Kanadalıların Mimari ile İmtihanı: Habitat 67

1967 Montreal Expo için kurulan 90 fuar pavyonundan günümüze sadece iki tanesi aşağı yukarı sağlam şekilde gelebildi. Bunlardan biri şu an Montreal Biyosfer’i olarak bilinen Buckminster Fuller’in meşhur jeodezik küresi, diğeri ise hem İsrail hem de Kanada vatandaşı olan mimar Moshe Safdie’nin oldukça hırslı, apartman yaşantısını köklü değişikliklere uğratma amacı taşıyan hükümet sponsorluğundaki Habitat 67 projesi.

Sıra dışı ve devrim niteliğinde bir mimari proje

Montreal Expo’ya bütün dünyadan yaklaşık olarak 50 milyon ziyaretçi akın etti. O zamanlar 3 milyonluk bir nüfusa sahip Montreal için bu inanılmaz bir rakam teşkil ediyordu. Söz konusu 50 milyonluk dev ziyaretçi kitlesinin büyük çoğunluğu ise orada tek bir amaç için bulunuyordu. Moshe Safdie’nin apartman yaşantısında devrim yaratacak nitelikte olduğu söylenen Habitat 67’sini görebilmek.Habitat 67, oldukça az bilinen ve İkinci Dünya Savaşı sonrası Japonya’daki yenilikçi mimari hareket olan Metabolizm’den esintiler taşıyordu. Metabolizm anlayışına göre binalar organik, yaşayan bir canlı gibi tasarlanmalıydı ve prefabrik hücreler vasıtası ile birbirlerine bağlanmalıydı.Gemi penceresi şeklinde yuvarlak pencerelere sahip olan ve tuğladan küpler kullanılarak inşa edilen Tokyo’daki Nakagin Kulesi, günümüz Metabolizm mimari anlayışının en çarpıcı örneklerinden biri. Ünlü Fransız mimar Le Corbusier’in projelerinden ve Metabolizm anlayışından ilham alan Safdie’nin Habitat 67 projesi, Safdie’nin kendi tabiriyle, soğuk geometriyi nefes alan ve yaşayan doğa ile dengelemeyi amaçlıyordu.

Ardı arkası kesilmeyen sorunlar ve hüsran

Bütün dünyaya yayılacağı ve şehirlerdeki apartman dairesi yaşantısını tamamen değiştireceği düşünülen Habitat 67 çılgınlığı bir saman alevi gibi hızla yandı ve kısa sürede söndü. Gerçekleşemeyen bir rüya olarak nitelendirilen Habitat 67’nin başarısız olmasının altında bulunan sebeplerden ilki proje finansmanın rezalet durumda olmasıydı.Hükümet tarafından sponsor edilmesine karşın gereğinden fazla prefabrik üretimi yapılması giderleri oldukça artırdı. Giderleri dengelemek için istenen çok yüksek kira bedelleri yüzünden evlerin büyük bir çoğunluğu boş kaldı. 1960’lar bitip de küresel ekonomik kriz, petrol krizi ve Vietnam Savaşı’nın sıkıntılı günlerinin hakim olduğu 1970’ler başladığında Habitat 67, ütopik mimari ile birlikte unutulmaya yüz tuttu.

Günümüzde Habitat 67 sakinleri

Habitat 67’nin inşa edildiği 1967 yılından tam 50 yıl sonra bile hala içinde yaşamak mümkün. Günümüzde hali hazırda hala birtakım sakinleri olan Habitat 67’de yaşayan kişiler genellikle dairelerin içini tekrar bir dizayndan geçirdikten sonra kullanıyorlar. İçinde bulunduğumuz yüzyılda sürekli yaşanacak bir evden ziyade arada sırada ziyaret edilip kafa dinlenebilecek bir yer olan Habitat 67, ne olursa olsun çıplak gözle görülmesi gereken, ölümsüz bir mimari proje.