6.2'lik deprem büyük depremin habercisi mi? Prof. Dr. Şükrü Ersoy'dan önemli açıklamalar
26.04.2025 - 10:17 | Son Güncellenme:
Cumhurbaşkanlığı Yerel Yönetim ve Afet Politikaları Kurulu Üyesi Prof. Dr. Şükrü Ersoy CNN Türk'te Hakan Çelik ile Hafta Sonu programında 6.2'lik İstanbul depremine ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Ersoy; 'Her vatandaş ne tür bir evde oturduğunu bilmek zorunda' diyerek İstanbul'da risk altında bulunan bölgeleri sıraladı. İşte detaylar...
Prof. Dr. Şükrü Ersoy, CNN Türk'te İstanbul'un deprem riskini değerlendirdi. Ersoy özellikle hangi ilçelerin risk altında olduğunu haritayla paylaşıp "Vatandaşlar soruyor 'eve girelim mi, girmeyelim mi?' Ben de diyorum; Bunu bana geç sordunuz. Bu depremler olmadan önce evinizi gösterin. Her vatandaş ne tür bir evde oturduğunu bilmek zorunda." dedi.
Ersoy'un açıklamalarının satır başları söyle; Marmara'nın içindeki deprem kıtalararası bir sorun yaşatır. Bizi gerçekten sekteye uğratır. Beka sorunu olduğuna katılırım. Bundan sonra İstanbul'da deprem olmayacak demek çok tehlikeli. Hiç mi tarih okumuyorsunuz? Bizim şansımız bunlar hep yazılmış, çizilmiş. O dönemdeki yıkımdan büyüklüğünü biz anlıyoruz.
Bu tarihi gerçeklerden bakarak deprem gerçeğini küçümsemek, sırf halka sempatik gözükmek için böyle bir söylem geliştirmek doğru değil. 6.2 depremi İstanbul depremiydi yaşandı bitti demek çok çok tehlikeli.
ZEMİN ETKİSİ VE İVME
Burada ivme değeri küçük. 5 şiddetinde etkiledi. Halbuki 2023 depremleri 11 şiddetinde etkiledi. İvme ve zeminsel faktörler çok önemli. Deprem dalgalarının etkili olmasını sağlayabilir. Ovanın zemini deprem dalgalarını yavaşlatır. Olağandan daha etkili olmaya başlar. 2023'te bu oldu zaten, binayı zorlayıp hasar vermesinde etkili oldu. 'Depremin büyüklüğü etkilidir' demek yanlış olur. Kentsel dönüşümün başlama tarihi 2012. Depremler sizi beklemiyor biraz daha hızlı olmamız lazım. Yıkılabilecek binalar 300 bin civarında. İstanbul'da 1 milyonun üzerinde konut var. Bunlardan bazıları çok riskli ve hemen yıkılmalı. Bu afetlerin en kötü yanı kaos. 6.2 insanlar dışarıda. Dışarıda olanların evleri kötü de değil ama korku var.
ARTÇILAR NE KADAR SÜRECEK?
Kırılmaya aday 4 fay parçası var. Toplam uzunluğu 120 km'li geçiyor. Bu aktivite 2019 yılındaki 5.8'in olduğu yerde gerçekleşti. 3.9 önce sonra 6.2 oldu. Artçıların olması geriyordu ve oluyor. Fakat dünkü aktivitede bir tane ayrıcalık var; 4.3 büyüklüğündeki deprem tam Kumburgaz fayının en doğu ucunda oldu. Şöyle yorumlamak gerekiyor, depremin olduğu yerde stres boşalıyor ama yanlara gerilim transferi yapıyor. Batıda Tekirdağ fayı var doğuda Avcılar fayı var. Eğer tranfsfer olduysa yeni bir aktivite başlayabilir. Bir soru işareti koyduk. 4.3 depreminin artçılarını izlemek lazım. Küçük depremler doğuya doğru gidiyor mu? ona bakmak gerekiyor. Yine Kumburgaz fayı üzerinde 3 küsür faylar gelişti bu iyi bir şey. 4.3 yıkıcı bir deprem değil, normal sayılabilir. Geliştiği nokta enteresandı.
'ALÇAK KAT TERCİH EDERİM'
17 katlı bir sitede oturuyorum. Bizim sitede 2 bin 500 kişi falan yaşıyor. Maltepe'de oturuyorum. İnsanlar sokağa çıkıp toplandıklarında bile önemli bir alanı işgal ediyorlar. Derem haritalarının riski açısından Maltepe'yi çok riskli görürler. Bu sahil kesimi için doğru ama diğer kesim için doğru değil. Ama ben peysaj açısından bakıyorum, daha alçak katlı yeri tercih ederim. Bir plansızlık var aslında İstanbul'da. Benim oturduğum yerde etrafı gökdelenler dolu. Gökdelenler henüz büyük depreme karşı sınav vermediler. Bunun örneğini Myanmar'da depremi gösterdi. Aradan bin 100 kilometre ilerde Tayland Bangkok şehrinde 45 katlı bina yıkıldı.
YOĞUN NÜFUS
İstanbul'da en az 5 milyon insanın daha azalması gerek. Göçe zorlanmak değil de Anadolu'da çok cazip projeler olabilir. Benim için bir şehirli olmanın keyfi yok. Bir yere gidelim diyorsun trafik olur diye vazgeçiyoruz.
HANGİ İLÇELER RİSK ALTINDA?
İstanbul'un merkezi en sağlam kayaçlara sahip. Anadolu Yakası'nın tamamı pekişmiş kayalaşmış bir zemini sahip. Daha avantajlı. Avrupa Yakası'nda Haliç'in kuzeyindeki yerler sağlam bir zemine sahip. Başakşehir kısmen iyi. Zemini de iyi. Kuzeyde Sarıyer, Kağıthane, Eyüp sağlam bir zemine sahip. Kıyı kesimi Bağcılar, Zeytinburnu, Bakırköy ve Silivri'ye doğru nispeten daha zayıf zeminler. Başakşehir zemini de iyi bir yeni yapı stoğu var. Sarı zeminler İstanbul'un yeni yerleşim yerleri. Kahverengi yerler sağlam zeminleri ifade ediyor. Türkiye Jeoloji haritasından çok basite indirerek ben yaptım. Dere yatakları tehlikeli. Sarı bölge tehlikeli. Buradan şu çıkmasın sarı bölgedeki herkes tehlike altında. Vatandaşlar soruyor 'eve girelim mi, girmeyelim mi?' Ben de diyorum; Bunu bana geç sordunuz. Bu depremler olmadan önce evinizi gösterin derdim. Her vatandaş ne tür bir evde oturduğunu bilmek zorunda.
TÜRKİYE'NİN HANGİ BÖLGELERİ GÜVENLİ?
Bodrum desem, İzmir desem çevresinde deprem oluyor ama o oranın güzelliğini bozmuyor. Neye bakacağız zeminle barışık uygun bir bina yapılmış mı ona bakmak gerekiyor. Güvenliğimizi sağlayacak parametreler mümkün mü onlara bakmak gerekli. Bir yer seçmek çok yanlış.
CEP TELEFONU SİSTEMİYLE ERKEN UYARI
Ben kullanmıyorum ama katılıyorum. Örgütlüysek 5 saniye önce bile öğrensek elimize belki fener alabiliriz. Masanın altına girebiliriz. Bu depremi önceden bilmek değil önce onu söyleyelim. Sistem şuna dayanıyor depremde çeşitli dalgalar var. İlk dalgalar geldiğinde cihaz tespit ediyor. Bu aradaki süreyi kullanıyor. Arkadan daha tehlikeli geliyor diye. Bunlar daha çok sanayi tesisleri için devreyi kapatmak için. Merdivenler daima daha risklidir. Belki de deprem binayı yıkmayacak ama belki siz merdivenlerde zarar göreceksiniz. Şoku evde atlatmanız gerekiyor. Çantamızı alıp çıkarken bu devreleri kapatmamız gerekiyor. İlk yıkılacak yer merdivenler. 6 Şubat 2023 depremlerinde merdivenlerde birçok insanın cesedi bulundu.
YENİ BİR DEPREM SİLSİLESİ Mİ?
Bu harita 6.2'den önceki durumu anlatmak için bir harita. 1999 depremi buraya bir stres yükledi ama bir de 1912’de ‘Mürefte Depremi’ buraya (Marmara Denizi) stres yüklemişti. Kırmızı alanda yüksek stres var denilebilir. 99'dan sonra sürekli konuştuk. Bu dört fay parçasında oluşuyor. Şu anda 6.2'nin olduğu yerin üzerinde artçıları yaşıyoruz. Önemli bir stres boşalımı oluyor. Burada daha büyük bir depremin olmayacağını öngörüyoruz. Yeri itibari ile kritikti. Aynı durum 3.9 ile başlayıp 6.2 ile biten depremde de gördük. Stres doğuya doğru Avcılar fayına doğru transfer var. Dün küçük bir kaygı duyduk. 4.3 büyüklündeki deprem Kumburgaz fayının tam ucunda oldu. Şimdilik korkulacak bir durum görülmedi. Bu ‘acaba artçı m, yoksa yeni bir deprem silsilesi mi’ diye endişe duyduk.
'TÜRKİYE GENELİNDE BİN 200'ÜN ÜZERİNDE ALET VAR'
Ulusal resmi kurumumuz AFAD. AFAD bir görev verirse yapılması zorunlu. Kandilli'de açıklama yapıyor ama resmi açıklama olarak AFAD'ı kabul ediyoruz. Türkiye genelinde bin 200'ün üzerinde alet var hepsi kayıt yapıyor. Kandilli'ye de tsunami izleme sorumluğu verildi.
TSUNAMİ RİSKİ?
Bütün kıyılar için, depremlerden sonra özellikle denizaltı heyelanları da oluşursa, tsunami oluşabilir. Geçmişte olmuş mu, olmuş. Son 3 bin yıllık tarih içinde 40'ın üzerinde tsunami var. Birincisi; okyanuslar kadar yüksek dalgalar bizde oluşmaz. Bizim için 50 tane senaryo var. Bilgisayarda modelleniyor. Tsunami simülasyonları bitmek üzere. Tsunami’den kendimizi korumamız çok kolay. Kıyıdan sular çekilirse yükseğe çıkmamız gerekiyor. Eğer deniz içindeysek kıyıya değil açığa gitmek gerekir. Tsunami sadece kıyıda etkilidir. Marmara kıyılarında 3 metre dalga bekliyoruz diyelim, her kıyıya aynı yükseklikte gitmez. Kıyı şekli, denizin tabanı etkilidir. Similasyon da buna göre yapılır.
Özellik AFAD'da çok sık toplantılar yapılıyor. Halkımızla beraber neler yapılır çalışmaları var. Kıyılarda artık tsunami tabelalarımız var. Erken uyarı sistemlerinde gelişme var. En son ‘Santorini Depremi’nden sonra Bodrum kıyıları için erken uyarı sistemleri üzerinde çalışılıyor. Deniz içinde bir depremden sonra Kandilli tsunami uyarısı veriyor. En önemlisi bunu Seferihisar'da gördük. 2020'de deniz çekildi. O anda denizin tabanını incelemeye gidersek yandık. O çekilme dalgaların işaretidir.
MARMARA DEPREME HAZIR MI?
2012 yılında çıkan kentsel dönüşüm yasasında 22 milyon bina vardı, bunların çoğunda iyileştirme yapıldı. Güçlendirme ve yıkıp-yapılma gibi. Örneğin Marmara'da bu çalışmalar bitmiş olsaydı daha güvende olurduk. Bu konuya bir gecikmişlik olduğunu söylemekle devam etmek istiyorum. Ama şu durumda var; binanız riskli olduğunda tahliye etmek zorundasınız.
Mesela bu tepe olan kısımlar şu koyu renkler, daha sağlam olan yerler. Ama dere yataklarının olduğu yerler hem göl kıyıları hem deniz kıyıları riskli alanlar. Aynı ilçenin yüksek kesimlerinde çok sağlam zemin var. Onda dikkatli olmak gerekir. Mesela Kadıköy sağlam ama Kurbağalıdere için aynı şeyi söylemek mümkün değil.
Her Türk gencinin gönüllü olarak ilk yardımı öğrenmesi gerekiyor. AFAD'da bir buçuk milyon gönüllü var. Afet sırasında gönüllü olmak isterseniz sizi almazlar, yetkiniz olması lazım. O yüzden sertifika almanız gerekli.
Marmara'nın tek deprem kaynağı kuzey değil güneydeki faylar da deprem oluşturabilir. Bursa Gemlik deprem üretebilir. Bursa'da kalabalık bir şehir, çok önemli bir sanayi var orada. Batı Anadolu'da 1970'ten beri büyük deprem yok. Deprem İstanbul'un sorunu değil sadece. Batı Anadolu'da çok sayıda fay var. Denizde ve karada faylar var. Bunlar 7'ye yakın ve üzeri depremler üretebilir. Deprem Türkiye'nin sorunu. 6.2'lik depremden sonra Marmara'nın rahatladığını, ‘büyük deprem olmayacak demek’ iyimser senaryo olur. Kötü senaryoya göre konuşmamız gerekiyor. Panik havasında olacak bir şey değil. Milli seferberlik içerisinde biz bu işin altından kalkabiliriz.
'BÜYÜK DEPREM OLMAYACAĞINI DÜŞÜNMEK İYİMSER SENARYO'
Son depremlerden sonra, depremin büyüklüğü belki küçükmüş olabilir. 7.4 değil de 7.2 olabilir. Arada çok fark var. Bu işin iyimser tarafı
