Final çizgisinde
Dünya basını Türkiye’nin girişimini “Mission impossible (İmkânsız görev)” başlıkları atmıştı.
Şimdi…
Ukrayna’nın tahıl ihracatını öngören İstanbul anlaşması için “Türkiye’nin son 10 yıllarının en prestijli dış politika hamlesi” denebilecek.
“Gelecek zaman kipi” kullandım çünkü gerçekleşmesi Putin’e bağlı.
İstanbul’da atılan imzaların mürekkebi bir gün önce henüz kurumuşken, tahıl ihracatı yapılacak üç limandan biri olan Odesa’nın Rus füzeleriyle vurulması, anlaşmanın üzerine kuşku gölgeleri düşürdü.
AFRİKA’YA GÜVENCE
Ancak…
Bardağın dolu olan yarısını görelim, ilk tahıl tankeri bugün bile Karadeniz’e çıkabilir.
Rusya sadece İstanbul’da imza atmakla kalmadı, başka angajmanları da var.
Örneğin…
Afrika Birliği Başkanı Senegal
Devlet Başkanı Macky Sali geçen ay Moskova’ya gitmişti.
Başkan Putin ona “Ukrayna’nın buğday ihracatını kolaylaştırmaya
hazır olduğu” sözünü verdi.
Dışişleri Bakanı Lavrov da Afrika turunda…
“Açlık tehlikesi için asıl suçlunun Rusya olmadığı” yolunda ikna konuşmaları yapıyor.
GRİ BÖLGE
Rusya’nın “Kuzey Akım 1” doğal gaz boru hattında yaptığı sürpriz kesinti, Ukrayna buğdayının ihraç anlaşması
için duyulan tedirginliğin nedensiz olmadığını gösteriyor.
Putin’in “sinik (ince ayarlı alaycılık tabiatı)” endişeleri besliyor.
Üstelik İstanbul anlaşmasında
gri bölgeler var.
Öncelikle “quid pro quo” hakkında yeterli bilgi yok.
Yani…
Rusya Ukrayna silolarındaki 25 milyon ton tahılın ihraç edilmesine ve Ukrayna’nın bundan yüklüce bir gelir elde etmesine neden ve ne karşılığı “evet” dedi?
Le Monde gazetesi “Moskova’nın Birleşmiş Milletler’den kendi tarım ürünleri ve gübre ihracatının da kolaylaştırılacağına dair garanti
aldığını” yazdı.
ANKARA’DAN DESTEK
Bunun için “Ankara’nın desteğine” işaret etti. Türkiye Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun “Rus tarım ürünleri, yaptırımların dışında bırakılsa bile deniz taşımacılığı, sigorta ve bankacılık sistemiyle ilgili blokajlar var. Bu engellerin de aşılması gerekir” söyleminin altı çiziliyor.
Gazeteye göre, ABD tarafında Rus tarım ürünlerinin nakliyesinde “Rusya ile çalışmak istemeyen bankalara, nakliye şirketlerine ve sigorta şirketlerine yaptırıma tabi olmayacakları” güvencesi verilmiş bulunuyor.
Birleşmiş Milletler Sözcü Yardımcısı Farhan Haq da “BM’nin özellikle finans, sigorta ve lojistik alanlarında özel sektör risklerini ve kaygılarını gidermek için Rusya’nın tahıl ve gübre ihracatı konusunda bir görev gücü oluşturacağını” bildirmiş.
Yani…
Rusya’nın “evet” tavrı karşılıksız değil.
Öte yandan, Kiev de Moskova’dan, “Ukrayna tahılı taşıyan tankerlerin, şilep konvoylarının saldırıya uğramayacağına” dair garanti almış.
……………..
Bugünden başlayarak önümüzdeki iki hafta içinde bu operasyon başlayabilir.
Galiba savaşlar tarihinde “bir ilk” yaşanacak ya da “çok ender gerçekleşen bir parantez…”
UKRAYNA’NIN EV ÖDEVLERİ
Operasyon için ilk adım Ukrayna’nın deniz yollarını açması…
Mayınları temizlemeyi reddetti,
bunun yerine tahıl taşıyan gemilerin dümeninde mayınsız sulara kadar Ukraynalı kılavuz kaptanlar olacak.
Ukrayna’nın yeterli tahıl tankeri ve şilep bulması da gerekli.
Şimdilik ambarları buğday ve diğer tarım ürünleriyle dolu 80 ila
90 deniz taşıtı limanlarda sıkışmış olarak bekliyor.
Ayrıca Ukrayna, ihracat yapılacak üç limanın altyapısını çalışır duruma getirmek zorunda.
Rusya’nın Odesa’ya yaptığı gibi füze saldırıları tekrarlanırsa zor…
Nihayet Ukrayna’nın global sigorta şirketlerini de bu operasyon için ikna etmesi gerekiyor.
ABD, Rusya’ya bu güvenceyi vermişse Ukrayna’ya da vermiş olduğu sonucuna varabiliriz.
‘ŞAMPANYA AÇMADIM’
Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitri Kuleba ihtiyatlı.
AP ajansına verdiği demeçte bakın ne demiş:
“Bu anlaşmayı memnuniyetle karşılamak için şampanya açmadım. Anlaşmanın işe yarayacağını şileplerin, tankerlerin dünya pazarlarına tahıl taşıyacağını, fiyatların düşeceğini ve insanların beslenebileceğini adeta parmak uçlarındaymış gibi hissediyorum.
Ama… Gene de temkinliyim çünkü Rusya’ya güvenim yok.”
……………..
Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy ise İstanbul’da imzalar atıldıktan sonra “Anlaşma tamamen Ukrayna’nın çıkarlarına uygun” açıklamasını yaptı.
Ama…
En önemli aktör hâlâ Putin.
ROMAN FAKTÖRÜ
İstanbul’da anlaşmanın imzalandığı gün Rus heyetinin içindeki milyarder oligark Roman Abramovich
dikkat çekti.
Putin’e çok yakın olan Kremlin bağlantılı Abramovich anlaşmanın “sigortası”
gibi görülebilir.
“Putin’in nabzını yansıtıyor” yorumu yanlış olmaz.
……………..
Sonuç…
İstanbul’daki ilk toplantı sırasında dünya medyasında “Mission impossible (İmkânsız görev)” yorumları yapılıyordu.
Yazının başına dönelim…
Türkiye öncülüğündeki bu girişim galiba “imkânsızı başarmanın final çizgisine” çok yakın.
