Bu heykeller sanat eseri mi?

Anadolu şehirlerinin meşhur ürünlerini öne çıkartan heykeller sosyal medyanın sürekli gündeminde olan bir konu. Hürriyet’ten İhsan Yılmaz’ın aktardığına göre ünlü sanatçımız Komet’in yaptığı açıklamayla bu konuya sanat dünyasından ilk kez ciddi bir yorum geldi. Önce bu yoruma bakalım:

“Karpuz heykeli olsun, baston heykeli olsun ve bu ekmek çay heykeli hakiki bir ‘Türk pop art’ı’dır. Ben hayranım. Müthiş yaratıcı ve popüler işler; bunlardan yola çıkmalıdır Türkiye çağdaş ve güncel sanatı. Tam bu coğrafyanın, bu toplumun kendini ifade etmesinin sembolleridir. Genç sanatçıların bunları incelemesi gerekiyor. Elit sanatlara gelince o zaten kendi yolunu açıyor diyebilirim. Ama bunlar harika sürreel işler. Çok da yaratıcı. Zaten heykel sözcüğünü kullanmak şart değil. Herkes istediği cins çalışmayı yapsın yani.”

Köprüdeki ‘kitsch’ heykel

Ben Komet’in ortaya attığı gibi bu eserlerin Türk pop art’ı olabileceği iddiasına kesinlikle katılmıyorum. Evet bunlar popüler olabilir. Andy Warhol Coca-Cola, Campell Çorbaları, Brilloları sanat eserine dönüştürmüş olabilir. Lakin burada dikkat edilmesi gereken husus bunu yapanın kimliği ve attığı imzadır. Eğer Anadolu’nun dört bir yanından hudayinabit gibi fırlayan bu “heykel”lerin sanatçılarına dair bir bilgimizi olsaydı belki duruma farklı yaklaşabilirdik. Ama içinde bulunduğumuz durumun sanatsal bir yaklaşım barındırmadığını belirtmek gerek. Ayrıca ortaya konulan ürünlerin birçoğunun son derece primitif, basit, orantısız olduğunu görmek ve anlamak için sanat alanında uzmanlaşmış olmaya gerek yok. Akşehir’de yer alan Nasreddin Hoca heykeli aklıma gelen ilk örneklerden. Bir ticari işletme Nasreddin Hoca’nın “heykeli”ni diktirerek reklamını yapmaya çalışıyor. Ama ortaya çıkan ürünün sanatsallıkla ve/veya estetikle hiç alakası yok.

Estetik olarak güzel gürünse de ülkemizdeki bazı heykellerin sanatsal değeri de yok. Örneğin 15 Temmuz Şehitler Köprüsü üzerinden Anadolu yakasından Avrupa istikametine geçerken yolun sağ tarafında yer alan heykelin sanatçısı kim bilmiyorum lakin son derece kitsch bir eserin ortaya çıktığını rahatlıkla söyleyebilirim.

Binaya hapsedilen eser

Ülkemizde heykellerin ve kamusal alanda yer alan sanat eserlerinin gerekli ilgiyi görmediğini de belirtmek gerek. Heykel söz konusu olduğunda, Atatürk heykellerini dışarıda bırakarak söylüyorum, en meşhur eser İlhan Koman’ın “Akdeniz” isimli heykelidir. Ama bu eser maalesef bugün bir binanın içine hapsedilmiş durumda. 

Türkiye’de kamusal alanda yer alan heykellerle alakalı gazetemiz yazarı Belma Akçura’nın İletişim Yayınları’ndan çıkan “Kaldırın Şu Heykeli Buradan” isimli eseri kapsamlı bir taramayla sadece Türkiye’de değil dünyada kamusal heykellerin tarihine dair kısa bir bakış sunuyor. ‘Türk pop art’ı tartışmaları sürerken başvurulabilecek bir kaynak olduğunu düşünüyorum.