Türkiye'de maymun çiçeği vakası var mı? Sağlık Bakanlığı'ndan açıklama geldi
15.08.2024 - 11:42 | Son Güncellenme:
Milliyet.com.tr-BBC Türkçe
Dünya Sağlık Örgütü, Afrika'da görülen bilinen mpox (maymun çiçeği) virüsü için en yüksek seviyeden alarm verdi. Uzmanlar salgının HIV'in ilk günlerine benzediğini belirterek 'büyük bilinmeyenlere' dikkat çekti. Öte yandan Sağlık Bakanlığı'ndan da maymun çiçeğine ilişkin açıklama geldi.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Afrika kıtasında görülen ve maymun çiçeği olarak da bilinen mpox virüsü sebebiyle küresel halk sağlığı acil durumu ilan etti. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde başlayan ve hızla komşu ülkelere yayılan bu bulaşıcı hastalık en az 524 kişiyi öldürdü.
AIDS'İN İLK GÜNLERİNİ HATIRLATTI
Bilim insanları, salgının, Dünya Sağlık Örgütü'nün halk sağlığı acil durumu ilan etmesiyle birlikte HIV'in (AIDS) ilk günlerine benzediğini kaydetti. Oxford Üniversitesi'nde küresel sağlık araştırmaları profesörü olan Trudie Lang, "Birçok insanın bunun HIV'in ilk günlerine çok benzediğini söylediğini duydum" dedi.
RAHİMDE BULAŞ VE LEZYONLARLA DOĞAN BEBEKLER
Bilim insanı, bunun özellikle, virüsün cinsel ilişki aracılığıyla yayılıyor gibi görünmesinden kaynaklandığını söyledi ve 'savunmasız, genç, sömürülen seks işçilerinin' yüksek risk altında olduğunu ekledi.
Veriler henüz analiz edilip yayınlanmamış olsa da Lang, konuştuğu ön cephedeki ekiplerin virüs sebebiyle çok sayıda gebelik kaybı ve rahimde bulaşma sebebiyle mpox lezyonlarıyla doğan bebekler bildirdiğini söyledi. Hastaneler dışındaki vaka sayısı da dahil olmak üzere 'büyük bilinmeyenler' olduğunu söyledi.
ŞİMDİYE KADAR EN TEHLİKELİSİ
Şu anda görülen salgının, virüsün yeni bir varyantıyla ilişkilendirildiği için öncekilerden daha endişe verici olduğu söyleniyor. Uzmanlar bunun şimdiye kadar gördükleri en tehlikeli varyant olduğu uyarısını yapıyor, yayılma hızı ile yüksek ölüm oranından endişe ediyor.
EN YÜKSEK ALARM SEVİYESİ
Küresel halk sağlığı acil durumu, 196 ülke için yasal olarak bağlayıcı olan Uluslararası Sağlık Mevzuatı kapsamındaki en yüksek alarm seviyesi. WHO Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus, Afrika kıtasında ve ötesinde daha fazla yayılma ihtimalinin 'çok endişe verici' olduğunu söyledi. "Bu salgını durdurmak ve hayatları kurtarmak için koordineli bir uluslararası müdahale şart" dedi.
Mpox virüsü Orta ve Doğu Afrika'da hızla yayılıyor. 2024'ün başından bu yana Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde 14 binden fazla mpox vakası kaydedildi. Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Africa CDC) de son durumla ilgili yaptığı açıklamada halk sağlığı açısından acil durum ilan etmişti.
Acil durum kararının hükümetlerin müdahalelerini koordine etmelerine yardımcı olacağı ve etkilenen bölgelere tıbbi malzeme ve yardım akışının hızlandırılmasını sağlayabileceği belirtiliyor.
SAĞLIK BAKANLIĞI'NDAN AÇIKLAMA: TÜRKİYE'DE VAKA YOK
Sağlık Bakanlığı, özellikle Afrika kıtasında görülen M çiçeği (mpox) hastalığı vakasına Türkiye'de rastlanmadığını ve henüz herhangi bir kısıtlama veya ek tedbir ihtiyacının bulunmadığını bildirdi.
Bakanlığın, sosyal medya hesabından yapılan açıklamada, 14 Ağustos 2024'te Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından gerçekleştirilen Acil Durum Komitesi Toplantısı'nın ardından M çiçeği (mpox) hastalığının, "uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu oluşturduğu"nun ilan edildiği anımsatıldı.
Açıklamada, şunlar kaydedildi:
"Özellikle Afrika kıtasında görülen M çiçeği (mpox) hastalığı vakasına Türkiye’de 2024 yılında rastlanmamıştır. Ülkemizde henüz herhangi bir kısıtlama veya ek tedbir ihtiyacı bulunmamaktadır. Bakanlığımızca gerekli çalışmalar yürütülmekte, bilim kurulumuz ve sağlık altyapımızla süreç hassasiyetle takip edilmektedir."
NE KADAR YAYGIN VE HANGİ ÜLKELERDE GÖRÜLÜYOR?
Mpox hastalığına monkeypox (maymun çiçeği) virüsü yol açıyor. Maymun çiçeği virüsü, çiçek hastalığı ile aynı grupta bulunuyor ama onun kadar tehlikeli değil.
Virüs başlangıçta sadece hayvanlardan insanlara bulaşıyordu ama artık insandan insana da bulaşabiliyor. Demokratik Kongo Cumhuriyeti gibi ülkelerdeki tropikal yağmur ormanlarında bulunan ücra köylerde daha yaygın bir şekilde görülüyor.
Bu bölgelerde her yıl binlerce vaka ve yüzlerce ölüm gerçekleşiyor. Virüsten en çok 15 yaş altı çocuklar etkileniyor. Virüsün şu anda iki farklı türü var. 'Clade 1' Orta Afrika'da endemik bir tür. 'Clade 1b' ise mevcut salgında görülen yeni ve daha şiddetli olan virüs türü.
Africa CDC, 2024 yılının başından Temmuz ayının sonuna kadar 14 bin 500'den fazla mpox enfeksiyonu ve 450'den fazla mpox ölümünün gerçekleştiğini açıkladı. Bu, 2023'ün aynı dönemine kıyasla enfeksiyonlarda %160, ölümlerde ise %19'luk bir artış anlamına geliyor.
2022'DE KÜRESEL SALGINA YOL AÇMIŞTI
Maymun çiçeği (mpox) vakalarının %96'sı Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde görülürken, hastalık normalde endemik olmadığı Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda gibi birçok komşu ülkeye de yayıldı. Batı Afrika'da görülen 'Clade II' adlı daha hafif bir mpox türü, 2022 yılında küresel bir salgına yol açmıştı.
Virüs, normalde görülmediği Avrupa ve Asya bölgeleri dahil, Türkiye'nin de içinde olduğu yaklaşık 100 ülkeye yayılmıştı. Salgın bu dönemde savunmasız grupların aşılanmasıyla kontrol altına alındı. Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde mpox aşılarına ve tedavilerine yeterli erişim yok ve sağlık yetkilileri hastalığın yayılmasından endişe ediyor.
SEMPTOMLARI NE?
İlk belirtiler arasında ateş, baş ağrısı, şişlikler, sırt ağrısı ve kas ağrıları yer alıyor. Ateş düştükten sonra, genellikle yüzde başlayıp vücudun diğer bölgelerine, en yaygın olarak da avuç içlerine ve ayak tabanlarına yayılan bir döküntü gelişebiliyor.
Aşırı kaşıntı yapan veya ağrılı olabilen döküntüler değişip farklı aşamalardan geçebiliyor ve sonunda kabuk oluşturup dökülüyor. Bazen döküntüler deride iz bırakabiliyor. Enfeksiyon genellikle kendiliğinden iyileşiyor ve yaklaşık 14-21 gün sürüyor. Ciddi vakalarda lezyonlar tüm vücuda, özellikle de ağız, göz ve cinsel organlara yayılabiliyor.
NASIL BULAŞIYOR?
Mpox, enfekte kişiyle yakın temas yoluyla insandan insana yayılıyor. Cinsel ilişki, cilt teması ve enfekte kişinin yakınında konuşmak veya nefes almak da buna dahil.
Virüs açık yaralar, solunum yolu veya gözler, burun veya ağız yoluyla da bulaşabiliyor. Virüsün bulaştığı çarşaf ve nevresim, giysiler ve havlular gibi nesnelere dokunarak da hastalık yayılabiliyor.
Maymunlar, sıçanlar ve sincaplar gibi enfekte hayvanlarla yakın temas da başka bir tehlike unsuru. 2022'deki küresel salgın sırasında virüs çoğunlukla cinsel temas yoluyla yayılmıştı. Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ndeki mevcut salgın da cinsel temastan kaynaklanıyor.
KİMLER RİSK ALTINDA?
Vakaların çoğu cinsel olarak aktif olan kişilerde ve erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkeklerde görülüyor. Birden fazla partneri olan veya yeni cinsel partneri olan kişiler de risk altında olabilir.
YAKIN TEMASI OLAN HERKES KAPABİLİR
Ancak sağlık çalışanları ve aile üyeleri de dahil olmak üzere, semptomları olan biriyle yakın teması olan herkes virüsü kapabilir. Mpox virüsü olan kişilerle yakın temastan kaçınılması ve virüsün olduğu yerlerde bulunanların ellerini sık sık yıkaması tavsiye ediliyor.
Mpox olan kişiler, vücudundaki döküntüler kaybolana kadar kendilerini izole etmeli. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), iyileştikten sonra 12 hafta boyunca cinsel ilişkiye girerken önlem olarak prezervatif kullanılması gerektiğini söylüyor.
NASIL TEDAVİ EDİLİYOR?
Çiçek hastalığında kullanılan tedavi yöntemleri mpox için de faydalı olabilir, ancak ne kadar etkili oldukları henüz yeterince bilinmiyor. Mpox salgınları, enfeksiyonları önleyerek kontrol altına alınabilir. Bu da aşılama yoluyla yapılabiliyor.
Şu anda mpox için üç aşı bulunuyor ancak bunlar yalnızca risk altındakiler veya enfekte bir kişiyle yakın temasta bulunanlara veriliyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) yaygın bir aşılama programı tavsiye etmiyor.
Ne kadar koruma sağladıklarını anlamak için yeni mpox varyantlarına karşı aşıların daha fazla denenmesi gerekiyor. WHO son dönemde ilaç üreticilerinin, henüz onaylanmamış olsa da mpox aşılarını ihtiyaç duyulan ülkelerde acil durumlar için kullanıma sunmalarını istedi.
