Ford dünyasının en kalitelisi oldu yeni projeleri almakta zorlanmadı

Türkiye’de otomotiv üretim macerasının iki önemli unsurundan biri elbette Anadol. Seri üretilen “ilk Türk markalı yerli marka otomobil” olan Anadol’un üreticisi Otosan veya şimdiki adıyla Ford Otosan ise, merhum Vehbi Koç ve ekibinin büyük çabasıyla, ısrarıyla kurulan, Türk otomotiv tarihinin temelindeki güçlü taşlardan...
Yıl 1956... Ford, 34 ülkedeki bayilerinin arasında yarışma yapar ve birinciyi, masrafları karşılanmak üzere iki kişilik 10 günlük bir ABD seyahati beklemektedir. 1928’den itibaren merhum Vehbi Koç’un yürüttüğü Ford Ankara Bayii birinci olur. Bu, Koç’un, Ford’u Türkiye’de üretime ikna etme çabaları için dönüm noktasıydı. Vehbi Koç, yanında Amerika’ya bir rapor ve dönemin Başbakanı Adnan Menderes’in destek mektubuyla gider.

Temeli bir fotoğrafla atıldı
Orada Henry Ford II’nin isteğiyle çekilen fotoğraf, bugün üç fabrikayla 400 bin adetlik kapasiteye doğru yürüyen, ABD’ye araç ihraç eden, Ford Motor Company’nin en önemli Ar-Ge merkezlerinden biri haline Ford Otosan’ın da simgesi olur. Çünkü o ziyaret sonrası, 1930’lardaki hayal kırıklığı nedeniyle Türkiye’ye soğuk bakan Ford, yumuşamaya başlar.
Koç’a, bugüne kadar hiçbir ülkede uygulamadıkları “Dealer Assambler” (montaj hakkına sahip bayi) formülüyle, montaj fabrikası kurulması için yeşil ışık yakar. Ford yetkilileri, “Bir depo kiralayın, tuğla ve çimentoya para yatırmayın” tavsiyesinde bulunurken, 1959’un son aylarında Kadıköy’de fabrikanın temeli atıldı. 1960’ta 27 Mayıs nedeniyle üretim biraz gecikir ve ilk ürün ağustos ayında banttan iner. İngiltere’den gelen parçalarla Ford Consul, ABD’den gelen parçalarla da F-Serisi kamyonlar üretilmeye başlanır. 141 kişiyle üstelik. Sonraki aylarda Thames Trader kamyon ve minibüsler de üretilmeye başlandı. Şu an Ford Otosan’da yaklaşık 9 bin 600 kişi çalışmakta.

İlk yerli parça akü!
O dönemde akü ve boyaya varıncaya kadar tüm malzeme ithal edilir, Türkiye’de birleştirilirdi. Bir söyleşisinde, üretimin ilk günlerini anlatan Merhum Erdoğan Gönül, bazen sandıklardan akü yerine tuğla çıktığını söyler. Çünkü İngiltere’deki gümrüklerde aküler, hırsızlarca çalınır, yerine tuğla konulurmuş. Araçlarda ilk yerlileşen parçalar da, bu yüzden akü ve kapı kolları olmuş. Bunun için, o dönemde dökümden Atatürk büstü yapan İzmir’deki Cevher, böylece otomotiv sanayine ilk girişini yapmış.
Ford Otosan’ın şimdiki Genel Müdürü Haydar Yenigün, bunun, şirketin bir geleneği olduğunu belirterek, şunları söylüyor:
“Yan sanayi firmalarını günümüzde özgün tasarımlar yapmaya yönelten ilk üreticiyiz. Taunus zamanından başlayarak bunu yaptık. Örneğin o dönemde Taunus, ardından da Transit Connect’in far tasarımlarını yaptırdığımız yan sanayi firması, bugün Audi için de far üretiyor. Aynı şekilde Transit Connect’in kilitlerini geliştirme işini, sahibi mühendis olan bir şirkete verdik. Bizim tüm tasarım elemanlarımızla birlikte çalıştılar. Çünkü ihraç ediler ülkelerde problem yaşanmaması gerekiyordu. İşi başardılar ve aracın tüm kilitlerini onlar ürettikleri gibi, yabancı üreticilere de iş yapıyorlar.”
Yenigün’e göre Transit ve Transit Connect gibi uluslararası projelerin yanı sıra üretim adetlerinin artması, Ford Otosan için de dönüm noktası oldu. Örneğin 1990’ların başına kadar araç koltuklarını fabrika içinde üreten firma, bu tarihten sonra işi tamamen yan sanayiye bırakmış.

Yan sanayiye yer açtı
Bununla birlikte artık işlerin daha da geliştiğini söylüyor Yenigün. 1100 kişilik Gebze’deki Ar-Ge merkezinde tasarım ofisinin tasarımını yaparken, yan sanayi firmalarının mühendislerine de yer ayırdıklarını, yeni projelerin ilk aşamasından itibaren bu mühendislerle birlikte çalışıldığını vurguluyor. Ford Otosan Ar-Ge’sinin, Ford’un üç büyük araştırma merkezinden biri olduğunu ve Ford’un diğer projeleri için de çalışmalar yaptığını hatırlatalım. Nitekim Ford’un bazı binek modellerinde kullanılan yeni motor ve aktarma organlarının gelişimi de, Gebze’de yapılmış.
Tabii bir de Ford Otosan’ın başka markalara ürettiği parçalar var. En son Jaguar XK modelinin alüminyum çamurluklarının kalıpları Ford Otosan’da yapılmış. Aynı şekilde Land Rover ve Scania’ya da kalıplar üretilmiş. Yenigün, yeni Transit’le çok dolu olduklarını, bu yüzden rakip markalara şu an iş yapmadıklarını belirtiyor.

Vehbi Bey’in Henry Ford II ile el sıkıştığı bu Amerika gezisi, herşeyin başlangıcığ oldu. Türkiye’nin seri üretilen ilk yerli otomobili Anadol, Kadıköy’deki fabrikada 1966’da bantlardan indirilmişti. Bu küçük sayılacak fabrika şimdilerde yok. Ancak onun yerine Ford Otosan, üçüncü fabrikasının temelini atmış durumda.

TARİHİN İÇİNDEN SEÇMELER...
1967 - İlk Transit üretimini gerçekleştirdi.
1977 - Ford Motor Company ve Otosan arasında lisans anlaşması imzalandı. Otosan, D-1210 kamyonuyla Transit serisinin Türkiye de imal ve satış hakkına, ayrıca motorların yerli olarak üretilmesi iznine sahip olur.
1979 - İnönü fabrikasının temeli atıldı.
1983 - İnönü’de Ford Cargo kamyonlarının üretimi başlar. Tesisin resmi açılışı ise , 1986’da dönemin Başbakanı merhum Turgut Özal tarafından gerçekleştirilir. Aynı yıl Bakanlar Konseyi, Ford Motor Company’ye Otosan A.Ş’den yüzde 30 pay alma hakkını verir.
1985 - Ford ve Otosan ortaklığının ardından saç gövdeli otomobil üretimi için başlatılan çalışmalar sonucu ilk Taunus, 12 Eylül 1985 günü banttan indirilir. Taunus’u banttan Rahmi Koç indirir.
1993 - Taunus’tan sonra 1993’te Escort üretimi başladı. 1999 yılının sonuna kadar 59 bin 389 adet üretildi.
1997 - İmzalanan anlaşmayla Ford ve Otosan hisselerini eşitler. Şirketin yeni Ford Otomotiv Sanayi A.Ş., yani Ford Otosan olur. Aynı yıl Kocaeli’ndeki şimdiki fabrikanın projesi onaylanır.
1998 - Araziye ilişkin tartışmalara rağmen Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in de desteğiyle fabrika temeli atıldı.
2001 - Türkiye’deki ekonomik krize denk gelse de, nisan ayında fabrikanın törenle açılışı yapıldı.
2002 - Transit Connect’in üretimi, dünyada sadece Ford Otosan Kocaeli fabrikasında başladı.
2003 - İnönü fabrikasında Türkiye’nin sıfırdan tasarlanmış ilk ağır hizmet motoru “Ecotorq” üretildi.
2005 - Ford Otosan 1 milyonuncu aracını üretti.
2007 - Tübitak Gebze Teknopark’ta Ford Otosan Teknoloji Merkezi açıldı.
2009 - Otomotivin anavatanı ABD’ye Transit Connect ihracatı başladı.

‘Kamyonun arkasındaki bebek!’ Çok beğenildi!..
Anadol, 1964’e kadar Otosan’ın kazandığı deneyimlerle Türkiye’nin ilk yerli otomobilini yaratma isteğinin ürünüydü. İngiltere’de Reliant ve Ogle Design firmalarıyla anlaşıldı, prototiplerin siparişi verildi. Otosan’ın bir dönem genel müdürlüğünü de yapan Ali İhsan İlkbahar, fiberglass üretimi konusunda İngiltere’de eğitime yollandı.
Otosan, 1966 Şubat ayında yeni üreteceği D-750 Serisi kamyonları bayilere tanıtacaktı. Aynı toplantıya, “kamyonun arkasındaki bebek” de getirildi. Merhum Vehbi Koç’un “bebek” dediği, İngiltere’den karayoluyla kullanılarak getirilen Anadol’un ilk prototipiydi. Bayiler, “Bu otomobili satarız, hem de çok satarız” diye destek verdi.
İsim için yarışma düzenlendi. 150 bin başvuru oldu. “Anadol”, “Koç” ve “Anadolu” en çok oy alanlardı. Öneriler içinde “Bora”, “İstanbul”, “Kartal”, Maya”, “Turna”, “İleri” hatta “Tosun” da vardı. Aralarında merhum Burhan Felek, Necmettin Erbakan, Cevat Fehmi Başkut’un da bulunduğu jüri, “Anadol”u seçer. Ve 1966 Aralık ayında bantlardan inmeye başlar. 26 bin 800 liradan satışa çıkar... 1984’e kadar toplam 93 binden fazla üretilir. Üretilen modeller arasında Üç kapı, dört kapılı sedan, spor STC, Buggy (Böcek), stationwagon ve pick-up versiyonları vardı. Bununla birlikte Anadol pick-up’larda son dönemde kullanılan dizel motor “Erk”, tamamen Otosan tarafından geliştirilmiş, Türkiye’nin ilk yerli dizel motoruydu.

FORD’U ŞAŞIRTAN TEKLİF
Bugün yeni nesil Transit’in bir numaralı üretim üssü haline gelen Ford Otosan, Kocaeli fabrikası yatırımını kabul ettirmek için çok çalışmış. Kocaeli fabrikasının kurulması, inşaatı, ekipmanı ve Transit Connect’in geliştirilmesi dahil toplam 670 milyon dolarlık şaşırtıcı bir teklif götürülmüş Ford’a. O dönemde Ford’un Portekiz’de ortak üretim yaptığı tesisin 2.3 milyar dolara kurulduğunu söylüyor Genel Müdür Haydar Yenigün. Merhum Nuri Otay’ı da anmadan geçmiyor. “Nuri Bey bu fabrikada ucuz ve kaliteli üretim felsefesini o kadar iyi oturttu ki, diğer projeleri almak zor olmadı. Öyle ki, 2002’de Ford’un ilk değerlendirmesinde bu fabrika, tüm Ford dünyasının en iyi yalın üretim yapan, en kaliteli ve güvenli fabrikası seçildi.”
Yeni fabrikada üretilecek minik ticari aracı kabul ettirmek de zor olmamış. Otay, “Bu yeni araç projesini biz sunduk ve A’dan Z’ye geliştirebileceğimizi söyledik. Ar-Ge kabiliyetimiz sayesinde kabul ettiler. 205 milyon euro’ya yeni 100 binlik fabrika yapacağız“ demişti.

‘HER MODEL BİR TECRÜBE’
Haydar Yenigün, Ford Otosan’ın, bugüne kadar ürettiği her bir modelle yeni tecrübeler edindiğine de dikkat çekti. “Anadol’la fiber teknolojisini, Taunus ile de sac kullanarak otomobil üretmeyi öğrendik. Taunus bizim geleceğe yatırımımızdı. O tecrübeyle Escort’u ürettik. Bu araçta da robotla çalışmayı öğrendik.”
Fabrikaya ilk robotun, Genel Müdür Ali İhsan İlkbahar tarafından getirildiğini, kendi çabalarıyla çalıştırmayı öğrendiklerini anlatan Yenigün, “O robotu zar zor kullanmayı öğrenmiştik ki, bir yıl sonra kapıya bir kamyon geldi. Arkadaşlarım ‘Senin robotlar geldi!’ diye takıldılar. 11 tane daha gelmişti. Türkiye’de ilkti” diyor. Kendisinin sorumlu olduğu robotlara o dönemde isim de takmış Yenigün: Hale, Jale ve Lale.

YARIN OYAK RENAULT
- Renault yerine ilk etapta hangi marka düşünüldü?
- Polis çevirmesine takılan test otomobili, neden şaşırttı?
- Genel Müdür Tunalıoğlu, neyi biriktiriyor?