İnönü ve Menderes’ten karşılıklı övgüler
14 Mayıs’a yaklaşırken karşılıklı en sert söylemler havada uçuşmakta.
Tansiyon sürekli tırmanışta.
Genellikle “çok partili siyasi hayatta bugünün sertlik tohumlarının 1950-1960 arası DP Başbakanı Adnan Menderes ve ana muhalefet lideri İsmet İnönü tarafından atıldığına” inanılır.
Acaba?
Bugün tam tersinin de yaşandığı “bahar havası” diye anılan süreçlerden anılar yansıtayım.
Yazar, diplomat, siyasetçi Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “POLİTİKADA 45 YIL” kitabından bazı seçmeler…
Menderes’in İsmet Paşa’ya “Sizinle paylaşacağım şeyleri kendi bakanlarıma bile anlatamam” mesajını gönderdiği günlerden bir yakınlaşma fotoğrafı.
‘KENDİ BAKANLARIMA ANLATMAM’
Başbakan Adnan Menderes, CHP Genel Başkanı İsmet İnönü’ye “Kendi vekillerime bile anlatmadığım şeyleri İsmet Paşa’yla görüşebilirim” diye haber göndermiş.
İsmet Paşa’ya saygı dolu övgülerde bulunmuş.
Olay şöyle:
1950’li yılların ikinci yarısı…
İsmet Paşa Meclis kürsüsündedir.
İktidar ve muhalefet arasında gerginliğin tırmandığı o süreçte İsmet Paşa salondakileri şaşırtan ani üslup değişikliği yapar.
Birdenbire sesini yumuşatarak iktidarın ve hassaten Başbakan’ın (Adnan Menderes) başarılarını övmeye başlamasın mı?
Bu sürpriz karşısında yalnız biz değil, Adnan Menderes de hayrete düşmüştü.
O, Meclis’teki odasında birkaç arkadaşıyla oturuyor ve bu konuşmayı hoparlörden dinliyormuş.
Menderes önce şaşırmış, kulaklarına inanamamış, sonra adeta bir çocuk gibi sevinerek “Ben buna karşı hemen şimdi, aynı şekilde bir mukabelede bulunmalıyım” demiş.
Arkadaşlarının isteğine rağmen salona inmiş.
Kürsüye çıkarak CHP Genel Başkanı’ndan “tecrübeli devlet adamı”, “tarihi şahsiyet” gibi vasıflarla uzun uzadıya bahsetmiştir.
O günlerde buna “bahar havası” deniliyordu.
İsmet Paşa bu “bahar havası” içinde en az 20 yaş gençleşmiş gibiydi…
…………………
İsmet Paşa İstanbul’da oğlunun Maçka/Taşlık’taki evindedir.
Yakında çıkacağı Ege gezisinin ilk durağı İzmir’de yapacağı konuşmayı hazırlamaktadır.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu da yanındadır.
İsmet Paşa, yapacağı konuşmayı ona gösterir.
Bu konuşmanın bazı yerlerinde Menderes’ten “Başvekil muktedirdir”, “Başvekil ehliyetlidir” ya da “Muvaffak (başarılı) devlet adamıdır” gibi sözlerle
bahsedilmektedir.
Bana muhalefetin iktidara pek aşırı bir tavizi olarak görünmüştü.
Bence gerek politika çevrelerine, gerek amme efkârında (kamuoyunda) cevabı güç bulunur, bazı sorulara yol açabilirdi.
Mademki Başvekil bu yüksek vasıfları taşıyan siyaset ve devlet adamıymış, acaba CHP lideri İsmet Paşa onun şahsına ve idaresine karşı daha düne kadar niçin birçok şiddetli hücumlarda bulunmuştu.
Menderes’in siyasette tansiyonu düşürme girişimleri sırasında Akbaba mizah dergisinin kapağı. İsmet Paşa’nın yanındaki politikacı Millet Partisi Başkanı Osman Bölükbaşı’dır.
…………..
O sırada içeriye CHP Parti Meclis Üyesi Avukat Ekrem Amaç girer.
Dönemin çok satan gazetelerinden Yeni Sabah’ın sahibi Menderes’e yakın Safa Kılıçlıoğlu’nun kendisine “İsmet İnönü’ye verilmek üzere Menderes’ten bir mesaj getirdiğini” söyler.
İsmet Paşa mesajı baştanbaşa dikkat kesilerek dinler.
Safa Kılıçlıoğlu’nun Ekrem Andaç’a kelime kelime not
ettirdiği mesaj şöyle:
A- Gerek onlardaki, gerek bizlerdeki bozguncular, tazyikçiler ve çekişme taraftarlarının bütün menfi telkin ve tazyiklerine rağmen, ben İsmet Paşa’yı elimdeki bütün kuvvet ve imkânlarımla takviye edeceğim.
Gerek basının, gerek diğer muhalefet partilerinin kışkırtmalarına asla iltifat etmemesini bilhassa rica edeceğim.
İsmet Paşa emin olmalıdır ki, ben kendisine karşı büyük muhabbetle meşbuyumdur (doluyum).
Kendisinin de takdir ettiği gibi şimdiki gidiş memleketin faydasına değildir, iyi münasebetlerin kurulmasındadır.
İsmet Paşa’nın şahsiyeti, üzerine aldığı mesuliyetler, kudreti, mazisi iyi münasebetlere gitmeyi amirdir.
Pazarlık bahis mevzu olursa buna iyi münasebetler demezler.
Kendisine yakıştıramadığım husus “Hiçbir pazarlığım ve gizli temaslarım olmayacaktır” şeklindeki sözleridir.
B- Memleketin en mahrem iç ve dış siyasetine ait işleri ben İsmet Paşa’yla konuşabilirim. (Fakat bu konuşmaları başkalarına anlatmayacağına dair bana söz verirse.)
Çünkü memleketi alakadar eden öyle meseleler olur ki, yine memleketin ali menfaati namına kendi kabine arkadaşlarıma dahi anlatamam.
Bu gibi incelikleri bu memlekette anlayabilecek tek adam İsmet Paşa’dır.
Vaktiyle Atatürk’le kendisinden başka kimsenin bilmediği birçok hadiseler cereyan etmiştir.
Ben de kendi parti gurubuma anlatamadığım şeyleri İsmet Paşa’yla görüşebilirim.
DP’nin seçim afişinde Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes.
NE KADAR SAMİMİ
Taşlık’taki evde Menderes’in bu mesajında samimi olup olmadığı tartışılır.
Sonuçta onun “Romanesk denilecek kadar safdil, içli, heyecanlı, bir insan olduğu” sonucuna varılır.
Ancak…
“Samimi olduğu kadar fevri de denebileceğinin” altı çizilir.
O nedenle, “bahar havasının” sürebileceği konusunda odadakiler İsmet Paşa’ya ihtiyat önerirler.
BAŞ BAŞA
İzleyen günlerde bir diplomatik davette İsmet Paşa’ya Menderes büyük saygı gösterir.
Baş başa saatlerce konuşurlar.
Diyalog “iktidar ile muhalefet arasındaki sen ben kavgalarına bir fikir mücadelesi şekli vermek” bahsi üzerindedir.
Bu hususta anlaşmak için karşılıklı görüşmelere devam edilmesine karar verilir.
Adnan Menderes “İsterseniz ben size gelirim, isterseniz siz bana teşrif edersiniz” teklifinde bulunur.
Nihayet, Meclis Başkanı Koraltan’ın evinde gizlice denilebilecek bir şekilde buluşurlar. Ancak…
Diyaloğun devamı gelmemiştir.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu’na göre “bu yakınlaşma Cumhurbaşkanı Celal Bayar tarafından baltalanmış olabilir.”
Ve…
Aradan çok geçmez “bahar havası” artık bir “mart havasına” dönüşür.
……………….
Hepimizi yoran yüksek gerilimin 14 Mayıs sonrası hiç değilse bir süre düşmesi dileğiyle.
