Prof. Dr. Ruhet GENÇ
Türk Standartları Enstitüsü tarafından kaldırımların genişliği ve yüzeyleri, rampaların genişliği ve eğimi, merdivenler, tırabzanlar, trafik ışıkları, hissedilebilir hassas yüzeyler, yaya geçitleri için standartlar belirlenmiş, 3194 Sayılı İmar Kanunu ile bu standartlara uyulması zorunlu tutulmuş ve fiziksel çevrenin ulaşılabilir, yaşanabilir ve kullanılabilir olması için sorumluluk yerel yönetimlere verilmiştir (Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2014).
Fakat, yapılan birçok çalışmada görüldüğü üzere Türkiye’de erişilebilirlik için hazırlanan standartların uygulamasında yetersiz kalınmıştır (Kaplan ve diğerleri, 2011; Çağlar, 2012; Menda ve Balkan, 2013; Elmalı, 2019). Bilhassa, imar planlarının, kentsel tasarım ve mühendislik hazırlanması ve uygulamalarında mevzuata uyulmadığı belirlenmiştir (Kaplan ve Öztürk, 2004).
Sonuç ve Öneriler
Çoğu gelişmiş ülkede engelli bireylerin toplumsal yaşamda aktif rol almalarını sağlama ve yaşam kalitelerinin yükselmesine yönelik birçok yasal düzenleme ve sözleşme bulunmaktadır. Ülkemizde de kentsel yaşam alanlarının aynı amaç doğrultusunda tasarımı için TSE standartlar belirlemiştir. Fakat ülkemizde kent organizasyonları henüz ideal erişilebilirlik özelliklerine ulaşmamış olduğundan, engelli bireyler kentsel alanlarda yeterince bulunmayıp toplumsal yaşama yeterince dahil olamamaktadır.
Kent yönetimleri engelli bireylerin diğer bireylerle eşit koşullarla toplumsal yaşamın tüm hak ve hizmetlerinden yararlanmasını hedef belirleyerek kent planlama ve hizmet organizasyonu yapmalıdır. Erişilebilir toplumsal alanlar oluşturulması ve sürdürülebilirlik sağlanması için yapılan planlar uzun vadeli olmalıdır.
Tüm bireyleri kapsayan erişilebilirlik arttırma çalışmaları yapmak ve sürdürülebilirlik sağlamak adına yerel kent yöneticileri kentsel alanların tasarım sürecinin başlangıcına dek geriye dönük düzenlemeler yapmalıdır.
Kentsel tasarımın belirlenen erişilebilirlik standartlarına uygun yapılması için gereken kurumsal altyapı bulunmalı; uygunluk denetimleri etkin ve sürekli olmalı ve sürdürülebilirliğin sağlanması için düzenli bakım ve kontrol mekanizması oluşturulmalıdır.
Eğitim, seminerler
Yerel ve ulusal kalkınma politikaları belirlenirken engelli bireylerin kamusal ve özel hizmetlerden bağımsız bir şekilde yararlanabilmesine dair çalışma ve projelere mutlaka yer verilmelidir. Engelli bireylerin sorunlarına yönelik farkındalık çalışmaları yürüten sivil toplum kuruluşlarının danışmanlığına başvurulmalıdır.
Engelli bireylerin toplumsal hayata katılımı önünde diğer bireylerin karşılaşmadığı zorluklar hususunda halk bilgilendirilerek farkındalık ve duyarlılık artırılmalıdır. Bu amaçla eğitim, seminer, konferans ve benzeri çalışmalar yapılması toplumun da erişilebilirliğin genişlemesine konusunda aktif rol almasını sağlayacaktır.
* Kaynaklar
Akın, G., Önal, S. (2016). Kentsel Alanların Tasarımında Ergonomik Sorunlar. AU¨DTCF, Antropoloji Dergisi, 31: 51-60.
Çağlar, S. (2012). Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(2), 541-598.
Elmalı, D. (2019). Avrupa’daki Erişilebilirlik Uygulamaları: Bora§s ve Cardıff Örneklerinin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19: 43, 33- 60.
Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2014.
Engelliler Hakkında Kanun (2005). 5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun, Kabul Tarihi: 1/7/2005, Erişim tarihi: 26.10.2020
Kaplan, H., Öztürk, M. (2004). Engelliler, Kamu Mekânı ve Engelsiz Tasarım: Kamusal İç Mekanlarda İrdelenmesi İçin Bir Çerçeve. Planlama, 2, 67-74.
Kaplan, H., Yüksel, U., Gültekin, A. B., Güngör, C., Karasu, N. ve Çavuş, M. (2011). Yerel Yönetimler İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları 49.
Kesik, O., Aydınoğlu, A. ve Taştan, B. (2015). Ağ Analizi Tekniklerini Kullanarak Afetlerle Başa Çıkabilmede Erişebilirlik: İstanbul Fatih İlçesi Örneği, Doğu Coğrafya Dergisi, 36, 79-94.
Menda, E., Balkan N., Berktay N. (2013). Engelsiz Türkiye İçin: Yolun Neresindeyiz?, Mevcut Durum ve Öneriler (Yönetici Özeti), Sabancı Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Yılmaz, M., (2012). “Kapsayıcı Tasarım ve Mekân”. Mimarist, 107-111.
-BİTTİ-
