Güngör Uras

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Körfez ülkelerine yaptığı gezi önemli. Körfez ülkeleriyle ticari ilişkilerimizi güçlendirmeye mecburuz.

Körfez ülkeleri genelde petrol ve gaz ihraç ediyorlar. Petrol ve gaz geliriyle, tarım ve sanayi ürünleri ithal ediyorlar. Alt ve üst yapı yatırımları yapıyorlar. Kalan paralarını da değişik ülkelerde değişik şekillerde değerlendiriyorlar.

Bizim, (1) Başta tarım ürünleri olmak üzere ihracatımız için Körfez ülkeleri önemli bir pazar.

(2) Müteahhitlerimiz için, alt ve üst yapı projeleri önemli bir iş alanı.

(3 ) Körfez ülkelerinin başka ülkelerde değerlendirdikleri fonlardan pay almak bizim için çok önemli.

Türkiye’ye ilgi zayıf

Körfez ülkelerinin başka ülkelerde değerlendirdikleri, toplam 1 trilyon dolara yakın olduğu tahmin edilen fonlardan Türkiye’ye çok küçük ölçüde kaynak girişi var.

2016 yılında Türkiye’ye değişik ülkelerden doğrudan yabancı sermaye girişi 12.1 milyar dolar oldu.

İstanbul’un 3 önemli alışveriş caddesinde, İstiklal Caddesi’nde, Nişantaşı ve Bağdat Caddesi’nde 965 mağaza var.

Bu mağazaların yüzde 35’i giyim, kuşam, çanta satan firmalara ait. Yüzde 18’i yeme - içme, yüzde 16’sı aksesuar ve kozmetik konularında faaliyet gösteriyor.

Her 3 caddenin yaya trafiği farklı. Müşteri kesimi farklı. Mağazaları farklı.

İstiklal Caddesi yaya trafiğinin en yoğun olduğu alışveriş caddesi. Günlük trafik 126 bin kişi. Hafta sonları insan trafiği 261 bine yükseliyor.

İstiklal Caddesi’nde 253 mağaza var. Bunların 26’sı uluslararası markalara ait mağazalar.

İstanbul’da yerli yabancı ziyaretçilerin en yoğun olduğu, İstanbul’un en ilgi çeken caddesi olan İstiklal Caddesi, yaşanan güvenlik endişesinden etkilendi.

Yaya trafiğinde yüzde 12 gerileme oldu. 32 mağaza çıktı ama, gene de yıl içinde 24 mağaza giriş yaptı. Çıkanların 5’i uluslararası marka, 12’si yeme - içme markası.

Uluslararası araştırma kuruluşu Cushman & Wakefield, son 3 yıldır her yıl İstanbul’un 3 alışveriş caddesi üzerine araştırma raporu yayınlıyor. Bu araştırma raporları yıllar itibariyle 3 caddedeki değişimin izlenmesine imkân veriyor.

Kozalar, Adalet Ağaoğlu’nun (1929, Ankara) tek perdelik, tek mekânlı oyunu. Adalet Ağaoğlu bu oyunu 1960’lı, 1970’li yıllardaki sosyal ve politik çalkantılardan etkilenerek 1971 yılında yazdı.

Oyun, orta sınıftan üç kadının toplumu esir alan terör, anarşi, sosyal karmaşa, fakirlik ve siyasi baskıdan habersiz, ülkede ve çevrelerinde olan bitene aldırış etmeden, kendi dünyalarındaki yaşamlarını yansıtıyor.

Sahip oldukları imkânları, paralarını, pullarını kaybetmekten başka endişeleri olmayan kadınlar, çevrelerinde olan bitenle ilgilenmiyorlar.

Sokaktan silah sesleri geliyor. Bombalar patlıyor. Radyo, sokak gösterilerinde ölen öğrenciler hakkında yayın yapıyor. Onlar kapılarının sağlam olduğunu, pencerelerinde demir parmaklık bulunduğunu, kendileri için tehlikenin söz konusu olmadığını düşünüyor.

Kendi etraflarında ördükleri kozanın mevcut yaşamlarını sürdürmelerini sağlayacağını, kötülüklerden uzak kalacaklarını düşünüyorlar.

Kadınlar için önemli olan, sahip oldukları mal mülktür. Çay içerek örgü örerek birbirlerini çekiştirerek sohbet ederlerken, radyodan, teröristlerin bir bankayı ve dükkânı soyarken kaçmış olduklarını öğrenirler. Yakalanmayan teröristlerin kendilerine zarar

Nereden geldiği belli olmayan dolar miktarı (Merkez Bankası buna “Net Hata ve Noksan” diyor) her yıl 10 milyar doları aşmaya başladı. Bir yıl önce, ülkeye giren 2 doların 1 dolarının nereden geldiği belli değildi. 2016 yılında ülkeye giren 3 doların 1 dolarının nereden geldiğini bilemiyoruz. Kim gönderiyor bu dolarları? Neden sahibi bilinmiyor. Ama bizim açığımızı kapatıyor,e konomimize katkıda bulunuyor? Döviz açığımızı (cari açığı) yurt dışından değişik kanallardan yurda giren dövizle finanse ediyoruz.

Normal kanallardan ülkeye giren döviz; (1) Doğrudan yatırım için gelen döviz, (2) Portföy yatırımı için gelen döviz, (3) Kredi olarak gelen döviz. Bu 3 kanaldan giriş/çıkış yapan dövizi “sermaye hareketleri” olarak izliyoruz.

Ne var ki son zamanlarda döviz açığımızı sermaye hareketiyle, bu normal üç kanaldan ülkeye giren dövizle değil de (net hata ve noksan kalemiyle) Nereden geldiği belli olmayan dövizlerle finanse eder hale geldik.

- 2015 yılında, sermaye hareketiyle ülkeye gelen döviz 10.1 milyar dolar. Nereden geldiği belli olmayan döviz 10.2 milyar dolar.

- 2016 Yılında sermaye hareketiyle ülkeye giren döviz 22.3 milyar dolar. Nereden geldiği belli olmayan döviz 11.0 milyar dolar.

2015 Kasım ayından 2016 Kasım ayına, 980 bin kişi iş peşine düştü.

Her yıl bu sayıda iş arayanlara iş yaratmak kolay değil.

Hele hele dünya ekonomisinin ve Türk ekonomisinin sorun yaşadığı 2016 yılında hiç de kolay değildi.

Ne var ki gene de Türk ekonomisi bir yılda iş arayanların 390 binine iş imkânı yaratabildi.

Kalan 590 bin kişi ise işsizler ordusuna eklendi.

İşsizlerin sayısı 3 milyon 700 bini aştı. Çalışan her 100 kişiye karşı 13 işsizimiz var.

İşsizlik oranı 2015 Kasım ayında yüzde 10.5 iken, 2016 Kasım ayında yüzde 12.1 oldu.

Gerçekçi olalım. Bizim istihdam sorunumuzun arkasında hızlı nüfus artışı var. Artan nüfusta çalışmak isteyenlerin sayılarının giderek artması var. Nüfus artışı yavaşlamayacak. İş imkânları kendiliğinden artmayacak. İşsizlik oranı kendiliğinden düşmeyecek.

2016 yılında cari açığımız (döviz açığımız) 2015 yılındaki büyüklükte oldu. 32 milyar dolar açık verdik.

Önemli olan, açığın büyüklüğü kadar, finansmanıdır. Açık aynı kaldığı veya küçüldüğü halde finanse edecek kadar döviz girişi olmayabilir.

2015 yılında cari açığı finansmanda zorlanmıştık.

Açığı, yurt dışından sermaye girişleriyle finanse edemediğimiz için, döviz rezervlerimizde 12 milyar dolara yakın azalma olmuştu.

2016 yılında açık büyüklüğünde, hatta açığın biraz üzerinde net döviz girişi olunca, döviz rezervlerine 800 milyon dolar kadar bir ekleme yapma imkânı ortaya çıktı.

Durum kötü değil

Genelde döviz trafiğinin 2016 yılında bir yıl önceye göre daha kötü olduğu sanılıyordu. Merkez Bankası’nın rakamları gösteriyor ki 2016 yılında döviz durumumuz o kadar da kötü değilmiş.

Ekonominin sorunlu döneminde yıllık döviz açığını, sermaye hareketiyle finanse edebilmek bir başarıdır.

Bugün Sevgililer Günü. Sevgililer Günü, Anneler Günü ve Öğretmenler Günü kesme çiçek satışlarının canlı olduğu günlerdir. Türkiye’de yaklaşık 8 bin kişi, kesme çiçek üretiyor. Yaklaşık 10 bin esnaf çiçek satıyor. Yılda 1 milyar sap kesme çiçek üretiyoruz. Bunun yaklaşık 700 milyon sapı içeride satılıyor. İyi de, sokaklarda, dükkânlarda satılan kesme çiçekler, üreticilerden satıcılara nasıl ulaşıyor? Bunu öğrenmek için dün Ayazağa’daki Flora Üretim ve Pazarlama Kooperatifi’ne gittim. Çiçek Borsası’nda “Çiçek Mezatı”nı izledim.

Flora Üretim ve Pazarlama Kooperatifi’nin 3 bin 800’ü üretici, çoğu pazarlamacı toplam 13 bin üyesi var. İstanbul’da Ayazağa, Bayrampaşa ve Sancaktepe’de 3, diğer şehirlerde 15 salonunda her gün çiçek mezadı yapılıyor.

Mezada çıkacak çiçekler bir gün önceden “tombala” usulü, mezat sırasına sokuluyor. Ertesi sabah saat 9.00’da mezat başlıyor. Alıcıların önlerinde teklif düğmeleri var. Çiçekler bant üzerinden geçerken elektronik tablaya üreticinin adı ve bant üzerindeki üç beş demet kesme çiçeğin tahmini fiyatı yansıtılıyor. Alıcı düğmeye basarak fiyatı yükseltebiliyor. Yükselen fiyat ekrana yansıyor. Tahmini fiyata alıcı çıkmazsa bu defa fiyat gerilemeye

Tuz Gölü yer altı doğalgaz depolama tesisi açıldı. 700 milyon dolar harcama ile Tuz Gölü altında açılan 12 kuyuda toplam 1.2 milyar metreküp gaz depolanacak.

Şimdilik 6 kuyuya gaz basılacak. Tesis, 2020’de tam kapasite ile çalışacak.

Depolama kapasitesini 5.4 milyar metreküpe çıkarmak için yeni bir yatırım başlatılıyor. Yeni yatırımın proje bedeli 2 milyar dolar. Marmara Ereğlisi’nde, 2007 yılında işletmeye açılan yer altı depolama tesisinde ise, 2.7 milyar metreküp gaz depolama imkânı var.

Doğalgaz yer üstünde ancak çelik silolarda depolanabiliyor. Bu pahalı. Sıvılaştırılmış gaz tanklarda muhafaza ediliyor. Gazı büyük miktarda depolamanın tek yolu yeraltı.... Marmara Ereğlisi’nde 1988’den beri deniz altında doğalgaz aramaları için kuyular açıldı. 1.200 - 1.500 metre derinlikteki 11 kuyu şimdilerde gaz depolamada kullanılıyor.

Kapasitemiz artıyor

Doğalgaz depolama tesisleri, ülke genelinde doğalgaz talebini kesintisiz temin etmek için önemli.

Boru ile getirilen gazda kısıntı olduğunda gaz kullanan tesisler duruyor. Daha önceleri olduğu gibi bu kış mevsimin de de, İran, kış şartları nedeniyle doğalgaz sevkiyatını yarıya indirince, doğalgaz kullanan santrallarda ve sanayi tesislerinde