Güngör Uras

Şubat ayından bu yana da enflasyonun yüzde 10’un üzerinde seyretmesine üzülüyorduk. Haziranda yüzde 10.90 olan enflasyon, temmuz ayında yüzde 9.79’a indi. Geçen yılın baz etkisi ve mevsim etkisinde ucuzlayan gıda fiyatları enflasyonun temmuzda yüzde 10’un altına inmesine imkân verdi ama önümüzdeki aydan itibaren enflasyonun tekrar yüzde10’un üzerine çıkacağı anlaşılıyor.

Geçmişi, geleceği biraz unutarak temmuz ayında enflasyonun yüzde 9.79’a gerilemesinin keyfini yaşayalım.

Ayşe Hanım Teyzem gibilerin tüketim harcamalarında 3 kalemin ağırlığı var. Gıda harcamaları, konut harcamaları ve ulaşım harcamaları.

Gıda enflasyonu % 10.07

Bu üç kalemdeki enflasyon Ayşe Hanım Teyzem gibileri üzüyor. Temmuz ayında genel olarak enflasyon yüzde10’un altına indi ama gıda enflasyonu yüzde 10.07. Ulaştırma enflasyonu yüzde15.24 oranında.

Zorunlu harcamalardan giyim ve ayakkabıya ayırılan pay azaldığı için, talep yetersizliğinden giyim ve ayakkabıda yılık enflasyon yüzde 3.92’ye kadar geriledi. Tüketici fiyatlarındaki değişinin gerisinde yurt içi üretici fiyatlarındaki değişim var. Açık anlatımla, üretici fiyatları önünde sonunda tüketici fiyatlarına yansır.

Gazetede yazı yazanlar-dan biri olarak sorumluluğumuz halka (okuyucuya) gerçekleri anlatmak. Felaket tellallığı yapmadan, moral bozmadan gerçekleri yazmak.

Özel sektör meslek kuruluşlarının başında bulunanlar, politikacılar genelde halka “moral vermek” amacıyla, olan bitenin tatlı, olumlu yanlarını öne çıkarıyorlar.

Bunun bir iyi, bir kötü yanı var. Halkın morali bozulmuyor. Fakat sorunların büyüklüğü gözden kaçıyor. Örneğin, son günlerde ihracat ve turizm konusunda verilen iyimser mesajlarla gerçek arasında büyük fark var.

İhracatı artıramıyoruz

1) TİM’e göre, temmuz ihracatı yüzde 31.2 arttı. Rekor kırdık.

Salı günü, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), temmuz ihracat rakamlarını açıkladı. TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi, “TÜİK verilerine göre 2011 yılı ağustos ayında yakaladığımız yüzde 31.9’luk artıştan sonra gelen en yüksek oran. Yani son 6 yılın en iyi, son 8 yılın en iyi 2. performansı” dedi.

2) Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na göre ihracatta yüzde 28.6 artış var.

Dün Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 2017 temmuz ayı geçici ihracat ve ithalat rakamlarını açıkladı. Geçici dış ticaret verilerine göre, temmuz ihracatı 12 milyar 644 milyon dolar, ithalatı ise 21 milyar 432 milyon dolar.

Temmuz ayı ihracatı 11 milyar 474 milyon dolar oldu. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) açıkladığı bu ihracat rakamı 2017 yılının ocak ayından bu yana en düşük aylık ihracat rakamı.

Ocak ayında ihracat 11.2 milyar dolar olmuştu. Şubatta 12 milyar dolar, martta 14.4 milyar dolar, nisanda 12.8 milyar dolar, haziranda 13.1 milyar dolar oldu. Temmuz ayında ihracatta önemli bir artış beklentimiz varken, TİM’in açıkladığı ihracat rakamı bütün çabalara rağmen ihracatta olması gereken artışın olamadığını gösteriyor.

Kendi kendimizi kandırmayalım. Geçen temmuz ayının (15 Temmuz darbe belasından etkilenen) düşük ihracat rakamı ile bu yılın temmuz ayının (gene düşük) ihracat rakamını karşılaştırarak, ihracatta artış olduğunu anlatmaya çalışmayalım.

İhracatçılara yönelik tüm desteklere, teşviklere rağmen, ihracat artmıyor. Çünkü ihracatçıya “yeşil pasaport”, bolca “ihracat kredisi” vermekle ihracatı artırmanın imkânı yok.

‘Yeşil pasaport’la artmıyor

İhracat satılabilir, dünya pazarında talebi olan malları, dünya kalitesinde ve fiyatında üretirsek artacak. Bu ise üretim yapımızı değiştirmemizle mümkün olacak. Tekrarda yarar var. Kendi kendimizi kandırmayalım.

Her ay “İhracat Patlaması”ndan söz

Geçen yılın ilk 6 ayında 12.5 milyon turist ağırlamıştık. 8.9 milyar dolar turizm geliri elde etmiştik. Bu yılın ilk 6 ayında turist sayısı 13.7 milyona yükseldi ama turizm geliri 8.9 milyar dolardan 8.7 milyar dolara geriledi. Çünkü turist başı harcama 696 dolardan 611 dolara düştü.

Ağırladığımız turistlerin 11.4 milyonu yabancı ziyaretçiler. 2.2 milyonu ise yurt dışında yaşayan Türkler. Yurt dışında yaşayan Türklerin kişi başı döviz harcamaları yabancıların harcamalarının üzerinde.

Turizm gelirlerinin yaklaşık yüzde 80’ini yabancı turistlerden, yüzde 20 dolayındaki kısmını Türkiye’yi ziyaret eden yurt dışında yaşayan Türklerden elde ediyoruz.

Havaalanlarındaki yolcu trafiği, yabancı ziyaretçi sayısındaki artışı gösteriyor. Antalya hava alanının yılın ilk 6 ayındaki yolcu trafiği geçen yıl 3.9 milyona kadar gerilemişti. Bu yıl 5.9 milyon oldu.

Antalya iyileşiyor

Yılın ilk 6 ayında Antalya’ya geçen yıl sadece 1.8 milyon turist gelmişti. Bu yıl 2.8 milyon yabancı turist geldi. Ruslar 1.1 milyon ile ilk sırada.

Antalya için Ruslardan sonra Alman turistler de önemli.

İç tüketim ve ihracat artacak ki, üretim artsın. Yatırım artsın. İstihdam artsın. Ekonomi büyüsün...

Halkın tüketiminin artması, iç talebin büyümesi bakımından önemli de... Halk gelirinin daha büyük bölümünü tüketime tahsis edince, (1) Tasarruflar azalıyor. (2) Tasarruf açığını kapatmak için dışarıdan borçlanıyoruz.

Genel inanış, halkımızın çok tükettiği şeklinde. İyi de ne kadar çok tüketiyoruz? Halkın paraları nereye gidiyor?

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2016 yılında hane halkının tüketim harcamaları ile ilgili verileri yayınladı.

- Aylık hane halkı başı (kişi başı) tüketim harcaması (cari fiyatla) 2015 yılında 1.455 TL iken 2016 yılında yüzde 12.8 arttı, 1.642 TL oldu. (2016 yılında enflasyon yüzde 8.81 arttı, ekonomi yüzde 2.9 büyüdü.)

- Aylık hane başı tüketim harcaması 2015 yılında 3.043 TL iken 2016 yılında yüzde 11.9 artarak 3.406 TL oldu.

İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı’nın (İKSV) ‘Kültür-Sanatta Katılımcı Yaklaşımlar’ başlığını taşıyan ve şubat ayında yayımlanan raporu çok kişinin dikkatinden kaçtı.

Raporda yer alan Türkiye’deki 34 ilden 14 bin kişiyle gerçekleştirilen araştırmanın sonuçlarını içeren, ‘Türkiye’yi Anlama Kılavuzu’ başlıklı bölümde yer alan bilgilere göre halkımızın yüzde 49’u hiçbir zaman sinemaya gitmiyor, yüzde 39’u hiç kitap okumuyor, yüzde 66’sı konser, tiyatro ya da opera gibi herhangi bir etkinliğe katılmamış, yüzde 81’i hiçbir enstrüman çalmıyor, yüzde 57’si video, VCD, DVD ya da internet üzerinden film veya dizi izlemiyor, yüzde 47’si hiç dergi okumuyor, yüzde 86’sı hiçbir hobi kursuna gitmemiş. En sık yapılan aktivite ise yüzde 85’le televizyon izlemek.

Türkiye’de en yüksek kültür-sanata katılım oranı 18-24 yaş arasında ve eğitim seviyesi ile geliri yüksek olarak tanımlanan AB grubunda. ‘Bilet satın alarak yılda bir veya daha çok kez etkinliğe katıldım’ diyenlerin oranı her iki ay ortalaması alındığında yaklaşık %20, bilet satın almaksızın ücretsiz bir etkinliğe katılanların oranı ise yine iki ay ortalaması alındığında %10 civarında. Hiçbir etkinliğe katılmadım diyenler ise yaklaşık %70 gibi

Yabancı ziyaretçi (turist) sayısı artacak ki turizm gelirimiz de artsın. Sadece turist sayısının artması yetmiyor. Turistlerin kişi başı döviz harcamalarının da artması lazım.

Turizm geliri kişisel harcamalar ve paket tur harcamalarının toplamından oluşuyor. Kişisel harcamaların bir bölümü yabancı ziyaretçilerin giyim kuşamı, hediyelik eşya, halı benzeri harcamaları.

Özellikle İstanbul için yabancı ziyaretçilerin alışveriş harcamaları önemli. Ziyaretçi sayısı azalınca, ziyaretçilerin alışveriş harcamaları azalınca İstanbul’da Kapalıçarşı, Mısır Çarşısı, Nişantaşı gibi semtlerde ve bazı AVM’lerde turistlere eşya satan işyerleri ciddi sorunlarla karşılaşır oldu.

Turizm gelirimiz 2015 yılında 31.4 milyar dolarken, 2016 yılında 22.1 milyar dolara geriledi. Toplam gelirin yüzde 80 kadarını kişisel harcamalar oluşturuyor.

Kişisel harcamaların bir bölümü yabancı ziyaretçilerin çarşı pazarda yaptıkları harcamalar. TÜİK’in verilerine göre, 2016 yılında yabancı ziyaretçilerin çarşı pazarda yaptıkları harcamaların 2.6 milyar dolarlık bölümü giyim kuşam, 1 milyar dolarlık bölümü hediyelik eşya harcaması. 87 milyon dolarlık da halı kilim harcaması var.

Turistlere vergi iadesi

Turistlere satış yapan

Her kurban bayramı öncesi “Kurbanlık yok. Hayvan ithal edelim” muhabbeti başlar. Her kurban bayramı öncesi “Bu yıl kurbanlık fiyatları çok yüksek olacak... Hükümet tedbir alsın” denilerek hükümete vazife biçilir. Hükümet üyeleri de “tedbir arayışına” girer.

Bu yıl kurbanlık bol. Kurbanlık olarak hayvan ithalatına ihtiyaç yok.

Bu yıl kurbanlık büyükbaş ve küçükbaş hayvan fiyatları, geçen yılki fiyatların çok az, hem de çok az üzerinde.

Bayram öncesi de canlı büyükbaş hayvanların ithalat gümrük vergisi yüzde 135’ten yüzde 26’ya düşürüldü. Karkas et ithalatında ise, yüzde 100- 225 arasında olan gümrük vergisi yüzde 40’a indirildi.

Yetiştirici birlikleri yöneticileri, “Çözüm, yerli üreticinin üretmesidir. Üreticinin maliyetinin altında satışa mecbur bırakılmamasıdır. İnsanlar hızla tarımdan, hayvancılıktan kaçıyor. Üreten kişi kalmadı. Girdi maliyetleri çok fazla. Sürekli ithalat kozunu kullanarak hayvan varlığımızı artıramayız” diyorlar.

Bu memlekette hayvancılık yapılacak mı? Hayvancılık yapılacaksa, hayvan yetiştirenin, besicinin para kazanması şart.

Bu memlekette özellikle Kurban Bayramlarında satışa çıkarılan büyükbaş ve küçükbaş hayvanları genelde Orta ve Doğu Anadolu’daki besicilik