Deniz Kilislioğlu

Bu hafta hem iç hem de dış siyasette bir aya yetebilecek kadar çok başlık vardı. İçeride HDP’ye açılan kapatma davası, dışarıda ABD-Rusya arasında “katil” gerginliği ve en az bu iki başlık kadar güçlü manşet değerine sahip pek çok konuyu tartıştık. Fakat bir süredir Afganistan başlığında dikkat çeken gelişmeler yaşanıyor ve bu hafta da Moskova ev sahipliğinde Afgan toplantısı yapılınca, yazmak şart oldu.

Bilindiği gibi Donald Trump başkanlığındaki ABD ile Taliban, Katar’ın ev sahipliğinde 29 Şubat 2020’de anlaşma imzalamış ve Taliban’ın ABD ve müttefiklerine saldırmaması karşılığında 1 Mayıs 2021’e kadar Amerika dahil tüm yabancı unsurların ülkeden çekilmesini taahhüt etmişti. Ancak bu tarih yaklaşırken Taliban’ın Afgan güçlerine dönük saldırılarında artış oldu. ABD’nin yeni başkanı Joe Biden ise, 1 Mayıs’a kadar tüm askerlerin ülkeden çıkmasının zor olacağını söyledi. Anlaşmanın uygulanıp uygulanamayacağı belirsizken, ortaya çıkan üç gelişme kafaları karıştırdı:

Pandemide bir yıl geride kaldı. İnsanlık, Dünya Sağlık Örgütü’nün(DSÖ) Kovid-19 salgınını 11 Mart 2020’de pandemi ilan etmesinin ardından virüse karşı bir yıldır amansız mücadele veriyor. Bir yıl geride kalırken, dünya hala en temel sorunun cevabını bilmiyor: Bu virüs insana nasıl ve nereden bulaştı? DSÖ de Ocak ayında bu sorunun cevabını bulmak için, ilk vakanın ortaya çıktığı Çin’in Vuhan kentine bir heyet gönderdi. 28 gün kentte kalan DSÖ heyetinden Vietnamlı Dr. Hung Nguyen Viet ile o seyahati konuştum. Anlaşılan o ki kesin sonuca ulaşabilmek için ek araştırmalara ihtiyaç var.

Üç senaryo

Heyetin incelemelerine göre hâlâ en büyük ihtimal, virüsün hayvandan insana geçmiş olması. Dr. Viet’in bilim insanlarının masada tuttuğu ikinci ihtimal, virüsün dondurulmuş bir gıdadan yayılmış olma ihtimali. En düşük ihtimalli senaryo da, virüsün bir laboratuvarda insan eliyle yapılmış olması.

Dr. Viet, “Elimizdeki senaryolara göre virüsün hayvandan insana ulaşmış

Bu haftanın en dikkat çeken olayı, hiç kuşkusuz Papa Françesko’nun Irak ziyaretiydi. Herkes bu ziyaretin “ilk”lerine, Vatikan’dan gelen itirazlara rağmen (Kovid salgını ve güvenlik riskleri) ziyaretin nasıl yapılabildiğine odaklandı. Ancak bu tarihi çıkarmanın çok daha dikkat çekici bir boyutu vardı ki, o da Papa’nın programındaki eksiklikti. Katolik dünyanın ruhani liderinin Irak ziyaretiyle iki temel hedefi var... Biri ABD’nin 2003’deki işgalinden sonra nüfusları günden güne azalan ve büyük baskı altında olduklarını düşündüğü Hristiyanların sorunlarını gündeme getirmek, ikincisi ise dinler arası diyaloğu geliştirmek ve ülkede barışı tesis edebilmek. Bu anlamda ziyaret çok ayaklı planlandı. Programda Bağdat’ın yanı sıra Şiîlerin merkezi Necef, Hz. İbrahim’in doğum yeri olduğuna inanılan ve Yahudiler için kutsal olan Ur da var. Ayrıca Kuzey Irak’ta Erbil, Musul ve bir dönem Hristiyan nüfusun en canlı olduğu Ninova vilayetine bağlı Karakuş kenti de programdaydı. Barış ve diyalog

ABD Ulusal İstihbarat Direktörlüğü’nün (DNI) “Kaşıkçı raporu” nihayet açıklandı. Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde sümen altı edilen rapor, yeni Başkan Joe Biden döneminde kamuoyuna duyuruldu. Rapor, Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayetinin sorumlusunun, Suudi Veliaht Prens Muhammed Bin Selman (MBS) olduğunu açıkça ortaya koydu. Veliaht Prens, cinayetten 3 gün sonra 5 Ekim 2018’de “Saklayacak bir şeyimiz yok” demişti ama ABD’nin açıkladığı istihbarat raporu, Türkiye’nin dünyaya duyurduğu verileri teyit ederek, MBS’nin onayı olmadan böyle bir suikast operasyonunun yapılamayacağını resmen ilan etmiş oldu. Rapor, 15 kişilik infaz timi de dahil 21 kişinin de doğrudan ya da dolaylı olarak bu cinayette sorumluluklarını tescil etti. Bundan sonra merak edilen, ABD Başkanı Biden’ın Suudi yönetimine, özellikle de Veliaht Prens’e karşı ileri adımlar atıp atmayacağı. İlk işaretler bunun olmayacağını gösteriyor.

Joe Biden seçim öncesinde bu cinayetle ilgili olarak ABD’nin sert tepki

Bu hafta dünya gözünü Mars’a çevirdi. Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), “Perseverance” (Azim) isimli uzay aracını Kızıl Gezegen’e indirdi. Kâşif robotun 7 aylık yolculuğun ardından Mars’ın yüzeyine başarıyla inmesi hiç kuşkusuz, insanın uzay yolculuğu için kritik bir dönemeç ve eşsiz bir kilometre taşı. İnsanoğlunun 1950’lerden sonra Ay’a ulaşma hedefiyle başlayan ve Mars’ı keşfetmeyle devam eden uzay yolculuğunda ulaşılan her köşe, oradan alınan her örnek, yapılan her keşif, Dünya’nın ve gezegenlerin oluşumunu keşfetmeye bir adım daha yaklaşmak anlamına geliyor.

ABD, Perseverance ile 9. kez Mars’ın yüzeyine inmeyi başaran ilk ülke oldu. Bu aracın farkı ise, bugüne kadar olanlardan daha gelişmiş olması. Örneğin, üzerine yerleştirilen mikrofonlarla Kızıl Gezegen’in sesini de ilk defa duyabileceğiz. Ayrıca Perseverance Mars’ın yüzeyinden toplayacağı kaya ve toprak parçalarıyla uzmanlara artık derin astrobiyolojik analiz imkânı sağlayacak. Böylece biz milyonlarca hatta milyarlarca

Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde 1-5 Şubat arasında İsviçre’de düzenlenen 74 üyeli Libya Siyasi Diyalog Forumu toplantısında, Aralık ayında yapılacak seçimlere kadar ülkeyi yönetip o seçime taşıyacak isimler belirlendi. 4 liste yarıştı, ancak ilk tur oylamada hiçbir liste gerekli yüzde 60 çoğunluğu elde edemedi.

İkinci tura kalan iki liste oldu: Biri, Akile Salih’in Başkanlık Konseyi Başkanı, Fethi Başaga’nın Başbakan adayı olduğu liste; diğeri ise Muhammed el-Menfi’nin Başkanlık Konseyi Başkanı adayı, Abdulhamid Dibeybe’nin de Başbakan adayı olduğu listeydi. Oylamada 39 oyla Menfi-Dibeybe listesi kazandı.

Ankara çalışabilir mi?

Türkiye, geçmiş dönemde Fayiz Es-Serrac yönetimiyle koordineli çalışabilmişti. Genel beklenti, Libya’da yeni dönemde de bunun değişmeyeceği yönünde. Bu liste Türkiye’yi zorlamayacak, hatta Serrac dönemindekine benzer işbirliğinin yürütebileceği bir yönetimden oluşuyor.

Libya uzmanı ve Alman SWP Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Programı misafir araştırmacısı

Dünyanın gözü bir süredir Rusya’da; muhalif isim Aleksey Navalni’de. Zehirlenme sonrası Almanya’da tedavi gören, tedavisinin ardından da Rusya’ya dönen ve sınırda gözaltına alındıktan sonra tutuklanan Navalni, 3.5 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bu hafta Navalni taraftarları sokaktaydı. Rusya’daki karışıklık birkaç temel soruyu bir süredir gündemde tutuyor: 1- Navalni neden hedefte? 2- Sokak ne diyor? 3- Anketler ne diyor?

Rusya’daki son kamuoyu araştırması 4 Şubat’ta yayınlandı. Bağımsız bir kuruluş olarak bilinen Levada-Center 29 Ocak-2 Şubat arasında Rusya’nın 50 bölgesinde 1616 kişiyle görüştü. Buna göre Rusların yüzde 49’u ülkenin doğru yolda gittiğini düşünüyor. Aksini düşünenlerin oranı ise yüzde 40. 18-24 yaş genç grupta her 100 kişiden 48’i de bu görüşte. Rus Lider Vladimir Putin en çok güvenilen siyasetçi listesinde yüzde 29 oy oranıyla ilk sırada. Ancak Ekim ayında yapılan ankette bu oran yüzde 34’tü. Listede Navalni yüzde

Türkiye ve Yunanistan arasında istikşafi görüşmeler yeniden başladı. Arapça “istikşaf” yani “keşf” kelimesinden gelen bu mekanizmanın geçmişi 2000’li yılların başına, eski dışişleri bakanları İsmail Cem ve Yorgo Papandreu dönemine uzanıyor. O dönem ilki yapılan istikşafi görüşmeleri başlatan iki isimden biri Yunanistan eski Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Yorgo Papandreu’ya “Taraflar neden uzlaşamıyor?” diye sordum. Papandreu aslında iki ülkenin 2003’de sonuca çok yaklaştığını söyledi.

Papandreu, “İsmail Cem ve ben, ilişkilerimizi bir başka seviyede görme arzusu ile başladık. O zaman durum bugünden daha gergindi. İki ülke arasında neredeyse hiç temas yoktu. Dolayısıyla biz güven inşa etme arzusuyla başladık. ‘Daha az ihtilaflı’ konulardan istikşafi görüşmelere geçtik. 2003 yılında kıta sahanlığının tanınması ile ilgili Lahey’e gitme konusunda uzlaşmıştık” dedi. Papandreu siyasi iradenin önemine vurgu yaparak “Yeni başlayan görüşmelerin iyi gitmesini umalım” ifadesini