Savaş ve sanat
Bodrum’da geçen hafta “Edebiyat ve Çevre” etkinliği vardı. Zülfü Livaneli Vakfı ile Bodrum Belediyesi’nin bu etkinliğine Alman milletvekili Claudia Roth ve Yunanistan’ın eski Dışişleri Bakanı Papandreu da katıldılar.
Sanat ve politikanın yansımasıydı.
……………..
Ukrayna savaşı bağlamında da “politika ve sanat” görüntüleri ilginç.
Örneğin…
Dünyaca ünlü “Bolşoy (Bolshoi)” Tiyatrosu Rusya’nın Ukrayna’daki “askeri operasyonunu desteklemek üzere bir dizi bale gösterisi düzenleyeceğini” açıkladı.
“Tüm gelirin savaşta ölen Rus askerlerinin ailelerine verileceği” duyuruldu.
Oleg Tabakov Tiyatrosu da Moskova’nın merkezindeki binasının üç katlı cephesine “zafer anlamına gelen askeri sembol Z pankartını astı.”
Aleksey Lubimov’un konserini polisler bastı.
BOŞ DUVARLAR
Ancak…
Bu “savaşa destek” görüntülerine karşın Rus sanatçılarda ciddi “karşı tavırlar” da var.
Şöyle ki…
…………..
GES-2, Rusya’nın “Tate Modern’i” olacağı iddiasıyla yapılmıştı.
Kremlin’e birkaç adımlık elektrik santrali İtalyan mimar Renzo Piano tasarımıyla harika bir modern sanat merkezine dönüştürülmüştü.
54 bin metrekarelik alana yayılan görkemli bir “sanat tapınağı…”
Cumartesi günü Moskovalı sanatseverler GES-2’ye geldiklerinde kötü bir sürprizle karşılaştılar.
Sanat yoktu!..
Duvarlar boştu…
Yapıtları sergilenen Rus sanatçı Evgeni Antufiev “insanların işgallerde, savaşlarda hâlâ öldüğü, kanlarının döküldüğü şu çağda, çağdaş sanatın zamanı değil” demiş ve eserlerini çekmişti.
Bolşoy’da gelirleri “Ukrayna’da hayatlarını kaybetmiş Rus askerlerinin ailelerine verilmek üzere bale gösterileri düzenleneceği” açıklandı.
SAVAŞTA KOKTEYL
İzlandalı sanatçı Ragnar Kjartansson da öyle…
“İnsanlar öldürülürken sanat sergilerinde, açılışlarda kokteyl içmek suç gibi geliyor…”
Kjartansson dâhil çok sayıda Rus ve yabancı sanatçı, küratörl, “müzenin platformunu Ukrayna’nın işgaline karşı tavır koymak için kullanamayacaklarını” anladıklarında GES-2’den hızla uzaklaştılar.
Oysa…
Bu “Rus Tate Modern”i geçen yılın sonunda görkemli bir açılış yapmıştı.
Rusya Başkanı Vladimir Putin milyonlarca doları cebinden ödeyerek GES-2’nin inşaatını finanse eden oligark Leonid Mikhelson ile birlikte açılıştaydı.
“Batı kültürü ile Rusya kültürü arasında yakınlaşmayı güçlendirecek” bir girişimdi bu.
GES-2’yi sürdürtmekle görevli “V-A-C” Vakfı’nın sanat yönetmeni Manacorda Ukrayna’yı işgal harekâtı başladıktan hemen sonra sanat çevreleri tarafından gelen yoğun isteklerin odağındaydı.
“GES-2 ve ülkedeki tüm müzelerin Ukrayna işgaline karşı tavır koyması, açık mektuplar yazılması” gibi istekler…
Bunun üzerine Manacorda istifa etti.
“Savaş karşıtı eserleri sergilemek mümkün değil.
Savaş karşıtı bir açıklama yapmanın yasal sonucu 15 yıl” açıklamasını yaptı.
10 yıla kadar hapis cezası istenen ve tutuklu yargılanan St. Petersburglu sanatçı Aleksandra Skoçilenko.
VENEDİK’TE DE YOKLAR
Önümüzdeki haftalarda boş kalacak bir diğer bina ise -öyle görünüyor ki- Venedik Bienali’ndeki Rusya Ulusal Pavyonu…
1917 Rus devriminden hemen önce inşa edilen bu pavyon, Rusya’nın kültürel seçkinleri için bir buluşma yeridir.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal harekâtına başlamasından hemen sonra, iki Rus sanatçısı “ülkelerini pavyonda temsil etmeyeceklerini” açıkladılar.
Onu diğerleri de izledi.
Küratör Raimundas Malasauskas da istifa etti.
Savaşın daha ilk günlerinde, -işgale karşı çıkmayı suç haline getiren yasa henüz yürürlüğe girmeden- 17 binden fazla Rus sanatçısı “savaş karşıtı” bir açık mektubu imzalamışlardı.
…………….
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini desteklemek için Moskova’daki Oleg Tabakov Tiyatrosu cephesine asılan ve zafer anlamına gelen dev bir “Z” sembolü.
Öte yandan, yüzlerce sanatçı da ülkeyi terk etti.
Bunlardan biri Antonina Baever’in açıklaması şöyle:
“Benim için başka seçenek yok. Rusya’da kalarak sessiz duramazdım. Özgür olamazdım…
Rusya’da savaş karşıtı sanat yapmak için 15 yıl hapsi göze almak gerek…”
Bununla beraber, gözünü karartan sanatçılar da var.
İlginç yöntemlere başvuruyorlar.
Örneğin…
St. Petersburglu sanatçı Aleksandra Skoçilenko “bir süper marketteki fiyat etiketlerini, Ukrayna’nın işgalini protesto eden mesajlarla değiştirdi…”
Cesur bir performans ama anında tutuklandı.
Rus ordusunu itibarsızlaştırmak suçlamasıyla 10 yıla kadar hapis cezası isteniyor hakkında.
…………..
Bir örnek daha…
Geçen salı günü polis Moskova’daki bir kültür merkezini bastı.
Piyanist Aleksey Lubimov savaşa karşı bir klasik müzik konserinde Schubert’un parçasını çalarken sahneye iki polis memuru çıktı.
Performansı yarıda kesti.
Salon boşaltıldı…
Eserlerini GES-2’den çeken Rus sanatçı Evgeni Antufiev…
……………..
Rus sanatçılar, “24 Şubat”ı kastederek, “On yılların birikimi bir gecede tersine döndü” diyorlar.
…………….
Not: Bu yazıda The Guardian’daki “Boş galeriler ve kaçan sanatçılar: Rusya’nın Batı’dan kültürel kopuşu” başlıklı yazıdan da yararlandım.
