Prof. Dr. Erol Ulusoy

Elektrikli “akıllı araç” demek, birçok yazılım programı demek. Elektrikli akıllı araçlarda bir yazılım hatası veya sorunu oluştuğunda, araca binlerce kilometre uzaktan müdahale edip, yazılım programındaki hatayı düzeltme olanağı olacak. 24 Şubat 2024 tarihli “Otonom araba ve siber güvenlik” başlıklı yazımda otonom araçlardaki siber tehditlere işaret etmiş ve aracımızın hack’lenerek kontrolünün uzaktan ele geçirilebileceğini yazmıştım.

Test amaçlı ‘hack’

Tesla bu durumu öngörüp, kendi yazılımcılarının hazırladığı programlarda hangi açıkların bulunduğunu test etmek için ödüllü yarışmalar düzenliyor. Bunların birisinde bilgisayar korsanları Tesla’yı iki kere hack’lemeyi başardı. Bilgisayar korsanlarının hedefinde yamalanmış elektrikli araç şarj cihazları, bilgi-eğlence sistemlerini ve araç işletim sistemlerini hedef aldılar. İşletim sisteminin hack’lenmesinde Tesla modemi üzerinden Tesla’ya girişle ilgili bütün temel izinler bilgisayar korsanlarının eline geçmişti.

Araştırm

İnşaat işi çok karmaşık ve uğraştırıcı bir iş. İnşaat demek sadece temeli kazıp beton döküp, tuğlaları üstüste koymak değil. Konut inşaatlarında 40’a yakın sektörden katkı sağlanır. Bunların hepsinin koordinasyonu ayrı bir uzmanlık gerektirir.

Durum böyle olunca, inşaatlar genellikle planlanan zamanda bitmez. Uzayıp durur. Tabii, burada 20 yıl bitmeyen kooperatif inşaatlarını ayrı bir kenara koyuyoruz. Kooperatif inşaatlarının bitmemesinin müteahhitten kaynaklanmadığı, kooperatifin doğrudan kendisinden kaynaklandığını, kooperatifçilikle ilgisi olan herkes bilir.

Selin Hanım yıllar önce, o zamanlar yerleşim alanı dışında olan bir tarlayı yatırım amaçlı satın almış. Sabretmiş, beklemiş, tarlasının bulunduğu yerden imar geçiş, tarlası arsaya dönüşmüş. İmar sonrası kendisine net 410 m2 arsa kalmış.

Selin Hanım’ın kapısını müteahhitler çalmaya başlamış. Uzun uzun görüşmeler ve araştırmaları sonucu müteahhit Muttalip Bey ile anlaşmaya karar vermiş.

Muttalip Bey, Selin Hanım’a arsasında kat karşılığı inşaat sözleşmesi teklif etmiş. Teklifine göre Selin

Son iki yıldır TÜFE’nin yarısı bile etmeyen yüzde 25’in üzerinde kira artış yasağının da etkisiyle kira sektöründe asıl mağdurların kiracılar değil, ev sahipleri olmasına rağmen, muhtemelen “istikrar” ve koruyucu refleks gereği halen mahkemeler kiracı lehine yorum yapma eğilimindeler. Ev sahiplerinin yaşam maliyetleri TÜFE oranında (ortalama yüzde 55) artmasına karşın, kira gelirleri yüzde 25 arttı. Üstelik kiracıların maaş ve ücretlerinde yüzde 100 oranında bir artış olmasına rağmen.

Kira sektöründe ve kira hukukundaki gelişmeler ev sahipleri aleyhine olunca, ev sahipleri de artık kira sözleşmelerini yaparken yedikleri yoğurdu epey bir üflemeyi tercih ediyorlar.

Yıllardır tanıdığım ve dostum Baran Bey’in Rusya Federasyonu vatandaşı olan kiracısı, turistik ikamet izni uzatılmayınca, evi 10 gün içinde tahliye etmiş ve ailece Türkiye’yi terk etmiş.

Baran Bey evi yeni kiracısına kiralayacak. Ancak yeni kiracısı yıllık değil, üç yıllık sözleşme yapmak istiyormuş. Baran Bey de kabul etmiş ve anlaşmışlar. Kira sözleşmesini imzalamadan

Vadeli bir ekonomi olan Türk ekonomisinde, vadeli ödeme araçlarından ticari alanda kullanılanın çek, tüketici ve harcama alanında kullanılanının ise taksitli ve ertelemeli alışverişe olanak sağlayan kredi kartı olduğunu belirtmiştik. Bu iki ödeme enstrümanı Türk ekonomisi çarklarının dönmesi için büyük öneme sahip.

Dünkü yazımda kredi fonksiyonu olan çek ve senedin para arzına ve dolayısıyla enflasyona etkisini ekonomi hukukçusu gözüyle değerlendirmiştim. Gelelim kredi kartına...

Kredi kartı ile ödemede ticari kredi kartları da kullanılsa, sayısal ve hacim olarak tüketim ve harcama amaçlı kullanılan kredi kartlarının ağırlığı çok büyük.

Bankaya ödüyoruz

Kredi kartı ile aslında ürün veya hizmeti bugün satın almamıza rağmen bedelini kredi kartının son ödeme günü, satıcıya değil ama bankaya ödüyoruz.

Belki banka hesabınızda satış anında da paramız var ama alıcı olarak ödemeyi, kartın son ödeme gününe öteliyoruz. Banka ile satıcı arasındaki ilişki ve sözleşmeye

Kredi kartları limitlerinin hukuki yönlerini bu köşede daha önceden yazmıştım.

Okuyucularımdan gelen bazı sorular ile anladım ki, kredi kartı limitlerinin bilinçsiz kullanımının doğrudan enflasyonla bağlantısı olduğuna da değinmeliyim. Elbette bir ekonomist olarak değil, ekonomi hukukçusu olarak.

Enflasyonun emisyon hacmi ile doğrudan bağlantısı olduğunu biliyoruz. Üretimi, mal ve hizmeti arzını artırmadan sadece emisyon hacminin artırılması, fiyatları artıracak ve enflasyona neden olacaktır. Emisyon hacminden, tedavüldeki kağıt ve madeni paraların, kısaca, nakit paraların toplamı anlaşılır.

Ama para arzı, yani talebimizi yerine getirmede kullanacağımız ödeme aracı sadece nakit paradan oluşmuyor.

Teknolojideki gelişmeler ve hukuk sistemlerinin verdiği olanaklar, nakit para dışında da bazı istemlerin ödeme aracı olarak kullanılmasına olanak sağladığından, bunları da para arzı kavramına dahil etmek gerekiyor.

Türk Ekonomisinin hem ticari alanda hem de tüketici yönünde vadeli bir ekonomi olduğunu dikkate alırsak, özellikle kredi fonksiyonu olan kambiyo senetleri ve kredi kartları ile yaratılan para arzının

Gelecek, otonom araçlarda. Getirecekleri kolaylıkların yanında tıpkı cep telefonları gibi siber güvenlik otonom araçları için de önemli.Otonom arabalar da cep telefonları gibi hacklenebilir. Bunu Sirius Kriminal şirketi kurucusu siber güvenlik uzmanı Emekli Emniyet Müdürü Mehmet Şen söylüyor. Otonom ya da akıllı otomobillerin birçok yazılım programıyla çalıştığını söyleyen Mehmet Şen, araç güvenliği bakımından hackerlere, bilgisayar korsanlarına karşı daha ilerlenmesi gereken uzun bir yol olduğunu belirtiyor. 2019-2023 yılları arasında akıllı otomobillere yapılan siber saldırı oranı yüzde 50 artmış.

Uzaktan müdahale

Türkiye’de henüz, akıllı ve otonom bir araca siber saldırı olduğuna dair bir veri yok. Ama 2023 yılında internette ifşa edilen akıllı otomobillerin hacklenmesi ve saldırı vakasının dünya genelinde 295 olduğu belirtiliyor. Üstelik bunların yüzde 95’i uzaktan, wi-fi, bluetooth veya cep telefonu üzerinden 3/4/5G kullanılarak yapılmış. Yani, Fransa’da kullandığınız örneğin Çin üretimi akıllı

Türk ekonomisi vadeli bir ekonomidir. Hem ticari, hem de tüketim ve harcama tarafı böyledir, peşin alım satım çok nadirdir.

Vadeli ekonominin ticari hayattaki enstrümanı çek, tüketici ve harcama alanındaki enstrümanı ise kredi kartıdır.

Aslında her iki enstrüman da diğer ekonomilerde nakit para taşıma ve nakit harcama yerine kullanılmak üzere kabul edilmişlerdir. Fakat biz Türkler ticari hayatın en önemli ödeme aracı olan çeki uygulamada, bono ve poliçe gibi kredi fonksiyonu olan vadeli ödeme aracına dönüştürdük. Sonra da vadeli çeki yasal hale getirdik. Kredi kartına da taksitli ödeme uygulayan fazla ülke olduğunu sanmıyorum.

Hiç şüphesiz ki bütün bunlar, gereksinimden doğuyor; nakit parası olmayan iş insanı ve esnaf vadeli çek ile ödeme yapıyor, tüketici de taksitli ödeme olanağı veren kredi kartını tercih ediyor.

Şimdi kamuoyunu meşgul eden en yoğun tartışma, kredi kartı limitleri ve taksit yasağıyla ilgili yapılıyor.

Sözleşme özgürlüğü

Kredi kartına limit konusunda yazmıştım; kart hamilinin

Kredi kartları sadece bizde değil, bütün dünyada en önemli ödeme aracı olarak yaygınlaşmış ve yerleşmiştir. “Kart” desek de, sanal olanı, yani fiziken basılı olmayanı, sadece kart numarasından oluşanı da vardır. 

Bazı ülkelere girişte gümrük görevlilerinin kendi ülkelerindeki seyahatlerini finanse edecek yeterli mali kaynaklarının olup olmadığı sorusuna karşılık, kişilerin nakit para yerine ceplerindeki kredi kartlarını ibraz ettiklerine de tanık oluyoruz. 

Cebimizde onlarca nakit para taşımanın riskini, kredi kartı ile ortadan kaldırıyoruz; nakit paramız çalınca, paramızı “iptal” edemeyiz, harcanmasını engelleyemeyiz, ama kredi kartımız çalınsa hemen bankamızı arayarak iptal edebiliyoruz. 

Kredi kartı sözleşmesinin hukuki niteliği hukukçular arasında tartışmalı: “İki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir” diyen de var, “İş görme sözleşmesi veya kendine özgü bir sözleşme” diyen de... Biz hukuki tartışmaları başka bir alana bırakalım. 

Limit üzeri harcama 

Kredi kartı limiti aslında, gelecekte