Zincir marketlerin büyük hızla çoğalmaya devam ettiğini belirten Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, “10 yılda 75 bin bakkal kapandı, bakkal ve büfe sayısı yüzde 31 azaldı, 240 binden 166 bine düştü, son 1 yılda zincir market sayısı yüzde 13 artarak 28 bine ulaştı” diyor.
Türkiye’de 1 milyon 684 bin esnaf var. Sırasıyla 166 bin bakkal, 111 bin minibüsçü, 88 bin kuaför, 81 bin nakliyeci, 77 bin taksici, 72 bin kahveci, 62 bin servisçi, 61 bin pazarcı var. Nüfus ve perakende harcamaları artarken bakkal ve büfe sayısının azalmasının nedeni, zincir marketlerin artması. Yerlisi, yabancısı, ucuzcusuyla zincir marketler ‘organize perakendeci’ olarak, bakkallar geleneksel perakendeci olarak tanımlanıyor. Büyük şehirlerde geleneksel perakendeci sayısı ve güçleri azalıyor ama Anadolu’da hâlâ geleneksel perakendeci hakim durumda.
Bakkal amca yaşayacak
Geleneksel perakendecinin payı yüzde 67, organize perakendecilerin payı yüzde 33 dolayında. Avrupa’da organize perakendecinin sektör payı yüzde 80’in üzerinde. Bunun anlamı, Türkiye’de geleneksel perakendecinin giderek pazar kaybedeceği, bakkal ve market sayısının azalacağı, iş hacimlerinin düşeceğidir. Perakende sektörü gıda ve gıda dışı olarak ikiye ayrılıyor. Perakende iş hacminde gıda perakendeciliğinin payı yüzde 62, gıda dışı perakendeciliğin payı yüzde 38 oranında. Gıda perakendeciliği pazarında satılan ürünlerin yüzde 77’si geleneksel gıda ürünleri, yüzde 23’ü organize üretim tesislerinde üretilen ürünler. Genelde bakkal ve market sayısının azalması, perakende ticarette geleneksel perakendecilerin pazar kaybetmesinin ana sebebi, AVM sayısındaki artış gösteriliyordu.
Günümüzde organize perakendeciler AVM dışında gelişmeye başladı. Ucuzcu mağazaların perakende sektöründeki payı artmaya başladı. Organize perakendeciler ve ucuzcu mağazalar, küçük marketlerle, ucuzcu marketlerle, mahallelerde geleneksel perakendeciler ile (bakkallar ile) rekabete başladı.
Gıda dışında zorlanıyorlar
AVM’ler genelde bakkalların değil de gıda dışı geleneksel perakendecilerin pazar payını daraltır oldu. Geleneksel perakendecilerin de organize perakendecilerin de önümüzdeki yıllarda en büyük rakibi ‘e ticaret’ (elektronik ticaret) olacak. Çünkü gıda perakendeciliğinde ‘e ticaretin’ payı giderek artıyor, artacak. Eskiden mahalle bakkallarının sattıklarını şimdilerde ‘e ticaret’ şirketleri evlere teslim ediyor. Perakende sektörünün toplam cirosu hakkında farklı tahminler var.
Bir tahmine göre 2018’de perakende cirosu 900 milyar TL dolayında. Bir başka tahmine göre 260 milyar dolar. Dolar tahminine dayalı değerlemelere göre ise, 260 milyar dolarlık iş hacminin 160 milyar doları gıda perakendecilerinin, 100 milyar doları gıda dışı perakendecilerin satış hacmi. Gıda perakendecilerinin 160 milyar dolarlık iş hacminde geleneksel gıda perakendecilerinin payı 100 milyar dolar, organize gıda perakendecilerinin (marketlerin) payı 60 milyar dolar dolayında. Gıda dışı perakende kesiminde 100 milyar dolarlık perakende hacminde geleneksel mağazaların payı 40 milyar dolar, organize mağazaların (AVM’lerdeki mağazaların, markalı satış yapan mağazaların, zincir mağazaların) payı 60 milyar dolar.
