Belma Akçura

Sosyal medyanın hayattaki “rolü” dramatik bir şekilde değişti.  

İletişim aracı, özellikle ünlüler için bir tür imaj yönetimi ve gelir kaynağına dönüştü. 

İnsanlar artık özel hayatlarını yakın çevreleriyle değil, tanımadıkları geniş bir takipçi kitlesiyle paylaşmayı tercih ediyor. 

Galatasaraylı futbolcu Mauro Icardi ve sosyal medyanın tartışmalı figürlerinden eşi Wanda Nara, bu yeni dönemin en dikkat çekici örneklerinden biri. 

Çift, ilişkilerini âdeta bir dizi film gibi her gün sosyal medya aracılığıyla kitlelere sunuyor.  

Karşılıklı ihanetler, yazılan mesajlar ve dikkat çeken fotoğraflarla “her şeyi sergileme” anlayışıyla örülü bu hikaye, toplumun gözetleme arzusunu da tetikliyor. 

***

Belli ki, artık mahremiyetin sınırlarının giderek belirsizleştiği bir çağda yaşıyoruz. 

Bir zamanlar diplomatik görüşmeler kapalı kapılar ardında, uzun müzakereler ve dikkatlice seçilmiş kelimelerle yapılırdı.

Ancak 21. yüzyılda işler değişti.

Devletlerin nezaket, karşılıklı güvene dayalı yürüttükleri diplomasi sanatı, bugün dilini, üslubunu kaybetti.

Artık dünya liderleri, diplomatlar ve teknoloji devleri; diplomatik mesajlarını 280 karakterle veriyor, krizleri tweetlerle yönetiyor ve hatta savaşların seyrini tek bir sosyal medya paylaşımıyla değiştirebiliyor.

Bu yeni diplomasi biçimi, sadece devletler arası ilişkileri değil, küresel siyasi dengeleri de derinden etkiliyor.

***

2017 yılında dönemin ABD Başkanı Donald Trump, Kuzey Kore lideri Kim Jong-un’u Twitter’da hedef alarak onu ‘Roket Adam’ olarak tanımladı.

Küresel bir krize neden olan ve karşılıklı hakaretlerle sürdürülen bu tweet, diplomasi tarihinde bir ilk olarak kayda geçti.

1954 tarihli Lahey ve Cenevre Sözleşmeleri gazetecilerin, savaş bölgelerinde siviller gibi korunması gerektiğini belirtir.

Bu sözleşmelerde yer alan maddelerin artık bir değeri yok.

Sahada bir karşılığı yok, hepsi hikaye…

Son yıllarda dünyanın yeniden paylaşım savaşlarının en mağduru hem siviller hem de savaş suçlarını belgelemek ve sivillerin yaşadığı dramı dünyaya duyurmak isteyen gazeteciler oldu.

Uluslararası Gazeteciler Federasyonu’na göre bu yıl dünya genelinde 104 gazeteci yaşamını yitirdi. Bu gazetecilerin 55’i Filistin’de hayatını kaybetti.

Ancak Türkiye Gazeteciler Sendikası’na göre insanlığa karşı işlediği suçların kayıt altına alınmasını engellemeye çalışan İsrail’in saldırıları sonucu 201 gazeteci hayatını kaybetti.

Rakamların bir önemi yok, sayı kaç olursa olsun bir tek gazetecinin bile öldürülmesi uluslararası hukuka aykırı.

***

Dünyanın en prestijli sözlükleri ve kurumları, her yıl seçtikleri kelimelerle zamanın ruhunu yansıtmaya çalışır. 

Oxford Sözlüğü “Brain rot” (beyin çürümesi) ifadesini yılın kelimesi olarak seçti. 

Collins Sözlüğü “Brat”(Şımarık) kelimesinde karar kıldı.Cambridge Sözlüğü de “Manifest” i yılın kelimesi olarak belirledi. 

TDK’nın seçtiği Algoritma”, “dijital yorgunluk”, “kalabalık yalnızlık”, “merhamet”, “yabancılaşma”, “yapay zekâ” ve “yüzleşme” kelime ve kavramlarla ilgili oylama ise bugün sonuçlanacak. 

Oxford, Cambridge, Collins ve Türk Dil Kurumu’nun 2024 yılı için belirlediği kelimeler, küresel düzeyde ortak bir bilinçle bireysel deneyimlerin çatıştığı karmaşık bir tablo çizse de bu kelimeler, aynı zamanda yaşadığımız çağın kolektif çelişkilerini de ortaya koyuyor. 

Oxford’un seçtiği beyin çürümesi; önemsiz, gereksiz,

İşkence fotoğraflarıyla dolu bir dünya arşivi düşünün. Sednaya’dan Ebu Gureyb’e, Guantanamo’dan Sincan’a uzanan insanlık tarihinin en karanlık yüzleri bu arşivlerde saklı.

İnsanlığın en korkunç, en zavallı, en karanlık yüzü buralarda barınmış...

Ve her biri kendi tarihinin hafızasını oluşturan dehşet verici ölüm tarlaları gibi…

Bugün, dünyanın dört bir yanında bu karanlık tarih yeniden yazılıyor.

Suriye’de rejim hapishanelerinde yaşananlar, modern dönemin en korkunç örneklerinden biri.

Sednaya Hapishanesi’nde işkenceyle öldürülenlerin cesetleri askeri morglara yığılıyor; Harasta’da bulunan cesetlerdeki işkence izleri insanlığın utancının izleri gibi görülüyor.

***

Oysa Esad rejiminin cezaevlerinde uyguladığı işkenceler yeni değil.

ABD Başkanı Donald Trump söylediğinde inandırıcı gelmemişti; ancak Ohio eyaletinde Allexis Ferrell isimli bir kadın, sokakta bulduğu bir kediyi öldürerek komşularının gözü önünde yediği iddiasıyla tutuklandı.

Hakim Frank Forchione duruşmada Ferrell’e şöyle diyor:

“ Bu suçun bana yaşattığı hayal kırıklığını, şoku ve iğrenmeyi ifade edemiyorum. Bir ulusu utandırdın. Daha da önemlisi kendini utandırdın. Birinin bir kediyi yemek istemesine neyin sebep olabileceğini bilmiyorum”

Bu olay bireysel bir akıl hastalığı vakası gibi görünse de günümüzde ‘üçüncü dalga’ olarak tanımlanan toplumsal çöküşün bir yansıması olabilir mi?

Çünkü bazen en derin krizler, en radikal değişimlerin habercisi olabiliyor…

Sloven düşünür ve eleştirmen Slavoj Zizek’in “İğrenç bir barbarlığa doğru sürükleniyoruz. Üçüncü dalga bir akıl hastalığı dalgası olacak” sözleri tam da bu nedenle üzerinde düşünülmesi gereken bir duruma işaret ediyor.

***

Zizek&rsquo

Bir grup gazeteci, insan hakları ve felsefe alanındaki çalışmalarıyla tanınan Prof. Dr İoanna Kuçuradi ile Hilton İstanbul Bosphorus’ta bir araya geldik…

Kuçuradi’nin felsefi derinliğine karşın, yönelttiğimiz sorulardaki çarpıcı tezatlık ve güncel sorunlara yaklaşımımız hayli düşündürücüydü…

Gazetecilik, günümüzde derinliği olmayan hızlı yanıtlar, çarpıcı başlıklar üzerine kurulu bir meslek haline geldiği için belki de…

Kuçuradi tam da bu nedenle hemen her soruda kullandığımız kelimeleri, kavramları düzelterek konuşmak durumunda kaldı.

Dile getirdiği görüşlerle de bu eksikliği açıkça ortaya koydu.

Öyle ki; algı ve anlamayı değer ile değer yargılarını karıştıran dilimiz,

Hak ile çıkar arasındaki farkı göz ardı eden söylemlerimiz,

Adalet kapısının önü hep hıncahınç dolu. O kapının önünde; öldürülen, kaybolan kızları ve oğulları için adalet arayan aileler var.

Şiddete, tecavüze, istismara uğrayan çocuklar var.

Çetelerin eline düşenler, uyuşturucuya bulaşanlar var.

Hırsızların, dolandırıcıların, katillerin bırakılmalarına isyan edenler var.

Bakıma muhtaç insanlara zulmün normalleştirilmesine karşı çıkanlar var.

Ve koca bir toplumda, o kapının önünde bekleyen herkesten bir parça var!

Manzara bu.