Güngör Uras

Dünyanın sayılı müteahhitlik şirketleri arasında yer alan Tekfen’in ortağı ve TÜSİAD’ın Kurucu Başkanı Feyyaz Berker, 92 yaşında vefat etti. Berker, ortakları Nihat Gökyiğit ve Necati Akçağlılar ile birçok dev projeyi hayata geçirdi.

TÜSİAD’ın kurucularından, 1980 yılına kadar yönetim kurulu başkanlığı sorumluluğunu taşıyan Feyyaz Berker vefat etti.

Feyyaz Berker iş adamı olarak, Tekfen’in de ortağı, yöneticisiydi.

TÜSİAD’da başkanlık sorumluluğu taşırken, Tekfen’e katkısını azaltmıştı ama Tekfen, Feyyaz Berker’in TÜSİAD’daki başkanlık döneminde de daha sonra da gelişmeyi sürdürdü. Ama Feyyaz Berker, kamuoyunda Tekfen’deki bağından çok TÜSİAD Başkanlığı ile tanındı.

TÜSİAD’ın kurulduğu yıllar Türkiye’nin zor yıllarıydı. Ekonomide yoklukların, karaborsanın öne çıktığı yıllardı. Sermaye sahiplerinin, sanayicilerin küçümsendiği yıllardı. İşte o yıllarda 2 Nisan 1971 tarihinde 12 sanayici TÜSİAD’ı kurmak için bir protokol imzaladı.

Protokolde, TÜSİAD’ın “Anayasamızın öngördüğü, karma ekonomi prensiplerine ve Atatürk ilkelerine uygun olarak... Türkiye’nin demokratik ve planlı yollardan kalkınması ve Batı uygarlığı seviyesine çıkarılmasına yardımcı olmak amacıyla” kurulduğu belirtiliyordu.

12

Yurt dışı üretici fiyatlarında yıllık artış temmuz ayında yüzde 23.99 oldu. Yıllık ortalama artış temmuz ayında yüzde 16.62 oranında.

Yurt dışı üretici fiyatları, ihraç edilecek malın siparişin alındığı andaki satış fiyatıdır. İskontodan sonraki fiyattır. Navlun, sigorta ve yurt dışında yapılan masraflar hariç, ihraç malının bedelidir.

Yurt dışı üretici fiyatlarının 12 aylık ortalama artış oranının yüksekliği dikkat çekiyor:

Temmuz ayından geriye 12 aylık ortalama fiyat artışı:

- Yurt dışı üretici fiyatlarında yüzde 16.62 iken,

- Yurt içi üretici fiyatlarında yıllık ortalama artış yüzde 10.94,

- Tarım ürünleri üretici fiyatlarındaki 12 aylık ortalama artış yüzde 8.14,

- Tüketici fiyatlarında 12 aylık ortalama artış yüzde 9.44 oranında.

Haftaya başlarken dolar fiyatı 3.52 TL. Borsa endeksi 107 binde. Faiz yüzde 11.69 dolayında...

Dolar fiyatı mayıs ayı başından bu yana 3.55 TL’nin biraz altında, biraz üstünde, dar bir koridorda hareket ediyor.

Borsa 100 binin üzerinde dalgalanıyor. Faiz yüzde 11.00’in altına inecek gibi görünmüyor. Bu 3 gösterge ekonomide hem talep cephesini, hem arz cephesini büyük ölçüde etkiliyor.

Dolar fiyatında, borsa endeksinde, faizde oynaklık, ekonomik kararları olumsuz etkiliyor.

Ne var ki, döviz fiyatı, borsa endeksi büyük ölçüde döviz girişine bağlı. Döviz girişi ise faize bağlı hale geldi.

İhracat gelirimizi artırmakta zorlanıyoruz. Turizm gelirleri azaldı. Bu durumda, “Sıcak Para” girişi önem kazandı. Sıcak para girişi, hisse senedi ve Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) satın almak için giriş yapan döviz.

Döviz girişi devam

Yılbaşından 11 Ağustos’a kadar, hisse senedi satın almak için yabancıların getirdikleri döviz 2.7 milyar dolar, DİBS satın almak için getirdikleri döviz 5.5 milyar dolar. Toplam döviz girişi 8.3 milyar dolar oldu.

Asmanın gen merkezi, bağcılık ve şarapçılığın anavatanı Anadolu’dur. Anadolu’da bağcılık ve şarapçılığın tarihi milattan önce 3-4 bin yıllarına kadar uzanıyor.

MÖ 2000’lerde Hititlerin Anadolu’da yetiştirdikleri üzümden şarap yaptıkları biliniyor.

Türkiye bugün de bağ varlığıyla, dünya ülkeleri arasında İspanya, Fransa, İtalya ve Birleşik Devletler Topluluğu’nun (Rusya’nın) ardından 5’inci sırada geliyor.

Yaş üzüm üretiminde ise 4 milyon tonluk üretimiyle, İtalya, Fransa, İspanya, Birleşik Devletler Topluluğu ve ABD’nin ardından 6’ncı sırada yer alıyoruz.

Kurutmalık öne çıktı

4 milyon ton yaş üzümün 2 milyon tonu sofralık, 1.5 milyon tonu kurutmalık, 500 bin tonu şaraplık üzüm.

Sofralık üzümün yarıdan fazlası şıralık olarak değerlendiriliyor. Sirke, şıra, pekmez gibi üzüm ürünleri yapımında kullanılıyor.

Kuru çekirdeksiz üzüm üretiminde dünya pazarında önemli bir yerimiz var. ABD 340 bin ton çekirdeksiz üzüm üretiyor. Biz 300 bin ton dolayındaki üretimle ikinci sıradayız. Çekirdeksiz kuru üzümün her yıl 250 bin tonunu ihraç ediyoruz. 500 milyon dolar dolayında ihracat gelirimiz var.

Bizde turizmin altyapısı yabancı turist girişine dayalı olarak gelişti.

Otel ve pansiyonlarda 2014’te yabancılar 162 milyon geceleme yaparken, yurt içi yerleşikler 39 milyon geceleme yapmıştı. Yabancı ziyaretçi sayısı 35 milyondan 25 milyona düşünce, 2016’da yabancıların geceleme sayıları 105 milyona geriledi. Yurt içi yerleşiklerin gecelemeleri 46 milyona yükseldi. Açık anlatımıyla, yurt içi yerleşiklerin turizme katkısı önem kazanmaya başladı.

Bizde turizm konusu gündeme geldiğinde Antalya öne çıkar. 2014 yılında Türkiye’ye gelen toplam ziyaretçilerin üçte biri Antalya’daki turistik tesislerde ağırlanmıştı.

2014 - 2015 yıllarında Antalya’ya 12 milyon turist gelmişti. 2016 yılında bu sayı 6 milyon 250 bine geriledi. Bu yıl Rusya ve Ukrayna’dan gelen yabancı ziyaretçiler sayesinde, 15 Ağustos itibarıyla Antalya’ya gelen ziyaretçi sayısı 6 milyonu aştı. Geçen yılın tamamında gelen ziyaretçi sayısına ulaştı. Ziyaretçi sayısında % 62 artış var.

Avrupalı gelmiyor

Ancak gelen yabancı ziyaretçiler Rusya ve Ukrayna ağırlıklı. Avrupa ülkelerinden ziyaretçi gelmiyor. 2015’lere kadar Antalya’ya gelen ziyaretçilerin % 50’si Avrupa ülkelerinden gelirken, şimdilerde Avrupalı turist oranı % 23’ü

Yılın ilk 7 ayında hükümetin büyümeyi destekleyici kararlarının sonucu bütçe harcamaları arttı. Ne var ki aynı dönemde vergide yeniden yapılandırma uygulaması sonucu vergi gelirlerini artması, bütçe açığının büyümesini önledi.

İlk 7 ayda bütçe açığı 24 milyar TL oldu. Maliye Bakanlığı her ayın bitiminde bütçe gelir giderindeki değişimi açıklıyor.

Bütçe, devletin nerelerden para bulduğunu, bu paraları nasıl harcadığını gösterir. 2017 bütçesine göre, devlet 12 ayda halktan 598 milyar TL para toplayacak. Buna karşılık, 645 milyar TL harcama yapacak. Harcama, gelirden 46 milyar TL daha fazla olduğu için, bu açık borçlanarak kapatılacak.

Maliye her ay vergi olarak veya vergi dışı kaynaklardan para topluyor. Bu paralar, belli şekillerde harcanıyor. Aylık gelir gider trafiği her ay değiştiği için önemli olan, toplu değerleme.

İş bulduğunda çalışmaya hazır nüfus devamlı artıyor. Her şeye rağmen çalışmaya hazır nüfusa iş bulunabiliyor.

Yıl başından bu yana iş bulduğunda çalışmaya hazır nüfus 1 milyon 55 bin arttı. Ekonomideki yavaşlamaya rağmen 1 milyon 815 bin kişiye iş imkânı yaratıldı. İşe, çalışmaya hazır kadın ve erkek sayısındaki artıştan çok iş imkânı yaratılınca, işsiz sayısı 760 bin azaldı.

Ocak ayında % 13’e tırmanan işsizlik oranı mayıs ayında % 10.2’ye geriledi.

Çalışanların ve işsizlerin sayıları her ay değişiyor. 2017 yılının ilk 5 ayında çalışan sayısındaki artış ve işsiz sayısındaki azalma olumlu bir gelişmedir.

Ne var ki 2017 Mayıs ayı istihdam göstergeleri bir yıl öncenin, 2016 Mayıs ayının göstergelerine göre pek iyi durumda değil. 2016 Mayıs’ında işsizlik oranı % 9.4 idi. Bu mayıs ayında % 10.2 oldu.

İşsiz 3.2 milyon

Mayıs ayında çalışan sayımız 28 milyon 488 bine yükseldi. İşsiz sayımız 3 milyon 225 bin oldu.

Nisandan mayısa çalışan sayısı 331 bin artarken, işsiz sayısı 62 bin azaldı.

Tarım Ürünleri Üretici Fiyatları ocaktan nisana yükselmişti. Nisanda % 17.25’e çıkmıştı. Nisandan bu yana geriliyor. Temmuz ayında yıllık artış % 10.13 oldu.

Türkiye İstatistik Kurumu, tarımda üretici fiyatlarındaki değişimi üç grupta, (1) Tarım ve avcılık ürünleri (2) Ormancılık ürünleri (3) Balıkçılık gruplarında ayrı ayrı izliyor. Her ay açıklıyor. Üretici fiyatları, vergiler hariç üreticinin satış fiyatıdır.

Temmuz ayında üç grupta üretici fiyatları % 2.28 oranında geriledi. Tarım ve avcılık ürünleri grubunda ise gerileme % 2.36 oranında.

Yıllık fiyat artışı üç grupta % 10.13, tarım ve avcılık ürünleri grubunda % 9.72 oldu.

Yıllık fiyat artışları 2016 Temmuz ayı ile 2017 Temmuz ayı fiyatları karşılaştırılarak hesaplanıyor. Halbuki geçen temmuzdan bu temmuza 12 ay boyunca fiyatlar her ay indi, çıktı.

Ortalama önemli

O nedenle, üretici için de tüketici için de önemli olan 12 aylık ortalama fiyat değişimi.

12 aylık ortalama fiyat artışı, tarım ve hayvancılık ürünlerinde % 8.14 oldu. Demek ki 12 ay ortalaması tarımda üretim yapanın cebine giren para % 8.14 arttı.