Ali Ağaoğlu

Geçtiğimiz hafta toplanan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Politikası Kurulu (PPK) politika faizini 425 baz puan indirerek, yüzde 24’ten yüzde 19.75’e düşürdü.

Merkez Bankası başkanı Murat Çetinkaya’nın görevden alınması sonrasında göreve gelen Murat Uysal’ın ilk hamlesi radikal bir faiz indirimi oldu.

Çetinkaya da görevde kalsaydı 200 baz puanlık bir indirim zaten bekleniyordu. Uysal’ın göreve gelmesi ile birlikte daha radikal bir indirim beklentisi artmıştı.

Ilımlı toparlanma

Karar sonrasındaki uzun metinde PPK ekonomik faaliyetlerde ılımlı bir toparlanma görüldüğünü, mal ve hizmet ihracatındaki artış eğiliminin devam ettiğini ve turizmdeki güçlü seyrin iktisadi faaliyeti desteklediğini belirtmiş.

TCMB küresel ekonomik aktivitede süregelen zayıflamanın ve küresel enflasyon dinamiklerinde aşağı yönlü risklerin altını çizerken bu durumun gelişmiş ülke merkez bankalarından genişleyici para politikası adımları gelme olasılığını artırdığını da ekleyerek bu hamlelerin gelişen ülkelere

Aylardır gündemi işgal eden S400’lerin teslimatı başladı. Türkiye son dakikada vaz geçer, geri adım atar diye düşünen ABD; eski Savunma Bakanı vekili Shanahan’ın mektubu ile 31 Temmuz’a kadar süre verildiğini bildirmişti. Rus savunma sisteminin kademeli teslimi başlamışken, ABD’nin de yaptırımlarının gündeme gelmesi ihtimali tanınan süreden dolayı artıyor.

G-20’de Trump’ın S400 - F35 krizinin Obama yönetiminin hatası olduğunu söylemesi yaptırımların “hafif” geçeceği algısını oluşturmuş, bizim piyasalarımızda da yaptırımların pek de fazla etkili olmayacağıyla fiyatlamalar iyimser yapılmıştı.

Etkisi olur mu?

Her halükârda bazı yaptırımlar gelecektir. Zira ABD’nin “yaptırım silahının zayıflamasına” izin verebileceğini düşünmüyorum. Ancak bunların ne denli bizim finansal sistemimizi etkileyecek, ne denli savunma sanayimizi etkileyecek ancak açıklamalardan sonra anlayabileceğiz.

Bir başka önemli gelişme de ABD’nin 32 yıldan beri Güney Kıbrıs’a uyguladığı silah ambargosunun kaldırılması için ilk adımı attı. S400’lerin teslimatına karşın gelen bu hamle ile ABD Temsilciler Meclisi, Güney Kıbrıs’a uygulanan silah ambargosunun kaldırılmasını düzenleyen yasayı kabul etti. Doğu Akdeniz

2014 - 2015 yıllarında ‘yüksek enflasyonun sebebi yüksek faiz’ tezinin ısrarla savunulduğu dönemde “faizleri yüzde 3’e indirelim” önerisi getirmiştim.

Daha sonraları eski Merkez Bankası başkanlarından Durmuş Yılmaz “sıfıra” indirelim önerisi getirmişti... Hep birlikte görelim, düşük faiz ortamı yatırıma mı, yoksa tüketime mi gidiyor, döviz kurları ne oluyor deneyelim demiştim. Umarım yeni Merkez Bankası Başkanı ve ekibi bu önerileri yeniden hatırlamayacaklardır.

Piyasaların yeni başkandan merakla bekleyeceği bir konu da Merkez Bankası kaynaklarına başvurmanın en kestirme yol olduğunu düşüncesine karşı nasıl bir tutum içinde olacağı.

Çetinkaya döneminde 2018 yılı kârının Hazine’ye aktarılması iki - üç öne çekilmiş, yakın zamanda da Merkez Bankası’nın bilançoda yer alan yedek akçelerinin de Hazine’ye aktarılması için kanun teklifi gündeme gelmişti. Bunların üzerine Hazine’nin doğrudan Merkez Bankası kaynaklarından fonlanması veya geçtiğimiz yıl tartışılan ve piyasaların hiç de sıcak bakmadığı kamu bankalarının ihraç ettikleri menkul kıymetlerin Merkez Bankası’nda repo işlemlerine konu edilerek bu bankalara likidite sağlanıp sağlanmayacağı dikkatle izlenecek.

Beklenti ne yönde?

Geçtiğimiz

Geçtiğimiz hafta Japonya’nın Osaka kentinde yapılan G-20 liderler zirvesinden hem küresel piyasaları, hem de bizim piyasalarımızı rahatlatacağı “düşünülen” haberler geldi. Düşünülen diyorum, zira bu haberlerin ete - kemiğe bürünmesini görmek gerekiyor.

Küresel anlamda ABD ile Çin arasında iki ay kadar önce duran “ticaret savaşı görüşmelerine” yeniden başlanması konusunda mutabakata varıldığı açıklandı.

Her ne kadar bir anlaşma olana kadar köprülerin altından çok su akacak olsa da en azından tarafların masaya geri dönmeleri piyasaları bir nebze de olsa rahatlatacaktır.

Erdoğan - Trump zirvesi sonrasında Trump’ın yaptığı basın toplantısında Obama döneminde Türkiye’nin, ABD’den Patriot füze savunma sistemini defalarca almak istediğini ancak Obama yönetiminin bir NATO müttefikine bunu satmadığını, Türkiye’nin de güvenliği için S-400 sistemini Rusya’dan almak zorunda kaldığını açıkladı.

Konu henüz daha çözüme kavuşmamış olmakla birlikte bu konuda da görüşmelerin sürdüğünü açıklaması bizim piyasalarımız açısından da olumlu olarak algılanacaktır. Ancak bu olumlu havayı bir ralliye dönüştürecek bir durum olmadığını da belirtmekte fayda var. Zira Trump tek başına ABD’nin dış politikası

Bayram tatilinde bizim piyasalarımız için Ramazan bayramının yanı sıra bir başka bayram daha yaşandı. Dolar/TL kuru 5 Haziran Çarşamba günü 5.6623’e kadar geriledi. 5.6440’dan geçen 200 günlük Basit Hareketli Ortalamaya (BHO) oldukça yakın seviyeden yeniden yükselen dolar/TL kuru geçtiğimiz Cuma günü bizim piyasalarımız açıldıktan sonra, haftayı 5.8270 seviyesinden kapattı.

Bayram tatili sırasında derinliğin az, likiditenin sığ olduğu, yerel katılımcıların neredeyse hiç olmadığı bir ortamda yaşanan bu düşüş, piyasaların normal akışına dönmesi ile birlikte 31 Mayıs kapanışına geri dönerek “boşluğunu kapattı”!

Düşüşte ne etkili oldu derseniz, artık Fed’in bu yıl içinde bir faiz artışını geçip, bir faiz indirişine gideceği beklentisinin ağırlık kazanması en önemli faktör gibi görünüyor.

Fed’in yanı sıra geçtiğimiz hafta Draghi’nin de faizleri 2020 yılının ilk yarısına kadar düşük tutabilecekleri (Her ne kadar o tarihte yeni bir ECB Başkanı olacaksa da!) söylemi piyasaların yeniden “bedava para dönemine” dönülüyor hülyalarına kapılmalarına neden oldu.

Cuma günü ABD’de açıklanan Tarım Dışı İstihdam verisi de bu hayalleri güçlendirdi. 175 bin kişilik artış beklenen TDİ verisi 75 bin

Küresel ekonomide hareketlilik devam ediyor.

Dünya Ticaret Örgütü (WTO) martta dünya ticaretinin yüzde 0.5 arttığını söylese de Çin ve Avrupa tarafından gelen haberler, özellikle de G. Kore’den teknoloji ihracatındaki düşüşler nedeniyle Kore won’unun değer kaybı, Huawei haberleri iyimser haberleri gölgeliyor.

Trump’ın 200 milyar dolarlık Çin’den yapılan ithalata vergiyi yüzde 10’dan yüzde 25’e yükseltmesi, Çin-ABD ticaret savaşlarının değişik mevzilerde sürüyor olması bir yandan ABD borsalarını düşürürken, diğer yandan küresel büyümedeki endişeler başta petrol ve bakır olmak üzere temel emtia fiyatlarını da geriletiyor. (Mısır ekim ve iklim koşullarından dolayı yükselerek, diğerlerinden ayrıştı!)

Brexit...

Theresa May’in 7 Haziran’dan geçerli olarak istifa etmesi ile birlikte Muhafazakâr Parti’deki halefinin kim olacağı, yerine gelecek kişinin May’in başaramadığı neyi başaracağı tartışmalarını başlattı.

Boris Johnson’un önde giden adaylardan biri olduğu ki Brexit için mücadelesi ile hatırlanıyor; liderlik yarışından “anlaşmasız ayrılık” taraftarı bir adayın ipi göğüsleyebileceği ihtimali İngiliz pound’unu vurdu.

Geçtiğimiz hafta içinde dolar karşısında 1.2605’e kadar gerileyen

Geçtiğimiz hafta TCMB’nin ağustostan bu yana dövize “fiyat satışı” ile müdahale etmek için kullandığı Vadeli İşlem ve Opsiyon (VİOP) piyasasında yaptıklarına değinmiştim.

Artık döviz piyasalarının en önemli “araçlarından” biri haline gelen bu piyasada sistemik bir risk oluşuyor mu diye sorma ihtiyacı duydum.

Vadeli işlem piyasalarında, ilgili finansal ürünün ileri bir vadesinde (Forward) önceden belirlenmiş miktarda (Bizdeki dolar kontratlarında 1000 USD) finansal ürünü üzerine yazılmış olan bir kontratı alıp/satabiliyorsunuz.

Bunun için önceden nominal işlem tutarının yaklaşık yüzde 10’u kadar (ürünün likiditesine, oynaklığına bağlı olarak oran borsalar ve aracı kurumlar tarafından değiştirilebilir) bir teminat yatırmanız gerekiyor. Gün içinde ve/veya gün sonunda bir “Uzlaşma (Settlement) Fiyatı” belirleniyor. Bu fiyata göre zarar edenin zararı teminatından düşülüp; kârda olana aktarılırken, zararda olanın teminatını tamamlaması isteniyor. Teminat istenen zamanda tamamlanmazsa da kontrat, borsa (veya aracı kurum) tarafından tüm teminat kaybedilmeden önce (genellikle otomatik olarak) kapatılıyor.

Çoklu alıcı ve satıcının olduğu ortamda bu işlemler hayatın normal akışı içinde devam

Ağustosta kurlarda yaşanan sıçrama ve “Rahip Brunson krizi” sırasında/sonrasında Merkez Bankası, Borsa İstanbul nezdindeki Vadeli İşlem Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) önemli bir ‘katılımcı’ hatta ‘başrol oyuncusu’ oldu.

Son haftalardaki rezerv tartışmalarının öncesinde başlayan bu işlemlerle TCMB ‘dolar satmadan dolara müdahale’ ediyordu. Bunu nasıl yapıyordu derseniz, VİOP’taki dolar kontratlarında satıcı oluyordu.

Bu kontratlarda vade sonunda fiziksel dolar teslim edilmiyor, “fiyat teslim” ediliyor. Fiyat teslim ediliyor derken, ilgili vade sonuna; hatta kontratın varlığı sürdükçe (vadesi tamamlanana kadar) dolar kurunuzu; alış ya da satış yönünde, sabitleme imkanı var.

Geçtiğimiz cuma günü Mayıs 2019 kontratındaki son işlem 6.0610’dan gerçekleşmiş. Eğer kurların bu seviyenin üzerine çıkmasından endişe ediyorsanız, bu kontratı alarak kendinizi mayıs sonuna kadar(!) 6.0610’dan dolar kurunu sabitleme imkanına kavuşuyorsunuz.

Vade bitimine kadar kur bu seviyenin üzerine çıkarsa, yükseldiği fiyatlara kadar olan kâr, sizin aracı kurumdaki hesaplarınıza aktarılıyor. Siz 6.0610’a kadar olan kısmını kendi cebinizden, üzerindeki farkı da VİOP’tan gelen kısımla (Dolar gelmiyor, piyasa kuru ile