Mavi Marmara’da özür için geç kaldık

İsrail ve Türkiye ilişkilerinde gelişmelerin yaşandığı bugünlerde iki ülkeyi de tanıyan bir isim İstanbul’daydı. Geçen yılki seçimlerden sonra İsrail parlamentosu Knesset’in ilk Türkiye kökenli milletvekili olan David Tsur. Bir konferansa katılan Tsur, milletvekili olarak ilk kez doğduğu ülkeye geldi. Adalet Bakanı ve Filistin Başmüzakerecisi Tzipi Livni’nin liderliğindeki HaTnua Partisi’nden Knesset’e giren Tsur (53), altı yaşındayken ailesiyle Kuzguncuk’tan İsrail’e göç etti. Tsur, Tel Aviv Üniversitesi’nde siyasal bilimler okudu, İsrail ordusu ve polis kuvvetlerinde 30 yıl görev yaptı. Tel Aviv Emniyet Müdürlüğü gibi görevler üstlendikten sonra 2007’de emekli oldu ve güvenlik şirketi kurdu. Tsur sorularımızı yanıtladı.

Mavi Marmara baskınıyla ilgili tazminat anlaşmasının tamamlandığına dair haberler çıktı. Bu konuda bilginiz var mı?
Görüşmeler Başbakanlık ofisi tarafından yürütülüyor. Duyduklarıma dayanarak size büyük bir gelişme olduğunu söyleyebilirim. Tazminat önemli konulardan biri, diğeri ise (Mavi Marmara) operasyonunda yer alan askeri yetkililere karşı yapılan suçlamalar hakkında (TBMM’den) geçmesi gereken düzenleme. İsrail bu sorunu çözmeyi çok istiyor. İki ülke ortak çıkar ve değerler paylaşıyor. İsrail ve Türkiye çok iyi birer dosttu. Şu an krizden önceki hale gelme yönünde bir ilgi var.

Güven tekrar inşa edilmeli

Tazminat anlaşmasından önce TBMM’den söz konusu düzenlemenin mi geçmesini istiyorsunuz?
Anlaşmanın imzalanmasından sonraya kadar bekleriz. Söz verilirse yeterli olacaktır. (Türk) Hükümetine güveniriz, Başbakan (Erdoğan) sözünün eridir. Söz verirse beklememize gerek kalmaz. Böylece buradaki temsilcilik seviyemizi tekrar büyükelçiliğe çıkarabiliriz. Türkiye ve İsrail arasında çok iyi bir ticaret var. Ne yazık ki güvenlik konusunda ilişkiler durdu. Güven tekrar inşa edildiğinde tüm kanallar açılır.

İsrailli bazı poitikacılar özür dilendiğine pişman olunduğunu söylüyordu.
Özür dilenmesi doğruydu. Hatta daha önce yapmamız gerekirdi. İsrail özgür bir ülkedir özellikle de politikacılar. 120 parlamenterimizin 120 fikri var. Her biri ne istiyorsa onu söyleyebilir. Ama sonunda önemli olan tek düşünce hükümetin ne yapmaya karar verdiği, parlamentonun onayladığı düşüncedir. Konunun tekrar parlamentoya bile gelmesine gerek yok. Bu Başbakan’ın kararıydı ve yaptı. Knesset ve halkın desteğini aldı. Farklı düşünenlerin kendi özel düşünceleridir.

Mavi Marmara olmamalıydı

İsrail müdahale etmekte haklı mıydı?
Profesyonel anlamda ordunun eylemini eleştirmek istemem. Siyasi seviyenin altında tamamen ordunu kararıydı. Taktik kısmına girmek istemiyorum ama asla olmaması gereken trajik bir olaydı. İsrail bu olaydan sonra diğer filolara daha farklı davrandı.

Başbakan Erdoğan’ın İsrail’i eleştiren sözlerinin Türk halkında “anti-semitik” duyguları körüklediğini savunuyor.
Erdoğan’ın sözlerinde hiçbir anti-semitik kelime duymadım. Bazen sesin yüksekliği kulağa pek hoş gelmiyor. İsrail halkıyla hiçbir problemi olmadığını, sorununun hükümetle olduğunu söyledi. Kavga edecek şeylerden daha fazla ortak çıkara sahibiz.

Türkiye’nin İsrail’deki elçilerinden biriyim

İsrail parlamentosundaki ilk Türkiye kökenli vekilsiniz. İlişkileri geliştirmek için neler yapacaksınız?
Knesset’teki faaliyetimi Türk olmam etkilemedi. Tabii ki bu ülkeye sempatim var. Aileme çok iyi davranıldı. Yahudilere onca yıl boyunca çok iyi davranıldı, İkinci Dünya Savaşı sırasında herkes Yahudileri reddederken, burada Yahudileri korudular. İsrail’le ilişkilerde ekonomi, kültür gibi konuların çoğu bugün de devam ediyor. Güvenlik konularında anlaşmayı sağladığımızda her şey açık olabilir. Kendimi Türkiye’nin İsrail’deki elçilerinden biri olarak görüyorum ve İsrail’in de Türkiye’deki elçilerinden biri.

Türkiye’yi daha sık ziyaret edecek misiniz?
Evet. Daha önce konferanslara davet edilmiştim ama parlamentonun ilk yılı çok yoğun olduğu için reddettim ya da erteledim ama bu konferans gelmemi gerektirecek kadar önemliydi.

‘Sinagoga gider dönüşte denize atlardım’

Türkiye’de doğdunuz, aklınızda kalan anılarınız var mı?
Çok güzel anılarım var, parlamento üyesi olarak gelmek çok duygulandırıcı. 6 yaşındayken ayrıldım, Türkiye çok değişti. Çocukken dedemle sinagoga gitmeyi çok seviyordum, çünkü sonra çörek alabileceğimi ve denize atlayacağımı biliyordum.

Kuzguncuk’a gittiniz mi?
Evet. Geçen sefer geldiğimde.

Büyük bir değişim fark ettiniz mi?
Çok fazla. Mahalle, evler çok güzel. Bazı şeyler yerindeydi, çocukken gittiğim fırın. Sinagog yenilenmişti.

Erdoğan Hamas’ı sakinleştirebilir

Temmuz ayında John Kerry müzakerelerin tekrar başlatılacağını duyurdu. Ancak son dönemde bazı konularda problemler yaşandığı görülüyor.
Benim görüşüm aksi yönde. Anlaşmaya çok yaklaştığımız için, şimdi her iki tarafın sesi duyuluyor. Nihai anlaşma daha uzun bir süre alacak.

Gelecek ay sonu, (Filistinli) mahkumların serbest bırakılmasında dördüncü ve son adım.
Mahkumları bırakmadan önce üzerinde müzakere edebileceğimiz bir taslak olduğunu göreceğiz (ABD Dışişleri Bakanı John Kerry’nin hazırladığı taslak). Prensipleri daha önce yayınlandı ve çoğu kabul edildi. Kabul ettiğimiz prensipler; iki devletli çözümü kabul ediyoruz, toprak takasları ile beraber 1967 sınırları müzakere için temel olacak. İki taraftan da evlerini kaybedenlere tazminat verilmesi. Kudüs büyük ihtimalle ikinci aşamada müzakere edilecek.

Erdoğan’ın tutumu önemli

Kudüs konusunda ne gibi gelişmeler kaydedildi?
Daha yayınlanmadı ancak benim fikrime göre, Arap mahalleleri Filistin Devleti’nin parçası olacak. Doğu Kudüs’teki Yahudi mahalleleri İsrail’in olacak. Ancak, Ebu Mazen (Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas) Hamas’ı kontrol edemiyor. Bence Türkiye’nin, Suudi Arabistan ve Katar’ın Ebu Mazen’in imzalayacağı anlaşmayı kabul etmesi konusunda Hamas üzerindeki etkisi hayati bir konu. Türkiye’nin oynayabileceği bir rolü olduğunu düşünüyorum, ancak benim Başbakan’ım buna izin vermeyebilir. Ancak anlaşmaya varmamız durumunda Başbakanınızın pozitif tutumu Hamas’ın gerilimini azaltacaktır.

Filistin topraklarındaki İsrail askerleri geri çekilecek mi?
Yıllardır Batı Şeria’nın yüzde 90’ından fazlasında (İsrail’in) askeri varlığı mevcut olmadı. Toprakların yüzde 4-5’inin İsrail ordusu tarafından kontrol edildiği doğru ancak Filistin ve Batı Şeria’nın yüzde 90’ı Filistin yönetiminin kontrolünde. Anlaşma ile yüzde 95’inden fazlası Filistin yönetiminin kontrolünde olacak.

Bir yandan anlaşmaya varmaya çalışılırken diğer yandan hâlâ yeni yerleşim inşaatlarına onay veriliyor...
Yerleşimlerin onaylandığına dair deklarasyonlar için yaklaşık 10 yıllık bir süreç gerekiyor. Bir blok bile inşa etmek için 5-10 yıl gerekiyor. Duyduğunuz deklarasyonlarda bu süreç çoktan başlamış demek oluyor. Ana 3-4 yerleşim dışındaki bölgede yeni bina yok.

‘İran konusunda şüpheliyim’

Batı İran’a yönelik politikasını değiştiriyor. Batı ile yapılan nükleer anlaşma sizce İsrail için tehdit mi?
Yeni anlaşmanın hemen İsrail’i tehdit ettiğini düşünmüyorum. Ancak İran’ın düşünceleri konusunda şüphelerim var. Sözleri eylemler takip etmeli sadece gülümsemek, iyi sözlerle olamaz. Yaptırımlar giderek daha da azalacak, bence bu bir hata. Çünkü eylem görene kadar yaptırımlar kalmalıydı.