Şiirle görselin kadim ahengi

Seray Şahinler  - Eda Soylu ve Hatice Utkan’ın şiir ve sanatı bir araya getirdikleri “Balığın Karnında” sergisi Çemberlitaş’taki Barın Han’da kapılarını açtı. Sergi iki sanatçının resim, heykel, şiir çalışmalarını buluşturuyor. Sanat eseri ile yazının bir araya gelişini ve şiirin bu buluşmadaki yerini sorguluyor. Barın Han’ın üç katına yayılan işlerle, Emin Barın’ın temellerini attığı yazı ve görsellik geleneğine gönderme yapan sanatçılar, kadim olanla çağdaş olanın birleştiği noktadan bugüne bakıyor. Görselliğin şiire, şiirin de görselliğe yansıdığı sergiyi Eda Soylu ve Hatice Utkan’dan dinledik. 

■ “Balığın Karnında” sergisinin çıkış noktası neydi? Nasıl bir evren kurguladınız?  

Hatice Utkan: “Balığın Karnında” sergisinin çıkış noktası resim, heykel, yazı, şiir ve zanaatların bir arada olması fikrinden doğdu. Her şeyi bir ve bütün olarak düşündük, o şekilde de değerlendirdik. Birbirine örülü alanları bir araya getirdik, bu alanların bilgilerini eserlere akıttık. Burada, baktığımız iki ana soru oldu: “Şiirle, görselliği nasıl bir araya getirebiliriz? Resmi, heykeli şiirle nasıl sunarız?” Bu bağlamda, benim şiirlerimle Eda’nın eserleri Barın Han’ın üç katına yayıldı. Bazen resimler şiire, bazen de şiirler resimlere evrildi. Şiir hepsini bir arada tutuyor. Bizim için bu durum çok sesliliğin ahengi. 

■ Barın Han’da gerçekleşmesi sergiyi özel kılıyor. Emin Barın dünyası sizi nasıl etkiledi? 

Eda Soylu: Buna Hatice’nin şiirinden bir alıntı yaparak cevap vermek, isterim: “Seni Neden Sevdim Nebukadnezar” şiirinde Hatice şöyle der, “Öyle biçimlere girdi ki gölgeler/ evrenler bir araya geldi… / Başka bir dilde konuşuyorduk / Başka bir alanda titreşiyorduk / Olmakla olmamak arasında / Yok olmakla kaybolmak arasında.” Böylece, tabiri caizse evrenler bir araya geldi ve eş zamanlılık oluştu, eş titreşimde buluştuk. 

■ Resim-heykel ve şiir birlikteliğine dair nasıl bir diyalog görecek izleyiciler? 

Hatice Utkan: Eda ile görsel ve yazınsal alanda aynı dili konuşuyoruz. Bu, bizim uzun süre önce fark ettiğimiz bir durum. Uzun yıllara dayanan dostluğumuz boyunca bu durumun derinleştiğine tanık olduk. Özel olarak bir şey yapmadık, tüm süreç kendiliğinden bir arada olma durumu üzerinden ilerledi. Eda’nın eserleri çok şiirsel, bu kadar şiirsel ve uyumlu eserlerle bir şiirin aynı alanda olmaması imkânsız. Biz bu iki alanı bir araya getirdiğimiz zaman büyük bir uyum olduğunu gördük. Bir nevi harmanlanma. Örneğin bir katta son şiir kitabım “Şah Mat”ta yer alan “2 Güneşli Gezegen” adlı şiirle ilerliyoruz. Burada olduğu gibi her katta şiirlerle eserlerin kendilerine has bir uyum geliştirdiğini görüyoruz, diyalog hâlindeler. Eda şiiri malzeme üzerinden okuyor. Mozaik, bakır, ebru, resim, heykel gibi üretimlerinde nüanslara ve detaylara işlerin bitmiş hâlleri kadar önem veriyor, onların tınlamalarını duyuyor. Şiir işlere nüfuz etmiş durumda. “Balığın Karnında”, bu bağlamda, görselliğin şiirle sunumu, şiirin de görsellik içinde ele alımı olarak görülebilir. 

‘Harfi resme dönüştürüyor’

■ Emin Barın’ın temellerini attığı yazı ve görsellik geleneği hakkında neler söylemek istersiniz?  

Eda Soylu: Emin Barın, çağdaşlık ve geleneksellik arasında bir köprü görevi üstleniyor ve bu sayede denge unsuru ortaya çıkıyor. Biz sergide denge konusundan temellendik, arayışımız da keşiflerimiz de bu yöndeydi, buna yönelikti. Emin Barın, yüzyıllara yayılan bir sabır öğretisini, ilmi ve zanaata dair özümsediklerini çağdaş olana akıtıyor. El alıyor ve el veriyor. Bu bir hikâye aynı zamanda; Cumhuriyet’in kuruluşu, Atatürk’ün Emin Barın’ı ve arkadaşlarını, harf ve grafik eğitimi için Almanya’ya göndermesiyle başlayan, harfin ötesine geçme ve her şeyi görselliğe aktarma yolculuğunun hikâyesi… Harf resme dönüşüyor. Böylece, katmanlar genişliyor ve derinleşiyor. Bu durumun bizim sanat tarihimizde çığır açtığına inanıyorum. Emin Barın’ın harfin ötesine geçmiş resimlerinde köklerimize ve özümüze dair çok bilgi var. Bu bilgiler günümüze ışık tutuyor. Bu sergi ile bu ışığa bir alan açmak istedik.