Prof. Dr. Hikmet Sami TÜRK
I. YASAMA DOKUNULMAZLIKLARININ KALDIRILMASINA İLİŞKİN ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİ
A-AK Parti (AKP) milletvekillerinin anayasa değişikliğine ilişkin kanun teklifi
Başta Konya Milletvekili Ahmet Davutoğlu olmak üzere, 316 AK Parti(basındaki yaygın kullanımla AKP) milletvekili tarafından imzalanan Kanun Teklifi’nin 1. maddesi ile Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na eklenmesi öngörülen Geçici Madde 20 şöyledir:
“Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte; soruşturmaya veya soruşturma ya da kovuşturma izni vermeye yetkili mercilerden, Cumhuriyet Başsavcılıklarından veya Mahkemelerden Adalet Bakanlığı’na, Başbakanlığa, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na veya Anayasa ve Adalet Komisyonu üyelerinden kurulu Karma Komisyon Başkanlığı’na intikal etmiş yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin dosyaları bulunan milletvekilleri hakkında, bu dosyalar bakımından, Anayasa’nın 83’üncü maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesi hükmü uygulanmaz.
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren onbeş gün içinde; Anayasa ve Adalet Komisyonu üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Başkanlığında, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’nda, Başbakanlık’ta ve Adalet Bakanlığı’nda bulunan yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin dosyalar, gereğinin yapılması amacıyla, yetkili merciine iade edilir.”
Teklif’in 2. maddesine göre; “Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer ve halk oylamasına sunulması hâlinde oylanır.”
(Önbilgi: Anayasa’nın 175. maddesi gereğince Anayasa değişikliği teklifleri, TBMM Genel Kurulu’nda iki kez görüşülür. Teklifin kabulü, Meclisin üye tam sayısının en az beşte üç çoğunluğunun, yani en az 330 milletvekilinin gizli oyuyla olanaklıdır. Üye tamsayısının beşte üçü ile üçte ikisinden az oyla, yani 330 ilâ 366 oyla kabul edilen Anayasa değişiklikleri zorunlu olarak; üçte iki çoğunlukla, yani 367 ve daha çok oyla kabul edilen Anayasa değişiklikleri ise Cumhurbaşkanının takdirine göre halkoyuna sunulur.)
B-Kanun teklifinin gerekçesi
Kanun Teklifi ile ilgili Genel Gerekçe’de özetle “Bugün (Teklifin verildiği tarih: 12.4.2016) itibarıyla” Karma Komisyon’da 562 fezleke bulunduğu, Komisyon’daki çalışma süresi bir yana bırakılarak, Genel Kurul bakımından bir hesaplama yapıldığında, her fezleke için “asgarî bir saat” üzerinden toplam 562 saat ayırmak gerekeceği, gündemin tamamı fezleke görüşmelerine ayrılsa bile, bunun “günde 6 civarında fezleke” ile yaklaşık 94 günü bulacağı, Meclis’in haftada üç gün çalıştığı dikkate alındığında “30 haftadan fazla bir sürenin fezlekelere ayrılması ve bu süre içinde başka bir çalışma yürütülememesi” anlamına geleceği, sonuç olarak “dokunulmazlık dosyalarının tamamının Anayasa ve İçtüzük’teki olağan usulle” kaldırılmasının “Meclis çalışmalarını sekiz aya yakın bir süre” engelleyeceği; “Dokunulmazlık dosyalarının başta terörle ilişkili olanlar olmak üzere tamamının kaldırılması” ve aynı zamanda Meclis çalışmalarının “tıkanmasına fırsat verilmemesi bir arada dikkate alındığında Anayasaya geçici bir madde eklemek suretiyle bir çözüm” düşünüldüğü; bu geçici madde ile “hem bütün dokunulmazlık dosyalarında dokunulmazlık[ların] kaldırılmış” olacağı, hem “uzun bir süreç sebebiyle Meclis çalışmaları[nın] tıkanmış” olmayacağı, Anayasa değişiklik teklifinin “terörle mücadele konusundaki yoğun bir kamuoyu beklentisini” karşılamak amacıyla hazırlandığı ifade edilmiştir.
Anayasa’ya Geçici Madde 20 eklenmesini öngören Madde 1 Gerekçesinde “Bu şekilde kaldırılan dosyalar bakımından, Anayasa ve İçtüzük’teki usullere göre dokunulmazlığın kaldırılması üzerine uygulanan ‘İptal istemi” başlıklı Anayasanın 85. maddesinin uygulanamayacağı”, zira “mevcut usulün ve hükümlerin dışında bir yolla, Anayasa’ya bir hüküm eklenmesi yani Anayasa’nın 83’üncü maddesine bir istisna getirilmesi suretiyle dokunulmazlığın kaldırılması hâlinde 85’inci maddenin uygulanma kabiliyeti” kalmadığı belirtilmiştir(1).
II. DEĞERLENDİRME
A-Genel olarak
Her şeyden önce şunu söyleyelim ki, Anayasa değişikliği için abartmalı hesaplarla gösterilen gerekçe yanıltıcıdır. Özellikle 562 dosyanın hepsi hakkında TBMM Genel Kurulu’nda görüşme yapılacağı doğru değildir. Çünkü TBMM İçtüzüğü, Anayasa ve Adalet komisyonları üyelerinden kurulu Karma Komisyon’un dokunul-mazlık dosyalarını incelemek üzere ad çekme suretiyle oluşturduğu beş üyeli hazırlık komisyonunun raporu üzerine yapacağı işlem ile konunun Genel Kurul’da görüşülmesi hakkında farklı bir düzenleme getirmiştir. 133. maddede yer alan bu düzenleme şöyledir:
“Karma Komisyon, hazırlık komisyonunun raporunu ve eklerini görüşür. Karma Komisyon, dokunulmazlığın kaldırılmasına veya kovuşturmanın milletvekilliği veya bakanlık sıfatının sona ermesine kadar ertelenmesine karar verir.Karma Komisyon raporu, kovuşturmanın ertelenmesi şeklinde ise Genel Kurul’da okunur. On gün zarfında bu rapora yazılı olarak itiraz edilmezse kesinleşir.
Rapor, dokunulmazlığın kaldırılması şeklinde ise veya üçüncü fıkra gereğince itiraz edilmişse Genel Kurul’da görüşülür.
Kovuşturma ertelenmiş ve bu karar Genel Kurul’da kaldırılmamış ise, dönem yenilenmiş olsa bile milletvekilliği sıfatı devam ettiği sürece kovuşturma yapılamaz.”
Görüldüğü gibi, Genel Kurul’da okunan Karma Komisyon raporu, kovuşturmanın ertelenmesi şeklinde olduğu ve bu rapora on gün içinde yazılı olarak itiraz edildiği ya da rapor, dokunulmazlığın kaldırılması şeklinde olduğu takdirde Genel Kurulda görüşülmektedir. Buna karşılık kovuşturmanın ertelenmesi şeklindeki Karma Komisyon raporu, on gün içinde yazılı olarak itiraz edilmediği takdirde, Genel Kurul’a gelmeden kesinleşir.
DEVAMI YARIN