Evrensel “panaşı”
Geçen yıl Kovid-19’un artık “pandemiden endemiye evirileceği” düşünülüyordu.
Yani…
“Grip” gibi “sıradanlaşacağı.”
Ancak…
Omicron’un ani ortaya çıkışı ve hipersonik hızla yayılması, dünyanın ne kadar savunmasız olduğunu gösterdi.
Orijinal virüsü nötralize etmek için tasarlanan aşılar yetersiz kaldı.
50 genetik mutasyon geçiren Omicron, hepsini delip geçti.
…………..
Gerçi BioNTech/Pfizer’ın “özel olarak Omicron’u hedefleyen aşısının” klinik denemesi başladı.
Şirket “mart ayında hazır olacağını” açıkladı ama…
Omicron’un zirve yaptığı coğrafyalar için bu birkaç ay bile çok geç.
Kovid-19 ve mutasyonlarının neden olduğu küresel ölüm sayısı hızla İkinci Dünya Savaşı’ndaki tüm can kaybı sayısına yaklaşmakta.
EKONOMİK BOYUT
Küresel ekonomi de büyük yara aldı.
IMF 2020’den bu yana ekonomilerin büyük şoklar geçirdiğine işaret ediyor, -zengin ve yoksul uluslararasındaki aşı uçurumu kapatılmazsa- “küresel milli gelir” kayıplarının önümüzdeki beş yıl içinde 5.3 trilyon dolara kadar çıkabileceğini öngörüyor.
Hem mega can kayıpları hem ekonomideki korona virüs mutasyonlarının açtığı karadelikler “bir radikal önlem” gereğini dayatmakta.
Bir “evrensel panaşı”ya…
Yani…
Bugüne dek Yunan alfabesindeki bütün harfler kadar gerçekleşmiş mutasyonu ve bundan sonra oluşabilecek tüm mutasyonları etkisiz hale getirebilecek kapsamda bir “evrensel aşı…”
………………
Çünkü…
Her yeni varyanta karşı bir aşıyı güncellemek ve kullanıma sunmak devasa Ar-Ge maliyetlerini gerektiriyor.
Ayrıca…
Koronavirüs hep önde oluyor, tıp ise takipte kalıyor.
Can kayıpları önlenemiyor.
……………….
Evet…
Tıp tarihinde virüs salgınlarına karşı Kovid-19 pandemisi sürecindeki kadar kısa zamanda etkili aşıların geliştirildiği başka bir örnek yok.
Büyük başarı.
Ama…
“Ekonomik kara delikler” hem de “mega can kayıplarını” önlemekte yetersiz.
ALTIN BULUŞ
Bu nedenle bir süredir “evrensel panaşı” çalışmaları çok yönlü sürmekte.
Önce…
“Altın buluşu” anlatayım…
SARS-CoV2 aşılarının ilk nesilleri virüsün hücrelere girmek için kullandığı “spike” proteinini nötralize eden antikorlar üretmeye dayalıydı.
Ancak…
SARS-CoV2 mutasyona uğradıkça virüsün bu önemli bulaş parçası da değişim geçirdi.
Bu da bağışıklık sisteminin virüsü tanımasını zorlaştırdı.
Aşıların etkinliğini çok azalttı.
Örneğin…
Omicron’un spike parçasını düşü-nün…
50 dolayla-rında değişim göster-miş.
Aşıyla oluşan antikorlar tarafından -yeterince- tanınmıyor.
O nedenle…
“Panaşı” için araştırmacılar farklı bir yaklaşım deniyorlar.
“Mutasyon ne kadar çok olursa olsun -epitoplar-adlı virüsün değişime direnen protein parçalarını” bulmaya yoğunlaşıyorlar.
Buradaki fikir “Öyle bir aşı oluşturalım ki vücudu virüsün bu hiç değişmeyen epitopunu tanıyan antikorlar üretsin.”
Bu durumda hangi mutasyona uğrayarak gelirse gelsin, virüsün hiç değişmeyen parçasını antikorlar algılayacak ve tepki gösterecek.
LABORATUVAR YARIŞI
Bu yöntemi kullanarak ABD Silahlı Kuvvetleri’nin Walter Reed Araştırma Enstitüsü’ndeki bilim adamları, “evrensel aşının” birinci aşama denemesine 2021 Nisan ayında başladı.
İlk sonuçların yakında açıklanması bekleniyor.
Walter Reed 2021 Aralık ayında SARS CoV-2 virüsünün bütün mutasyonlarına karşı geniş koruma sağlayabilecek bir aşı da önemli mesafeler aldığını bildirdi.
……………..
Cambridge Üniversitesi’nden Prof. Jonathan Heeney’nin başkanlığında yapılan çalışmada da “SARS grubunda mutasyona uğramayan benzersiz bir yapı” belirlendi.
Koronavirüsün bütün türevlerine karşı geniş açılı bir aşıda koruması için umutlular.
………………
ABD’de Duke Üniversitesi Tıp Fakültesi İnsan Aşı Enstitüsü Başkanı Barton Haynes ve ekibi de spike proteini üzerinde bütün mutasyonlara dirençli bir “epitop” buldu.
Tüm SARS CoV-2 varyantlarına karşı nötralize edici antikorları ve diğer bağışıklık tepkilerini tetikleyen bir aşı oluşturmaktalar.
………………
Massachusetts merkezli VBI araştırmacıları da anlatılması ve anlaşılması çok karmaşık yeni bir yöntemle aşı oluşturmuşlar.
Önceki aşılardan 2 ila 7 kat daha yüksek antikor seviyeleri üretmişler.
………………
Başka bir görüşte olanlar ise “tek bir aşıyla sonsuza dek çözüm sağlanamayacağını” öne sürüyorlar. “Her 5 veya 10 yılda güncellenecek daha fazla varyanta karşı koruma sağlayacak aşıların daha gerçekçi olacağını” düşünüyorlar.
ZAMANA KARŞI YARIŞ
Bütün bu çalışmaların başarıya ulaşmasındaki en büyük donanım yapay zekâ…
Yakın, orta ve uzak vadede ihtimal hesaplarıyla hangi değişimlerin oluşabileceği öngörülüyor.
Sonuç…
Varyant geçirmez bir “evrensel panaşının” 2023 yılında tamamlanması beklenmekte.
Kullanımı için lisans verilmesi için bir veya iki yılı geçebilir.
İnsanların hizmetine sunulması ise en erken 2024, en geç 2025 yılı…
Ancak…
Daha önceki aşı çalışmalarına bakarak bu takvimin daha öne alınması da mümkün.
