Prof. Dr. Metin Taş

Yazı dizimizin yayını sırasında çok sayıda soru geldi. Bunların bir bölümünü diziyle birlikte cevapladık. Bir kısmına ise e-mail yoluyla yardımcı olmaya çalıştık. Seçtiğimiz bazı soruları buraya aktarmakta yarar görüyorum…

Konut kira gelirlerindeki istisna için konut kira geliriyle ilgili bir üst sınır olduğunu hatırlıyorum. Bu sınır halen var mı? (B. Yurdum)

Belirttiğiniz kısıtlama halen geçerli. Bu sınıra değinmeme sebebim; sınırı aşacak kadar yüksek gelir elde edenler zaten konuyla ilgili profesyonel destek aldıklarından konuyu biliyorlar. Bizim bilgi vermek istediğimiz kesim, mütevazı ölçülerde gelir elde eden ve profesyonel destekten yoksun olanlar. Sorunuza gelince, 2016 yılında konut kira gelirinde istisnadan yararlanma sınır 110 bin TL’yi olarak uygulanıyor.

Değerli hocam, kira geliri beyannamesinde, mükellefe ve/veya eşine ait sağlık harcamaları faturaları indirim için söz konusu mudur? Yani gider olarak gösterilebilir mi? (C. Berksoy)

Beyan ettiğiniz gelirin % 10’unu aşmamak kaydıyla belgeli eğitim ve sağlık giderlerini düşebilirsiniz. Yazı dizisinin son kısmında bu konuya ilişkin ayrıntıları bulabilirsiniz.

Geçende vergi dairesine uğradığımda faiz gelirlerini de

Yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilen gelirler, safi tutarları üzerinden vergilendiriliyor. Başka bir anlatımla, gelirin elde edilmesi için yapılan giderler, hasılattan indirilmek suretiyle vergilendirilecek safi kazanç tutarı bulunuyor.
Bir de elde edilen gelirle doğrudan ilgili olmayan, ancak yıllık gelir vergisi matrahının (üzerinden vergi hesaplanacak tutarın) tespitinde, beyan edilen gelirlerden beyanname üzerinde yapılabilecek indirimler var...
2016’da elde edilen ve yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden yapılabilecek bazı indirimler şöyle:
n Beyan edilen gelirin yüzde 10’unu (bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıs sigorta primleri için beyan edilen gelirin yüzde 5’ini) ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak üzere, mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri ile bireysel emeklilik sistemine (BES) ödenen katkı payları.
Eğitim harcamaları
n Beyan edilen gelirin yüzde 10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi koşuluyla, mükellefin

Ücretler esas olarak stopaj (vergi kesintisi) yoluyla kaynakta vergilendiriliyor. Vergi, işveren tarafından ücretten kesilip, vergi dairesine ödeniyor.

Ancak stopaj yoluyla vergilendirilmeyen ücretler de var. Yurtdışındaki işverenden ya da istisna kapsamında olmayan yabancı elçilik ve konsolosluktan alınan ücretler gibi. İşte stopaj yoluyla vergilendirilmemiş olan bu ücretlerin yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekiyor.

Diğer yandan, tek işverenden alınmış ve stopaj yoluyla vergilendirilmiş ücret gelirlerinin beyan edilmesi gerekmezken, birden fazla işverenden kesintisi yoluyla vergilendirilmiş ücret alan ve birden sonraki işverenlerden aldığı ücret toplamı 30 bin TL’yi aşanların da ücret gelirlerini beyan etmeleri gerekiyor.

Tek ücret alan

Sadece bir işverenin yanında ücretli olarak çalışanların stopaj (kesinti) yoluyla vergilendirilmiş ücret gelirinin tutarı ne olursa olsun, yıllık gelir vergisi beyannamesi vermesi, diğer gelirleri için beyanname vermesi halinde de ücret gelirini beyannameye dahil etmesi gerekmiyor. Tek işverenden alınan ücret üzerinden yıl içinde kesinti yoluyla ödenen vergi, nihai vergi oluyor.

Birden fazla ücret

Birden fazla işverenden ücret

Hazine Bonosu (HB); Devletin mali yıl içinde ihraç ettiği, vadesi bir yıldan az olan iç borçlanma senedi olup, finansman bonoları gibi iskontolu fiyattan satılır. Vade sonunda iskontolu fiyat ile nominal fiyat arasındaki fark, yatırımcının geliridir.

Devlet Tahvili (DT) ise; Devletin bir yıldan uzun vadeli borçlanma ihtiyacını karşılamak üzere ihraç ettiği borçlanma senetleridir. HB ve DT gelirlerinin vergilendirilmesinde öncelikle ihraç tarihleri, sonra da uygulanacak istisna tutarı ve beyan sınırı belirleyici oluyor.

Alım - satım vergisi

İhraç edilen HB ve DT’lerden 2016 yılında elde edilen faiz gelirleri tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek. Diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de beyannameye dahil edilmeyecek. Bunların faizleri ödenirken banka tarafından yapılan stopaj nihai vergi olacak.

İhraç edilen HB ve DT’lerden 2016 yılında elde edilen alım-satım kazançları da faiz gelirlerinde olduğu gibi tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek. Diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de beyannameye dahil edilmeyecek. Alım-satım kazancı üzerinden banka tarafından yapılan stopaj nihai vergi olacak.

Borsa kazançları beyan edilmeyecek

Borsada işlem gören hisse se

Devletin ya da şirketlerin, kendi ülkeleri dışından kaynak sağlamak amacıyla dış piyasalarda yabancı para birimleri cinsinden satışa sundukları uzun vadeli borçlanma senetleri olan ‘eurobond’lar, genellikle euro ve dolar cinsi ihraç edilen kupon ödemeli tahvillerdir.

Eurobond’lar dış piyasalarda ihraç edilmesine rağmen, bunları ihracı yapan devletin vatandaşlarının almasını kısıtlayıcı bir durum söz konusu değil. Yani, Türkiye Cumhuriyeti’nin ihraç ettiği eurobond’ları diğer ülke vatandaşları gibi Türk vatandaşları da alabiliyor.
Eurobond’lar, vergi uygulaması bakımından Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi değerlendiriliyor. Elde edilen faiz gelirleri, ‘yüzde sıfır’ oranında vergi kesintisine tabi tutulmuş kabul ediliyor ve stopaja (vergi kesintisine) tabi tutulmuş menkul sermaye iradı sayılıyor.

TL karşılığı hesaplanır

Eurobond faiz gelirleri stopaja (vergi kesintisine) tabi tutulmuş menkul sermaye iradı sayıldığından, eurobond’un ihraç tarihine bağlı olmaksızın 2016 yılında elde edilen faiz geliri 30 bin TL’yi aşmıyorsa beyan edilmeyecek. Faiz gelirinin 30 bin TL’yi aşması halinde, tamamı beyan edilecek. Faiz geliri için herhangi bir istisna uygulanmayacak.

2016 yılında elde ettiği işyeri kira gelirini beyan edecek on binlerce, belki de yüz binlerce vatandaş gibi, 2016 yılında kâr payı veya temettü geliri elde edenler de bu gelirlerini beyan ettiklerinde, vergi ödemeyecekleri gibi vergi iadesi alabilecek.

İşyeri kira gelirlerinde olduğu gibi, kâr payı ve temettü gelirinde de 2016 yılı için 30 bin TL’lik beyan sınırı var. Ayrıca kâr payı ve temettü gelirlerinin yarısı gelir vergisinden müstesna.

Buna göre, 2016 yılında elde ettiği temettü ve kâr payı tutarı 60 bin TL’yi aşmayanlar beyanname vermeyecek.

Aşanlar ise 25 Mart akşamına kadar bu gelirlerini beyan edecek. Ancak temettü ve kâr payını beyan edenlerin büyük çoğunluğu vergi ödemeyeceği gibi vergi iadesi alacak.

İade, 2016 yılında 60 bin TL ile 330 bin TL arasında kâr payı veya temettü geliri elde edenler için söz konusu olacak.

İade nasıl çıkıyor?

Temettü ve kar payı dağıtan şirket tarafından temettü veya kâr payının tamamı üzerinden yüzde 15 oranında stopaj (gelir vergisi kesintisi) yapılıyor. (330.000 TL’nin stopajı 49.500 TL.)

Temettü ve kâr paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan yarısı beyan edilip vergi bu tutar üzerinden hesaplanıyor. Yani, 330 bin TL temettü veya

Eldeki gayrimenkulün (ev, işyeri, arsa, arazi) satışından elde edilen kazançlar, değer artış kazancı kabul ediliyor. Gayrimenkulün edinme şekli, elde bulundurma süresi ve elde edilen kazanç tutarına göre de ortaya çıkan kazancın beyan edilip, vergi ödenmesi gerekiyor.

Gayrimenkullerin edinme tarihinden itibaren 5 yıl dolmadan satılması halinde elde edilen kazanç vergiye tabi. Ancak edinme tarihinden itibaren 5 yıl geçtikten sonra satılması halinde, tutarı ne olursa olsun elde edilen kazanç değer artış kazancı sayılmıyor. Dolayısıyla elde edilen kazanç için beyanname verilmesi ve vergi ödenmesi gerekmiyor.

Yine, ivazsız (bedelsiz) olarak (bağış, veraset) edinilen gayrimenkullerin satılmasından sağlanan kazançlar, değer artış kazancı olarak vergilendirilmiyor. İvazsız edinilen gayrimenkullerde elde bulundurma süresi de aranmıyor. Gayrimenkul 1 yıl, 2 yıl, 5 yıl, ne kadar süre ile elde tutulmuş olursa olsun, elde edilen kazanç vergilendirilmiyor.

11.000 TL istisna var

Gayrimenkul satış kazançlarının vergilendirilmesinde, 2016 yılı için 11 bin TL istisna uygulanıyor. 5 yıl içinde yapılan gayrimenkul satışından elde edilen kazancın vergilendirilmesi için kazanç tutarının, 11 bin TL’lik

Kira geliri elde edenlerin, kira gelirinin safi tutarının saptanması için seçebilecekleri iki gider yöntemi var. Bunlardan biri “götürü gider”, diğeri “gerçek gider” yöntemidir.

Götürü gider yönteminde belge aranmaksızın kira hasılatının belli bir oranı gider kabul edilir. Gerçek gider yönteminde ise belgeye dayalı harcamalar dikkate alınır. Götürü ya da gerçek gider yönteminin seçimi, gayrimenkullerin tümü için yapılır. Bunlardan bir kısmı için “götürü gider”, bir kısmı için de “gerçek gider” yöntemi seçilemez.

Götürü gider

Götürü gider yönteminin seçilmesi halinde hiçbir gider belgesi olmadan, istisna tutarını düştükten sonra kalan tutarın yüzde 25’i “götürü gider” olarak kira gelirinden indirilebiliyor. Ancak, götürü gider yöntemini tercih edenler, aradan iki yıl geçmeden bu yöntemden dönemezler.

Gerçek gider

Gerçek gider yönteminin seçilmesi halinde kira gelirlerinden indirebilecek giderler, Gelir Vergisi Kanunu’nun 74. maddesinde sayılmıştır:

1- Kiraya veren tarafından ödenen aydınlatma, ısıtma, su, asansör giderleri.

2- Kiraya verilen malların idaresi için yapılanlar.