Prof. Dr. Metin Taş

Vergi devlet için en temel ve vazgeçilmez bir gelir kaynağı. Devletin kaynak ihtiyacı olduğunda genellikle başvurulan klasik yol, vergi oranlarının artırılması. Özellikle KDV ve ÖTV türü dolaylı vergilerde bu yola sıkça başvuruluyor. Ancak, daha önce de birkaç kez yazdığımız gibi, bu “ayarlamaların” da bir sınırı var. Sınır aşıldığında, oran artışı vergi gelirlerini artırmayıp ters etki yapabiliyor. Görünen o ki bu konu anlaşılmış durumda.

Maliye Bakanı Naci Ağbal’ın hafta başında yaptığı açıklamalar son derece önemli. Ağbal otomotiv, içki ve sigara gibi ürünlerde vergilerin yüksek olduğunu açıkça ortaya koydu. Bakan’ın yaptığı açıklamalarından hareketle, vergi sisteminde bazı düzenlemeler yapılacağı anlaşılıyor. Anlaşıldığı kadarıyla, gelir üzerinden alınan vergilerde bazı harcamaların gider olarak düşülmesine olanak sağlanacak. Ayrıca, kurumlar vergisi oranının düşürülmesine yönelik çalışmalar yapılacağı anlaşılıyor.

Asıl sorun vergi tabanı

Naci Ağbal, uzun yıllarını maliye bürokrasisinde geçirmiş bir kişi. Bakan olarak görev yapması bu açıdan bir şans olarak değerlendirilmeli. Sayın Bakan’ın da çok iyi bildiği üzere, sorun vergi sisteminin kurgusunda. Vergi tabanını genişletmeden

Beyanname verme süresi mali tatil süresi içinde (1-20 Temmuz) kalan vergi, resim ve harç beyannameleri için merak edilecek bir şey yok. Bu beyannamelerin verilme süreleri, mali tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren yedi gün uzuyor...

Temmuzda başlayan mali tatil, 20 Temmuz Perşembe mesai saati bitiminde sona erdi. 5604 sayılı Mali Tatil İhdas Edilmesi Hakkında Kanuna göre, beyanname verme süresinin son günü mali tatil süresi içinde (1-20 Temmuz tarihleri arasında) kalan ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen vergi, resim ve harç beyannamelerinin verilme süreleri, mali tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren yedi gün uzuyor.

Yine aynı kanuna göre, mali tatilin sona erdiği günü izleyen yedi gün içinde biten kanuni ve idari süreler, mali tatilin son gününü izleyen tarihten itibaren yedinci günün mesai saati bitiminde sona ermiş sayılıyor.

Buna göre, beyanname verme süresinin son günü 1-20 Temmuz tarihleri arasında kalan vergi, resim ve harç beyannameleri 27 Temmuz Perşembe günü mesai saati bitimine kadar verilebilecek. İsteyen mükellef, beyannamelerini 27 Temmuz’u beklemeden daha önce de verebilecek.Örneğin, Haziran 2017 dönemine ait gelir ve kurumlar vergisi stopajlarına

Kurumlar Vergisi Kanunu’nda çok sayıda istisna ve muafiyet düzenlemesi yer alıyor. Bunlardan biri de taşınmaz ve iştirak hisseleri satış kazancına uygulanan istisna. Bu konuda çok sayıda uyuşmazlık ortaya çıkıyor. Bunun temel nedeni, kendisini “uzman” olarak ifade edenlerin bile hukuk metninin nasıl yorumlanacağı konusundaki cehaletleri.
Kafa karışıklığı yaratmaması için istisnayı sadece taşınmaz satışları yönünden açıklayacağız.
Kanuni düzenleme
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5/1-e maddesinde taşınmaz satış kazancına ilişkin istisna şu şekilde ifade edilmiş.
“Kurumların, en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançların % 75’lik kısmı”
Devamında “Bu istisna, satışın yapıldığı dönemde uygulanır ve satış kazancının istisnadan yararlanan kısmı satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulur. Ancak satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi şarttır” denilerek yararlanma şartları ortaya konulmuştur.
Toparlayacak olursak, istisnadan

Atasözlerimiz kimi zaman çelişkili olabiliyor. Örnek vermek gerekirse, bir yandan “borç yiğidin kamçısıdır” denilirken; tam aksi yöndeki bir sözde, “ayağını yorganına göre uzat” deniliyor. Amacımız sözcüklerin etimolojik değerlendirmesini yapmak değil. Ama bu iki söz birlikte değerlendirildiğinde, bir şeylere sahip olmak için biraz sıkıntı çekilmesi gerektiği, bu yapılırken de ölçülü olunması gerektiği anlamına ulaşılıyor.

Özellikle 80’li yıllardan sonra tüketim alışkanlıklarındaki hızlı değişmenin de etkisiyle hemen herkes borçla içli-dışlı hale geldi. Bu borçların bir kısmı da çeşitli nedenlerle ödenemiyor. Borçlar ödenmediğinde doğal olarak alacaklılar harekete geçiyor ve zorla tahsil için hukuk yollarına başvuruyorlar.

Bu noktada, borçlunun mallarının haczedilerek paraya çevrilmesi ve borcun kapatılması sağlanıyor. Haczin temel amacı, borcun ödenmesini sağlamak. Böyle olunca da borçlunun bütün malları haczedilemiyor. Bugün, kişilere olan borçlar nedeniyle haczedilemeyen eşyalardan bazılarına değineceğiz.

Ankastre olursa...

Gerek İcra ve İflas Kanunu (İİK) gerekse Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da (AATUHK), “vazgeçilmesi kabil olmayan mutfak takımı ve pek lüzumlu ev

Başlığa bakıp, “Bu da nereden çıktı?” diye sorabilirsiniz. Hemen belirtelim, bu yeni bir olay değil; 1963 yılından beri var. Konuyla ilgili olarak sık işlem yapılmadığından, çoğu kimse farkında değil. Ancak son zamanlarda karşılaştığımız bazı olaylar, bu işin artık “sorun” olacağını gösteriyor.

Nedir bu olay?

Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 37. maddesine göre,

“Satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu müddet içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından elde edilen kazançlar” ticari kazanç sayılıyor.

İşte, arazi sahiplerine vergi sürprizi yaşatabilecek düzenleme bu. Hemen belirtelim, yazımıza konu edilen vergi sürprizi, arazileri ilgilendiriyor. Arazi; yeryüzü parçası, toprak ve yerey olarak tanımlanıyor.

Her araziye vergi yok

Bütün araziler için vergi sürprizi yok. Kanunda arazinin edinilme şekli konusunda özel bir belirleme yapılmış. Buna göre arazinin satın alma veya trampa (takas) yoluyla edinilmiş olması gerekiyor. Miras kalan veya bağış yoluyla edinilen araziler için bir sorun yok.

Başlığı okuyunca, “Bu da nereden çıktı” diyebilirsiniz. İnanın, böyle bir durumla karşılaşılması olasılığı yüksek. Bilgi düzeyi yetersiz olan kişilerle istişare ederek sorunlarınız çözmeye kalkıyorsanız olasılık daha da yüksek. İzninizle açıklamaya çalışalım.

Borçlu olmasanız bile size icra dairelerinden farklı konularda yazı gelebilir. İcradan gelen bu tebligatların gereğini yerine getirmezseniz başkasının borcunu ödemek zorunda kalabilirsiniz. Bu konuda hem devlet alacaklarının takip ve tahsilini düzenleyen Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun (AATUHK) hem de özel alacakların takip ve tahsilini düzenleyen İcra ve İflas Kanunu’nda (İİK) özel hüküm var.

Süreç nasıl işliyor?

Bir kişi borcundan dolayı icra takibine uğradığında, icra dairesi tarafından (veya vergi dairesi) bu kişinin mal varlığıyla birlikte alacakları da tespit ediliyor. Özellikle alacakların tespiti evrak üzerinden yapılıyor. Dolayısıyla alacağın tahsil edilip edilmediği konusu üzerinde fazla durulmadan tespit edilen kişilere bir tebliğ gönderiliyor.

Tebliğde, “... ile yapmış olduğunuz ... TL’lik mal alışından doğan borcunuzun ödenip ödenmediğinin bildirilmesi, ödenmemiş ise ilgili kişiye değil icra dairesine

Ticari işletmelerin senetli ya da senetsiz vadeli satış yapmaları, ekonomik yaşamın gereği olarak ortaya çıkıyor. Vadeli satışlarda satıcının beklentisi, borçlunun vadesinde ödeme yapmasıdır. Ancak bu her zaman mümkün olmuyor. Kimi zaman borçlunun ekonomik durumu ödemeye olanak sağlamıyor, kimi zaman borçlu ödeme yapmak istemiyor. Bazen de borçluyu bulmak mümkün olmuyor.

Böyle durumlarda ticari işletmeler tahsil etmedikleri, belki de hiç tahsil edemeyecekleri “kâğıt üzerindeki” alacakları için vergi ödemek zorunda kalıyor. Bunun nedeni, bilanço esasına göre defter tutanlarda (birinci sınıf tüccarlar ve kurumlar vergisi mükellefleri) gelirin elde edilmesi açısından “tahakkuk esasının” geçerli olması.

Gelir elde etmek

Gelir tipi vergilerde vergi borcunun doğumu için gerekli olan şartlardan birisi, “gelirin elde edilmesi”. Elde etme, “tahsil” ve “tahakkuk” esaslarına göre olabiliyor. İki esas arasındaki en önemli fark zaman bakımından ortaya çıkıyor. Tahsil esasında yapılan satış veya görülen hizmetin karşılığı nakden veya hesaben alınmadıkça, bedel hasılat sayılmıyor.

Tahakkuk esasında ise, satış veya hizmet bedeli herhangi bir belgeye bağlanmasa bile, hasılat olarak kaydedilmesi

“Bu da nereden çıktı” dediğinizi duyar gibiyim. Bu başlığı atmamızın sebebi, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci’nin söyledikleri. Basından öğrendiğimize göre, Zeybekci, yapılması gereken yapısal reformlara ilişkin yaptığı açıklamada şu sözleri kullandı:

“Devletin birçok hizmeti özel sektöre geçmeli. Vergi dairesi bile özelleştirilmeli...”

Vergi dairelerinin özelleştirilmesiyle neyin kastedildiğini tam olarak anlayamadığımızı belirtelim. Özelleştirmeyle vergi toplama hizmetinin özel sektöre devredilmesi ifade ediliyorsa tarihe bakılmasını öneriyoruz.

Tarihte örnekleri var

Zira tarihte vergi toplama işinin özel kesim eliyle yapıldığı biliniyor. Bu konuda “iltizam” ve “ihale” olmak iki farklı yola başvurulabiliyor. Vergi toplama hakkının, belirli bir bedel karşılığında herhangi bir kişi veya şirkete devretmesine iltizam yöntemi deniliyor. Vergi toplama hakkını alan kişiye mültezim deniliyor.

Vergi toplama hakkını açık arttırma ile elde eden mültezim, taahhüt ettiği bedeli peşin olarak devlete ödemekle yükümlüdür. Bu yöntemin en büyük sakıncası, mültezimin kârını mümkün olduğu kadar yükseltebilmek için halktan olabildiğince çok vergi toplama yoluna gitmesidir.

İhale yönetimde ise ihaleyi alan kiş