şişeleri sağa sola atılıyor. Yılda 1 milyar büyük şişe bira, rakı, şarap içiliyor. Bunların şişeleri çöpe gidiyor. Son yıllarda içme suyunda pet şişe ve pet damacanadan cam şişe ve cam damacanaya dönüldü. Cam su şişeleri bir defa kullanılıyor.

Gıda maddelerinin ambalajında (kavanozlanmasında) cam kullanımı artıyor.

Bütün bunlar tüketilen cam ambalajların çevrede kalmaması, çevreyi kirletmemesi için tekrar toplanmasını, geri dönüşümünü zorunlu kılıyor.

Cam, sonsuz geri dönüşümü olan bir madde. Kullanılan cam eritilerek tekrar cama dönüştürülebiliyor. Dönüşümde hem çevre hem ekonomi kazanıyor.

Zincir marketlerin büyük hızla çoğalmaya devam ettiğini belirten Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, “10 yılda 75 bin bakkal kapandı, bakkal ve büfe sayısı yüzde 31 azaldı, 240 binden 166 bine düştü, son 1 yılda zincir market sayısı yüzde 13 artarak 28 bine ulaştı” diyor.

Türkiye’de 1 milyon 684 bin esnaf var. Sırasıyla 166 bin bakkal, 111 bin minibüsçü, 88 bin kuaför, 81 bin nakliyeci, 77 bin taksici, 72 bin kahveci, 62 bin servisçi, 61 bin pazarcı var. Nüfus ve perakende harcamaları artarken bakkal ve büfe sayısının azalmasının nedeni, zincir marketlerin artması. Yerlisi, yabancısı, ucuzcusuyla zincir marketler ‘organize perakendeci’ olarak, bakkallar geleneksel perakendeci olarak tanımlanıyor. Büyük şehirlerde geleneksel perakendeci sayısı ve güçleri azalıyor ama Anadolu’da hâlâ geleneksel perakendeci hakim durumda.

Bakkal amca yaşayacak

Geleneksel perakendecinin payı yüzde 67, organize perakendecilerin payı yüzde 33 dolayında. Avrupa’da organize perakendecinin sektör payı yüzde 80’in üzerinde. Bunun anlamı, Türkiye’de geleneksel perakendecinin giderek pazar kaybedeceği, bakkal ve market sayısının azalacağı, iş hacimlerinin