F-35 tek tuşla kapanıyor mu? Almanya endişeli! '30 gün içinde her şey bitebilir'
Batı dünyasında son dönemde yaşanan tartışmalar, Türkiye’nin yabancı olmadığı cinsten. Avrupa’da oluşan yeni güvenlik endişelerinin son perdesinde Batı ülkeleri, F-35'in ne kadar güvenilir bir uçak olduğunu noktasında kararsız kalmış durumda. Peki söylendiği gibi en gelişmiş savaş uçağı olan F-35'ler gerçekten uzaktan müdahaleyle uçamaz duruma getirilebilir mi?
Derleyen: Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr - ABD Başkanı Donald Trump’ın Ukrayna savaşına karşı izlediği politikayla birlikte Avrupa ülkelerine yönelik tutumu, Avrupa Birliği’nde güvenlik endişeleri yaratmış durumda. Bu endişelerin Avrupa’da yeni bir güvenlik mimarisi oluşturması beklenirken, bu kapsamda F-35 savaş uçakları hakkında Türk kamuoyunun da yabancısı olmadığı bir tartışma başladı. Hava Kuvvetleri filosunu F-35 savaş uçaklarıyla takviye etmek isteyen Almanya’da ‘kapatma anahtarı’ endişeleri gündeme gelirken, Batı dünyasından konuya ilişkin farklı sesler yükseliyor. Peki, ‘kapatma anahtarı’ ya da ‘öldürme anahtarı’ olarak tanımlanan sistemden ne kastediliyor? Bu iddiaların gerçekliği nedir? Batı dünyasının en gelişmiş savaş uçağı olan F-35'ler gerçekten uzaktan müdahale ile uçamaz duruma getirilebilir mi? Askeri havacılık ve savunma konularında yayınladığı yazılarla bilinen theaviationist.com’da yayınlanan yazıda David Cenciotti ve Stefano D'Urso imzalı yazıda bu sorulara cevap arandı.
‘ÖLDÜRME ANAHTARI’ NEDİR?
Dünya genelinde halihazırda 16 ülkede farklı varyantlarda bin 100’den fazla F-35 aktif hizmette. Ancak son dönemde Almanya ve Kanada’da ortaya çıkan söylentiler, Donald Trump’ın ABD’de yönetimi devralmasıyla birlikte jeopolitik anlamda bir belirsizlik yaşayan Batı dünyasında güvenlik endişelerini arttırmış durumda.
ABD kontrolünde olduğu belirtilen ve ‘kill switch’ (öldürme anahtarı) olarak tanımlanan sistemin F-35 savaş uçaklarını uzaktan erişimle uçamaz hale getirdiği, ABD’nin bu sistem sayesinde çıkarlarına ters politikalar izleyen bir F-35 kullanıcısının uçaklarını kullanamaz hale getirebileceği iddia ediliyor.
İddiaların yayılmasının ardından, sosyal medyada ABD’nin silah sattığı ülkelerde F-35 dışındaki askeri sistemlerde de ‘kill switch’ sisteminin bulunabileceği gündeme geldi. Birçok sosyal medya kullanıcısı, Kanada’nın 14,5 milyar dolarlık F-35 siparişini iptal etmesi çağrısında bulundu.
ABD POLİTİKALARI KULLANICILARI KISITLIYOR
Bu soru son zamanlarda birçok Avrupalı politikacıya yöneltildi. Belçika Savunma Bakanı General Frederik Vansina, 5 Mart'ta La Derniere Heure gazetesine verdiği röportajda, "Bunun mümkün olduğuna dair hiçbir göstergemiz yok. F-35 uzaktan kumandalı bir uçak değil. Program, yedek parçaların paylaşılması veya transfer edilmesi sayesinde, geniş kapsamlı bir lojistik desteğe dayanıyor” şeklinde konuştu. İsviçre Savunma Bakanlığı da 7 Mart’ta yaptığı açıklamada “F-35A savaş uçaklarını elektronik aksamlara dışarıdan müdahale ederek 'uzaktan kontrol etmek' veya 'bloke etmek' mümkün değildir. İsviçre, kendi savunması için silah sistemlerini onaya ihtiyaç duymadan, bağımsız şekilde istediği zaman kullanabilir” ifadelerine yer verildi.
Daha önce Münih Güvenlik Konferansı’na başkanlık yapmış olan Wolfgang Ischinger, Almanya merkezli Bild gazetesine verdiği röportajda, ABD'nin Alman F-35'lerini de kısıtlaması ihtimali dolayısıyla alım sözleşmesinin iptal edilmesinin gündeme gelebileceğini belirtti.
ABD’nin F-35 savaş uçaklarına ilişkin sıkı bir denetim politikası izlediği biliniyor. Bu politika, uçağı satın alan ülkelerin F-35'leri bağımsız şekilde test etmesini ve uçak üzerinde değişiklikler yapmasını sınırlandırıyor. Bu kısıtlamalar, NATO ülkeleri arasında güvenlik endişelerine sebep oluyor. F-35 savaş uçaklarını bağımsız şekilde işletme iznine sahip tek ülkenin F-35I Adir savaş uçaklarına sahip olan İsrail olduğu biliniyor. Bu kısıtlamalar dışında uçağın sahip olduğu bazı sistemler doğrudan ABD’ye bağlı olduğu için aslında ABD’nin var olduğu iddia edilen ‘kill switch’ gibi sistemleri kullanmadan da uçakları uçamaz duruma getirebileceğini işaret ediyor.
ALIS / ODIN VE MDF
F-35 savaş uçakları için kritik olan bu sistemler, uçağın faal halde tutulmasını daha kolay hale getirmek için oluşturulmuş olan ancak büyük tartışmalar yaratan sistemler. Uçağın tüm sistemlerini takip eden bu sistemler, özetlenecek olursa uçakları doğrudan ABD’ye bağlıyor ve uçak daha havadayken, uçakta değişmesi gereken bir parçanın veya aksamın olup olmadığını kontrol ederek olası bir kusuru doğrudan yerde konuşlu bulunan personele iletiyor. Bu bilgi, ilgili ülkenin personeliyle aynı anda ABD’de bulunan sistemlere de iletildiği için ABD, tüm F-35 kullanıcılarının uçakla ilgili neye ihtiyaçları olduğu bilgisini en ufak detaylarına kadar anlık olarak takip edebiliyor. ABD, çıkarları gereği herhangi bir F-35 kullanıcısının bu sistemlere erişimini kapattığında, lojistik destekten ve bakım prosedürlerinden mahrum kalacak F-35 uçaklarının 30 gün içinde uçamaz duruma geleceği ifade ediliyor.
F-35’in ihtiyacı olan yedek parçaları takip eden, veri tabanı sayesinde hangi parçanın hangi ülkede olduğunu bilgisine sahip olan ve tedarik sistemini yöneten bu sistemler, görev planlaması konusunda da pilotlar ve bakım ekipleriyle iş birliği yapıyor. F-35’in bakım, lojistik ve görev planlamasını yapan ilk dijital sistem olan ALIS, sahip olduğu sorunlar nedeniyle ODIN isimli sistemle değiştirilmişti. Özetle, bulut tabanlı çalışan bu sistemler, uçağa ilişkin kritik bilgileri ABD’ye de iletiyor ve ABD’nin dünyada bulunan tüm F-35'leri en ince ayrıntılarına kadar takip edebilmesini sağlıyor.
ALIS/ODIN sistemleri, uçakları doğrudan uzaktan müdahale ederek uçamaz hale getirmiyor. Ancak, kullanıcının ihtiyaçlarını doğrudan ABD’ye ilettiği için uzun vadede uçakların lojistik destekten mahrum kalarak uçamaz hale gelmesine neden olacak bir potansiyeli içinde barındırıyor.
Bu noktada, F-35'in Görev Veri Dosyası olarak tanımlanan MDF sisteminin ALIS/ODIN sisteminden daha riskli olduğu ifade ediliyor. MDF, F-35'in çevresinde bulunan diğer dost sistemler tarafından tespit edilen tehdit unsurlarını görebilmesini sağlıyor. Tüm tehditleri tek bir ekranda gören pilot, daha doğru bir hedef kıymetlendirmesi yapabiliyor ve bu durum görevin daha sağlıklı şekilde yapılabilmesini sağlıyor. MDF sistemine erişimi kapatılan bir ülkenin elinde bulunan F-35'ler en büyük avantajlarını kaybettiği için avantajlarını büyük oranda kaybediyor. Tüm bunlar, uçağın yazılımına ve altyapısına sahip olan ABD’den bağımsız şekilde F-35 kullanımını imkansız hale getiriyor.
BAŞARISI YAZILIM GÜNCELLEMELERİNE BAĞLI
F-35 kullanıcılarını ABD’ye bağımlı hale getiren bir diğer önemli husus ise yazılım güncellemeleri. Uçan bilgisayar olarak tanımlanan F-35, daha caydırıcı ve işlevsel hale gelmesi için yapılan değişiklikleri takip etmek için ABD’ye bağımlı olmak zorunda.
Bu durum, akıllı telefonlar üzerinden verilebilecek bir örnekle açıklanabilir. Telefonunuz için gerekli olan güncellemeyi yapmadığınızda, telefonunuz çalışmayı bırakmasa da yeni nesil uygulamaları desteklemeyebilir. Güncelleme eksikliği telefonunuzda güvenlik açıkları yaratabilir ve daha işlevsiz hale getirebilir. ABD’nin herhangi bir F-35 kullanıcısına güncelleme desteğini kesmesi, uçağın temel işlevi olan uçmasına engel oluşturmasa da caydırıcı unsurlarını işlevsiz hale getirebilir.
Özetlenecek olursa, herhangi bir ülkenin envanterinde bulunan F-35'i tek bir düğmeye basarak devre dışı bırakacak bir sistemin varlığına ilişkin bugüne kadar tespit edilebilmiş bir kanıt yok. Ancak, uçağın en kritik bilgileri de kapsayacak şekilde ABD’ye bağlı olması sebebiyle ABD’nin herhangi bir kullanıcıya desteğini kesmesi halinde uçağın çok kısa bir süre içinde uçamaz hale gelmesine neden olabilir.
KEŞFETYENİ
Ünlü türkücü Mahsun Kırmızıgül, yakın dostu Serşat Erbilgin'in hayatını kaybettiğini açıkladı.
