Dede mirasından dünya markasına

CEYDA ULUKAYA - Erman Özdemir, namını Ordu’dan tüm dünyaya yayan klarnet ustası Ahmet Özdemir’in torunu. Bölgede yöresel düğünlerde davula eşlik eden ve “gırnata” diye anılan klarneti çocuk yaşta eline alması bu yüzden. Kardeşleriyle birlikte, dedesinin atölyesinde adeta oyun oynayarak öğrendikleri bir zanaat klarnet yapmak. Klarnette bir dünya markası olmalarını sağlayan ise dedelerinin izinden giderek yüzde yüz el işçiliğiyle ürettikleri taş klarnetler. Hüsnü Şenlendirici’den Bon Jovi’ye, Alain Damiens’tan Vassilis Saleas’a dünyanın dört bir yanından önde gelen müzisyenlerin gözdesi taş klarnetlerin hikayesini, klarnete ilgiyi ve bu zanaatin inceliklerini Erman Özdemir’e sorduk.

Dedeniz Ahmet Özdemir, Türkiye’nin ilk klarnet üreticilerinden biri. Nasıl başlamış bu işe?

Dedem 1932 doğumlu. Çocukluğunda can sıkıntısından kaval yapmaya başlıyor. Sonra biri görüp bunu klarnete benzetiyor ve dedemi bir düğüne götürüp orada dönemin önde gelen bir klarnetçisiyle tanışmasını sağlıyor. Klarnet aslında Karadeniz’de çok yaygın değildir ama Ordu’da yöresel düğünlerde davul ve klarnet çalınır. Dedem de zaman içinde eline geçirdiği her tür malzemeyi kullanarak klarnet yapmaya başlıyor, hatta ilk klarnetini 14 yaşında manda boynuzundan yapmış. Profesyonel anlamda ürettiği ilk klarnetse zeytin ağacından ve Türkiye’nin birçok bölgesine de zeytin klarnet göndermiş. Sonra bir dönem madeni klarnet üretimine geçiyor, bununla da baya nam salıyor ve ustalığını geliştiriyor. Bu sürede de köyde yeğendi, komşuydu, 10 tane çırak yetiştirdi ama çoğunun ömrü yetmedi. Ben ve kardeşime kaldı, uzun yıllardır ikimiz yürütüyoruz.

Size klarnet yapmayı nasıl aşıladı?

Biz çok küçüktük, daha ilkokula bile gitmiyorduk. El becerimizi fark etmiş olacak ki, bizi teşvik etti. Dede-torun gibi değil de arkadaş gibi yaklaştı. Biz de oyun oynar gibi öğrendik aslında. Benim artık 30 yılı geçti, kardeşim Eren de benzer şekilde. Bir de en küçüğümüz Ege var, henüz 25 yaşında. Onu daha çok icra tarafına yönlendirdik.

Taş klarnetin farkı 

Dedeniz dünyada bir ilke imza atıp mermerden klarnet yapan bir isim. Siz de buna devam ediyor musunuz?

Dedem 2010 yılında ilk mermer klarneti yaptı. Dünyada tektir. 4 yıl sonra da vefat etti. Onu kaybettikten sonra da insanlarda bir güven eksikliği oldu, torunlar devam ettirebilecek mi diye. O yüzden biz taş klarnet üretimine yoğunlaştık. Ki şu an dünyada çok geçerli bir tür; çünkü havadan etkilenmiyor, şişme çekme derdi yok. Ses frekansı, rezonansı gerçekten iyi, akort bozulmuyor. Klarnette akort çok önemlidir; çünkü bir kere akort edersiniz, ömür boyu öyle devam eder. Bu yüzden profesyonel müzisyenlerin tercih ettiği bir ürün oldu. Taş klarneti şu an dünyada yalnızca biz üretiyoruz ve hemen hemen her ülkeden de talep görüyor.

Bu nasıl bir taş peki?

Güney Kore ve Güney Amerika’ya özgü bir taş, özel bileşenlerden oluşuyor. Antibakteriyel özellikte. Genellikle laboratuvarlarda tezgah üretiminde kullanılıyor mikrop barındırmadığı için. Tabii taşın işlenmesi zaman aldığı için üretimi 20-25 günü buluyor. Ahşap klarnetlerde bu süre yaklaşık 10 gün oluyor.

Ahşap klarnetin özellikleri neler, onu kimler tercih ediyor?

Ahşap klarneti zeytin, gül ve abanoz ağacından üretiyoruz. Onun da kendine has bir tınısı var, hemen hemen herkes tercih edebiliyor. Ama taş klarnet, özellikle de bizim dedeme ithafen Ahi Klarnet adıyla ürettiğimiz, el işçiliğiyle görsel olarak zenginleştirdiğimiz klarnetler en çok profesyonel müzisyenlerin ilgisini çekiyor. Zaten Ahi Klarnet şu an dünyada toplam 8 kişide var. Biri de Hüsnü Şenlendirici.

“En az 5 sene gerekiyor”

Peki dedenizden aldığınız bu mirası siz kime devredeceksiniz, bunun için planınız var mı?

Açıkçası elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz ama büyük sabır gerektiren bir iş. Yeni nesilde de çok fazla sabır yok. Klarnet yapımında da bir konuda ustalaşmak için en az beş sene gerekiyor. Çünkü birçok farklı mesleği içinde barındıran, o alanlarda da bilgi sahibi olmanızı gerektiren bir iş. Demir nedir, demire su verme derecesi nedir, matkabı hangi malzemede kullanmanız gerekir. Biz bunları deneme yanılmayla öğrendik, bir anlamda yoğrulduk.

Siz de klarnet çalıyor musunuz, yoksa yapmak yetiyor mu?

Amatör olarak ilgileniyorum diyeyim. Küçükken çalmak istedim aslında. Dedem “Bak bu işte iki kural var, ya çalacaksın ya yapacaksın” dedi. Ben yapmayı seçtim. Ama tabii akortlamayı yapmak için üfleme konusunda belli bir bilgiye sahip olmanız gerek.

Kişiye özel üretim

Erman Özdemir, kişiye özel üretim yaptıkları için klarnet fiyatlarının değişkenlik gösterdiğini söylüyor: “Taş klarnetin başlangıç fiyatı 20 bin lira. Ama üzerine kalem işleme, pırlanta işleme gibi el işçiliği istendiğinde fiyatı değişiyor. El işçiliklerini de yine biz yapıyoruz, dışa bağımlı olmayı istemedik; çünkü dededen öyle gördük.”

“Bon Jovi’den sonra 3 arkadaşı daha istedi”

Yurtdışında klarnete ilgi nasıl, gönderimlerden sonra nasıl tepkiler alıyorsunuz?

Genelde bir tane yapıp yolluyorsak, oradan belki 10 kişi bize ulaşıyor. Tabii sosyal medyanın da çok büyük katkısı oldu. Özellikle Amerika ve İngiltere’den çok talep alıyoruz. Bon Jovi’ye klarnet gönderdikten sonra 3 arkadaşı daha istedi. Bizim ürettiğimiz sol klarnet, yani Alman sistemi. Batı müziği icracıları genelde Fransız sistemini kullanıyor ama son yıllarda sol klarneti de keşfettiler ve buna ciddi ilgi var.