Cem Kılıç

Yeni neslin işyeri değişikliğine bakışının olumlu olduğu bilinen bir gerçek. Tek işverene bağlı ve sürekli devam eden eski çalışma ilişkilerinin yerini aynı zamanda birden fazla işverene bağlı çalışma veya aralıklı farklı işlerde çalışma alıyor.

Hatta işten ayrıldıktan sonra ileri pozisyonlarda tekrar aynı işyerinde çalışma giderek artmış durumda. İş mevzuatımızdaki birçok hak da işveren bazlı belirlendiği için, işveren değişiklikleri hakları sıfırlıyor. Çalışanların işveren değişikliğinde kıdeme bağlı hakların ve önceki işveren nezdinde doğmuş hakların ne olacağı sorusunu beraberinde getiriyor.

Farklı işverenler yanında çalışma kural olarak kıdeme bağlı hakların sıfırlanması anlamına geliyor.

İşçi bir işverenin işyerinden başka işverenin işyerine geçtiğinde çalışma süresi baştan başlıyor, kıdem tazminatına esas süre yeni işe girdiği tarihten itibaren işliyor, ihbar tazminatına ve yıllık izne esas süre yeni tarihe göre hesaplanıyor. Bunun iki istisnası bulunuyor. İlki işyerinin devri, ikincisi ise iş sözleşmesinin devri.

İşyerinin devrinde, işverenin çalışandan

9 Nisan Salı arife günü başlayan ve 12 Nisan Cuma günü sona eren Ramazan Bayramı’nın öncesindeki pazartesi gününden itibaren 1,5 günün tatil edilmesiyle çalışanlar için tatil sürelerini birleştirebilmek için çeşitli yollar bulunuyor. Bu bakımdan, söz konusu süre bayram sonrasında yapılacak çalışma ile telafi edilebilir.

İş Kanunu’nda düzenlenen “telafi çalışması” uygulaması, bu gibi durumlar içindir. Düzenlemeye göre, işveren resmî tatillerden önce veya sonra işyerini tatil ederek bütün çalışanlarına izin verebilir. Bu bayramda da işveren bayram öncesindeki 1,5 günü tatil ederek, söz konusu günlerdeki çalışmaları için çalışanlarına 2 ay içerisinde telafi çalışması yaptırabilir.

Telafi çalışması, tatil sonrası belirli periyotlar halinde ve kanundaki hükümlere uygun olarak işyerinde daha fazla çalışılarak gerçekleştirilebilir. Ancak telafi çalışması günde 3 saatin üzerine çıkamadığı gibi işyerinde

Türkiye nüfusu yaşlanıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) son verilerine göre, 65 ve daha yukarı yaştaki nüfusun toplam nüfus içerisindeki payı tarihin en yüksek seviyesine ulaştı. 1935 yılında yalnızca yüzde 3,8’di. 2000’li yıllar boyunca bu oran yüzde 5’ler seviyesinde seyrederken 2018 ile birlikte yükselişe geçti. 2023 itibarıyla yüzde 10,2 olan bu oranın 2040 yılında 16,3’e, 2080 yılında 25,6’ya yükseleceği tahmin ediliyor. Bu veriler Türkiye nüfusundaki yaşlanmaya dayalı olarak yeni politika bileşen ve uygulamalarına ihtiyaç olduğunu gösteriyor.

Piramit bozuldu

Akademisyenler olarak derslerimizde nüfus piramitleri ile ülkelerin gelişmişlik düzeyleri arasında ilişki kurarız. Bu ilişkide sanayileşmiş gelişmiş ülkelerin piramitleri arı kovanına yakın bir şekildedir. Doğum ve ölüm oranının az olduğu bu yapıya sahip ülkelerde ortalama ömür uzun, doğum oranı düşüktür. İngiltere, Fransa gibi Avrupa ülkelerinde bu nüfus yapısına göre politikaların geliştirilmesi söz

Fazla çalışma ücreti, kanunun veya sözleşmelerin öngördüğü haftalık çalışma süresinin üzerindeki çalışmalar için ödenecek ücreti ifade etmektedir. Bununla birlikte yargı kararlarıyla hukuken yasak olan çalışmaların yapılması halinde de çalışma süresine bakılmaksızın bu sürelere doğrudan fazla çalışma ücreti ödenmesine karar verilmektedir. Hukuka uygun fazla çalışmaların aylık ücrete dahil olduğuna belirli şartlar altında karar verilebilmektedir. Hukuka aykırı fazla çalışmalarda ise muhakkak fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekmektedir. Fakat ister hukuka uygun isterse hukuka aykırı olsun fazla çalışmanın ancak ispatlanması halinde ücreti talep edilebilecektir. 

Denkleştirme etkisi 

İş Kanunu, fazla çalışmayı haftada 45 saat üzerinde yapılan çalışmalar olarak tanımlıyor. Buna göre kişi haftada 45 saatin üzerinde çalışıyorsa ‘fazla çalışma’ yapmış oluyor. Birçok işyerinde çalışanın 45 saati aşıp aşmadığı haftalık olarak değerlendiriliyor,

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından hazırlanan Kazançlar ve Yoksulluk: Zorla Çalıştırmanın Ekonomisi başlıklı yeni bir rapora göre, özel sektörde zorla çalıştırma yoluyla yılda 236 milyar dolar tutarında yasadışı kazanç sağlanıyor. Özel sektördeki zorla çalıştırma uygulamaları konusunda yayınlanan çalışma, 2014 yılından bu yana zorla çalıştırma yoluyla elde edilen yasadışı kazançlarda yüzde 37 bir artış olduğunu ortaya koyuyor.

Zorla çalıştırma, hem gönülsüz hem de bir ceza veya ceza tehdidi (zorlama) altında yapılan iş olarak tanımlanıyor. Gönülsüz çalışma, işçinin özgür ve bilgilendirilmiş rızası olmadan üstlenilen herhangi bir çalışmayı ifade ediyor. Zorlama, bir kişiyi özgür ve bilgilendirilmiş rızası olmaksızın çalışmaya zorlamak için kullanılan araçları tanımlıyor. Gönülsüz çalışma ve zorlama, istihdam döngüsünün herhangi bir aşamasında, örneğin; işe alım sırasında, bir kişiyi kendi iradesi dışında bir işi kabul

Özel güvenlik sektörü hem kamusal hem de özel hizmet sağlayan önemli bir sektör. Kolluk güçleri ile beraber toplumun güvenliğinin ve huzurunun sağlanmasında önemli bir rol oynuyor. Gelişmiş ülkelerde özel güvenlik sektörü konum ve kapsamı itibariyle önemli işkollarından birisi olarak görülüyor. Türkiye’de 1563 özel güvenlik şirketi ve 521 özel güvenlik eğitim kurumu bulunuyor. 2023 yılı itibariyle 350 binin üzerinde özel güvenlik görevlisi istihdam ediliyor. 5188 sayılı Özel Güvenlik Yasası’na göre, eğitim alıp sertifika sahibi olanların sayısı ise 750 binin üzerinde. An itibariyle en fazla istihdamın olduğu illerimiz arasında İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Diyarbakır, Bursa, Kocaeli, Konya, Gaziantep, Mersin ve Adana yer alıyor. Önümüzdeki dönemlerde ise Tekirdağ, Muğla, Urfa illerinde muhtemel istihdam artışı olması dikkat çekecek gibi görünüyor.

Yüzde 8 büyüyecek

Özel güvenlik sektörünün istihdam yaratma kapasitesi

Daha önce de birkaç yazıma konu ettiğim işverenlerce çalışanlarına yapılan yemek yardımlarında uygulanacak istisna tutarları belli oldu. Buna göre 2024’te uygulanacak olan gelir vergisi istisnası 170 TL + KDV olarak belirlendi. Sosyal güvenlik primi istisnası ise geçtiğimiz haftalarda günlük asgari ücretin yüzde 23.65’ine denk gelecek şekilde 157.69 TL olarak ilan edildi.

Ülkemizdeki mevcut gıda enflasyonu düşünüldüğünde bu tutarların çalışanların beslenme ihtiyaçlarını karşılamada yeterli olmayacağı açık. Özellikle önümüzdeki aylarda yeniden bir güncelleme ihtiyacının ortaya çıkabileceğini düşünüyorum. Çalışanlar ve işverenlerden bu yönde talepler gelebilecektir.

Bu yönde olumlu bir gelişme ise geçtiğimiz çarşamba günü yaşandı. Resmi Gazete’de yayımlanan bir kararla gemi adamları günlük net iaşe bedeli 170 TL’den 230 TL’ye çıkarıldı. Benzeri bir adım gelir vergisi ve sosyal güvenlik primi istisnasının güncellenmesi yönünden

Ramazan ayında işyerlerinde başta çalışma süreleri olmak üzere bazı düzenlemeler gündeme geliyor. Oruç tutan çalışanlar için yemek hizmeti sağlanması ya da işyerinde iftar verilmesi gibi düzenlemeler Ramazan ayıyla birlikte insan kaynakları birimlerinin konularını oluşturuyor.

İşyerinde sağlanan yemek hizmetinin dışarıdan satın alınması ve işverenin Ramazan ayında yemeğin ziyan olmaması için işyerinde işçilere oruç tutup tutmadıklarını sorması durumunda, işçinin buna cevap vermek zorunda olup olmadığı sorusu akla gelmektedir. Normal şartlar altında işveren işçisine oruç tutup tutmadığını soramaz veya işveren böyle bir soru yöneltse bile, işçi bu soruya cevap vermek zorunda değildir. Ancak işyerinde yemek hizmetinin dışarıdan satın alındığı veya işyerinde yemek pişirildiği durumlarda, işçiye böyle bir soru yöneltilebilir. Bununla birlikte, vardiyalı çalışılan işyerlerinde çalışmanın iftar vaktine de denk gelmesi nedeniyle, işveren kaç kişi için iftar yemeği hazırlatacağını tespit etmek için de bu soruyu sorabilir.

Öğle