Orhan Beşikçi

Ressam Ayetullah Sumer, Basmane’de doğdu. Türk resminin büyük ustası Prof. Nüzhet Ayetullah Sumer’in çocukluk ve gençlik yıllarını, sanat yaşamını torunu Sayın Hasan Aslan Akpınar’la konuştum...

Türk resim sanatının ustalarından rahmetli dedem Prof. Nüzhet Ayetullah Sumer (Sümer değil, Sumer), 16 Nisan 1905’te bir pazar günü, İzmir’in Konak İlçesi Fettah Mahallesi (yeni ismi Akıncı Mahallesi) Dibek Sokak, No.58 adresindeki, iki katlı tipik bir Türk konağında doğmuş. Dedemin babası İzmirli Allamezade Ailesi mensubu, Mustafa Hamdi Bey ve Vahide Hanım’dan olma, Duyunu Umumiye Aşar Müdürü Mehmet Esat Bey, annesi ise İzmirli Şerif Bey ve Hatice Hanım’dan olma Saniye Hanım’dır.

Birinci Dünya Savaşı yıllarını Buca’da geçiren dedem ve ailesi, Mondros Mütarekesi’nin ardından, 15 Mayıs 1919’da başlayan Yunan işgali ile artan baskılar neticesinde Türk ailelerinin çoğunlukta olduğu Karşıyaka’ya taşınırlar. Dedem, bu süreçte işgalin ardından Türk okullarının kapatılması nedeniyle altı sene okuduğu İzmir Birinci Sultani Mektebi’ndeki eğitimini de yarım bırakmak zorunda kalır.

Dedem Nüzhet Ayetullah, 10 Eylül 1922’de büyük kurtarıcı Gazi Mustafa Kemal’i Karşıyaka’ya geldiğinde görmüş ve çok

Sakarya Mahallesi’ne her gidişimde mahallenin simgesel yapılarının tahrip olduğunu görüyorum. Roma su kanalına ev sahipliği yapan sokakta bazı binalar yanıp yıkılmış. Önceki dönemlerde, üç kutsal dinin izleri olan mahalleye koruma gelsin diye, kanalı ve üzerinde bulunan binayı muhabir arkadaşlarımla birlikte haber yapıp önemini dönemin belediye başkanına anlatmıştık. Mahallede durum iyiye gideceğine hepten kötüye gitmiş. Konuştuğum insanlar, sokaklarının bakımsızlığından dert yandı. Mahallenin müdavimi, Roman Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Yakup Çardak mahallesinden ayrılmış, ardından yıllarca oturduğu, papazın evi olduğu söylenen yapı yanıp yıkılmış. Küçük Aya Yani Kilisesi’nin batı bitişiğinde bulunan Sonsino Sinagogu, onca uyarıya rağmen çöplük olmaktan kurtarılamadı... Mahallede gizemini koruyan, tanımlanması yapılmamış başka yapılar da var. Bir dönem Halk Evi olarak kullanılan, eski Rum okulunun kapı ve pencerelerinin yağmalanmış olduğunu gördüm. Acilen önlem alınması gerekiyor...

Geçen hafta araştırmacı dostum, Dr. Osman Koçana-oğulları’yla birlikte, mahallede doğmuş İzmirli Evangelos Drako-poulos’un evini aradık. İzmir’den mübadele yıllarında ayrılan Drako-poulos’un

15 Ekim 2005 Cumartesi günü, dönemin İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu’nu kent gözlemcisi arkadaşlarımla birlikte kültür varlıkları hakkında bilgilendirmek için Basmane’ye davet etmiştik. Yaklaşık dört saat süren gezi programının buluşma noktası, Altınpark’ta ulu çınar ağacının altı oldu. Geziye, Başkan Aziz Kocaoğlu dışında, eski Konak Belediyesi Başkanı Muzaffer Tunçağ ve belediye bürokratları da katıldı. İlk olarak şimdi Radyo ve Demokrasi Müzesi olan sarmaşıklı İzmir evini ziyaret ettik. İkinci durağımız, Emniyet Oteli oldu. Yıllarca kapalı olan otelin kapıları, o gün Başkan’ın görmesi için açıldı. Sonraki yıllarda restorasyonları yapılan Kadın Müzesi ve Nebahat Tabak Evi’nin önünden geçerek odun deposu olarak kullanılan tarihi Kıllıoğlu İbrahim Efendi Hamamı’na uğradık. Başkanları Basmane’de görenlerin oluşturduğu kalabalık yüzünden, ara ara programda kesintiler olsa da geziye devam ettik.

Osmanzade Yokuşu, Altınordu Spor Kulübü binası, Kapanizade Konağı, Emir Sultan Dergâhı, Taslı Çeşme Sokağı, Faik Paşa ve Hatuniye camileri, Aya Vukla Kilisesi, Kumrulu Mescit, Uşakizade Evi, Dönertaş Sebili, Tevfik Paşa Oteli, İzmir Müftüsü Rahmetullah Efendi Evi ve diğerleri,

Sayın Başkan, Neolitik dönemden günümüze medeniyetlerin iz bıraktığı Konak İlçesi’ne belediye başkanı oldunuz kutlarım. Kısa da olsa seçim çalışmalarınızda eski İzmir sokaklarında dolaştınız, yurttaşlarınızın yoğun ilgisine ve isteklerine tanık oldunuz. Aslında birikmiş sorunları olan bir ilçeye başkanlık yapacaksınız. Ön hazırlık, tanıma ve ekip kurma aşamasında zamana ihtiyacınız olduğunu biliyorum.
Bu aradan faydalanarak bazı hatırlatmalarda bulunmak istiyorum...
Basmane’de belediyeniz tarafından çevre düzenleme ve üst örtü projeleri hazırlanmış, kurul onayları alınmış olan Altınpark Arkeolojik Alanı ve çevresinin düzenlenmesi. Bakımsızlıktan yıkılmış ve harap hale gelen eşsiz yapılardan biri olan Kapanizade Konağı’nın kamulaştırılarak restore edilmesi.
Kemeraltı Çarşısı’nda harap olan onarılabilir hanların onarılması, projesi yapılmış, kurul onayları alınmış olan Servili Hanı, Mirkelamoğlu Hanı gibi tarihi hanların yapı sahipleri ile anlaşarak restore edilmesi. Vakıflar Bölge Müdürlüğü mülkiyetinde bulunan ve projesi belediyenizce hazırlanan Büyük Demir Hanı’nın iyileştirilmesi, avlusunda yapılan kazılarda ortaya çıkan çeşmelerin korunması, benzeri su yapılarının İZSU

Konak ilçesi’nde (Kemeraltı Çarşısı ve çevresi Kadifekale, Antik Tiyatro, Agora, Stadyum, 1.2 ve 3. derece arkeolojik doğal ve kentsel sit alanlarını içeren) yaklaşık 210 hektarlık alan, 5366 sayılı kanun uyarınca, Bakanlar Kurulu’nun 01.10.2007 gün, 2007/12668 sayılı kararı ile “Yenileme Alanı” ilan edilmiştir. Bu alanın genel iyileştirilmesi ve kullanımı konusunda, zengin geçmişimize dayalı ve etkili senaryolar yazılması zorunludur. Bu konuda Konak Belediyesi, Büyükşehir Belediyesi Vakıflar Bölge Müdürlüğü ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve STK ile ortak çalışma yapılmalıdır. Birlikte çalışma yapılamayan yerlerde ise işin uzmanları ve bölge sakinleri birlikte iyileştirmelere ve üniversitelerle işbirliği yaparak restorasyon ilkelerine uygun, işlevsel düzenlemelere acilen başlanılmalıdır.

Konak’ta bulunan, tarihi hamamlar, hanlar, cami mescit, medrese, tekke sinagog, kilise, eski İzmir evleri, sokak dokuları, çeşme, sebil, sadaka taşları, binek taşları, duvar kalıntıları, havagazı direkleri, su dağıtım boru ve pompaları, kapı, pencere, çörten, rögar kapakları, eski sokak ve sigorta tabelaları, havuz, kuyu, ağaç benzeri objeler vs. tarihin yaşanmışlığı belgeleyen izleridir.

1922 İzmir yangınının açtığı yaraların sarılmaya başlandığı yıllarda, sayıları parmakla gösterilecek kadar az olan 1. Ulusal Mimarlık Dönemi mimarları, kentin yeniden imarına katkıda bulundu. Bu mimarlar arasında, Soyadı Kanunu’ndan sonra Emre soyadını alan Mimar Necmeddin’in adını görüyoruz. Mimar Necmeddin, Sanayi-i Nefise Mektebi’nde (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) mimarlık eğitimi görmüş (1913), inşa ettiği yapılarda beton, çelik, doğal taş, ahşap ve benzeri yapı malzemelerini geleneksel Türk mimarisiyle harmanlamayı başarmış mimar olarak tanınıyor. Mimar Necmeddin; Türk Ocağı, şimdiki Devlet Tiyatrosu ve Mimar Kemalettin Caddesi’nin iki köşesinde görüldüğü gibi yapılarını kubbeli olarak tasarlamış.
Geçen haftalarda Gazi Bulvarı, Necati Bey Caddesi’ne cephesi olan, Doğan Güven İş Merkezi adını taşıyan Silahçıoğlu Hanı’yla ilgili bir yazı yazıp, mimari özelliklerinden bahsetmiştim. Kaynaklar, binanın mimarı için farklı isimden söz etse de, tarihi hanın mimarı Necmeddin Emre olabilir miydi? Onarım dalında ‘Tarihe Saygı Yerel Koruma Ödülü’ kazanmış Silahçıoğlu Hanı’nın cephesini kapatan, tabela benzeri eklentiler ve cephe sütunlarının yapma çiçeklerle süslenmesi,

Dokuz Eylül Üniversi-tesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Doğan Yaşar Hocamızla bu hafta ‘deniz ticareti ve taşımacılık’ konusunu konuştuk.
İzmir Limanı, Anadolu’nun Batı’ya açılan kapısı ve Batı’nın da doğuya açılan kapısı olarak yüzlerce yıldan bu yana hizmet vermektedir. Pamuğunun yüzde 60’ını Amerika’dan ithal eden İngiltere, Kuzey-Güney savaşının başlama aşamasında pamuksuz kalacağını düşünerek, sanayisi için pamuk ihtiyacını Ege’den yapmaya karar verdi. Aydın, gibi uzak bölgelerden taşımacılığın uzun süreceği varsayılarak, 1856’da İzmir-Aydın arasında 130 kilometre olarak planlanan demiryolu, 1866 yılında tamamlanmıştı. Çok sığ bir deniz olan ve gemilerin yanaşmasına olanak tanımayan İzmir Körfezi için rıhtım inşası artık zorunlu olmuştu; İzmir kayıkları ile gemilerin yüklenmesi uzun günler alıyordu. Bu nedenle Kordon projesi gündeme geldi. 1873 yılında Kordon, yapımı tamamlanarak hizmete açıldı. Bu iki büyük projeyle İzmir’in 1850 yılında 36 milyon frank olan ihracatı, 1872 yılında 121 milyon franka yükseldi. Özetle, İzmir Limanı bölgenin gelirini bir anda neredeyse 4’e katladı. 1985’li yıllara kadar da İzmir Alsancak Limanı,

Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Doğan Yaşar Hocamızla Ege Denizi’nin zengin balık ve turizm potansiyeli üzerine konuştuk...

Ege Denizi, girintili çıkıntılı sahilleri nedeni ile gerek balıkçılık ve gerekse turizm potansiyeli açısından oldukça yüksek bir öneme sahiptir. Ancak 1980’li yıllardan sonra önem kazanan kültür balıkçılığı ile deniz turizm sektörü arasında büyük çatışmalar yaşanmaya başlanmış ve bu çatışmalar günümüzde de devam etmektedir. Çünkü bu iki sektörün bir arada durması mümkün değildir. Bu çatışmaların önüne geçebilmek ve için öncelikle Ege Denizi’nde, başta akıntı hızları ve yönleri ile derinlikler konusunda detaylı bilimsel çalışmalar yapılarak özellikle kültür balıkçılığı alanları belirlenmelidir. Kültür balıkçılığı yapmak isteyen yatırımcıya devlet yer göstermeli, tüm bu alanların kontrolü ve takibi devlette olmalıdır. Yani balık çiftliklerinin keyfi olarak yer belirlenmesi durumu ortadan kaldırılmalıdır.

Kıyılar da deniz ve kum turizmine bırakılmalıdır. Çünkü halen günümüzde koruma altına alınan posedonya (deniz çayırları) bölgelerinin üzerilerinde dahi balık çiftlikleri kurulmakta, bu nedenle