Doğal hazine: Orman gıdaları

Ormanlar, beslenme ve gıda için vazgeçilmez bir role sahip. Sadece ağaçlar ve yabani hayvanlardan ibaret değiller. Türkiye, ‘orman gıdaları’ açısından şanslı bir coğrafyada yer alıyor.

Gıda yoksunluğu ve açlık, günümüzün en can yakıcı sorunlarından biri. İklim krizi, habitat kaybı, savaş ve çatışmalar yüzünden gıdaya erişim, her geçen gün daha da güçleşiyor. Gıda arzının azalması veya sekteye uğramasıyla birlikte artan gıda fiyatları da en çok yoksul ve yardıma muhtaç toplulukları etkiliyor. Bu nedenle, özellikle kırsalda sürdürülebilir bir gıda sisteminin kurulması, hayati önem taşıyor.

Bu sistemin en büyük dayanağı ise ormanlar. Ormanlar, beslenme ve gıda için vazgeçilmez bir role sahip. Sadece ağaçlar ve yabani hayvanlardan ibaret değiller. Aynı zamanda hem bizleri besliyor hem de iyileştiriyorlar. Dünya çapında 5 milyardan fazla insanın yaşamı, orman ekosistemine bağlı. Milyarlarca insan, ormandan toplanan odun ve odun dışı ürünlerle geçimini sağlıyor. Ormandan toplanan kestaneler bugün Türkiye’de bile birçok hane için temel geçim kaynağı. Keza mantar, defne ve kekik de öyle.

Defne, kestane ve kekik

‘Orman gıdaları’nın önemi, BM Gıda ve Tarım Örgütü FAO) tarafından da sık sık vurgulanıyor. Orman Genel Müdürlüğü ile ‘Sürdürülebilir Gelecek İçin Orman Gıdaları’ konulu panel düzenleyen FAO’nun Türkiye Temsilci Yardımcısı Dr. Ayşegül Selışık, “Ormanlar, yemişlerden meyvelere, mantarlardan bala kadar zengin bir besin çeşitliliği sunuyor. Ayrıca bu gıdalar, küçük çiftçiler ve orman köylüleri için önemli bir gelir kaynağı sağlıyor ve küresel biyolojik çeşitliliğin korunmasına katkıda bulunuyor” sözleriyle orman gıdalarının barındırdığı potansiyele vurgu yaptı.

Türkiye, ‘orman gıdaları’ açısından oldukça şanslı bir coğrafyada yer alıyor. Türkiye’de ticari amaçla doğadan toplanarak satılan bitki türlerinin sayısı 347. Ve bu türlerin 35’i endemik. Yaklaşık 100 bitki türü ise doğadan toplanarak dünya gıda ve ilaç endüstrisine sunuluyor. Türkiye’de ormandan toplanarak satılan ürünlerin ilk üç sırasında; defne, kestane ve kekik var. Yine bal da en temel orman ürünlerinden biri. Hatta doğru bir hikâye ve pazarlamayla ‘orman balı’na binlerce dolar değer bile biçilebiliyor. Bunun en son örneğini, Kaçkar Dağları’nda üretilen ‘Elvish’ marka balda gördük. Balın 150 gramı, ABD’de 1500 dolara satılıyor. Aslında ormanda gizli bir hazine gizli. Bu hazinelerin gıda sistemine entegre edilmesi hem ekonomik hem de ekolojik açıdan büyük önem taşıyor.

Tükiye ormanlarında toplayıcılığı yapılan ve geçim kaynağı olarak kullanılan diğer ‘hazineler’ ise şunlar..

Harnup (Keçiboynuzu): Enerji verici özelliğiyle bilinir. Pekmez, un ve şurup olarak tüketilir. Lif, antioksidan ve kalsiyum açısından zengindir.

Mersin: Yaprakları ve meyvesi kullanılır. Meyveleri baharat, reçel ve sirke yapımında; yaprakları ise antiseptik olarak değerlendirilir.

Biberiye: Baharat olarak kullanılan biberiye, aynı zamanda çay, yağ ve kozmetik ürünlerinde değerlendirilir. Zihinsel canlılığı artırdığı bilinmektedir.

Adaçayı: Bitki çayı olarak popülerdir. Antibakteriyel ve anti-inflamatuar etkileriyle tıbbi amaçlarla kullanılır.

Göl Soğanı: Kalp ilaçlarının üretiminde kullanılır. Ancak dikkatli tüketilmelidir çünkü yüksek dozda zehirli olabilir.

Laden: Reçineli yapısıyla parfüm ve ilaç yapımında kullanılır. Aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendirici çaylar hazırlanabilir.

Kuşburnu: C vitamini yönünden çok zengindir. Marmelat, çay ve şurup olarak tüketilir. Bağışıklık destekleyici özelliği ile bilinir.

Ihlamur Çiçeği: Yatıştırıcı etkisiyle tanınır. Ihlamur çayı soğuk algınlığı tedavisinde destek olarak kullanılır.

Çuha Çiçeği: Çayı sakinleştirici olarak içilir. Köklerinden elde edilen özler, cilt hastalıklarında ve romatizma tedavisinde kullanılır.