Behbude’nin kaderi hiç değişmiyor!

Seray Şahinler - Edebiyat tarihi yazımında herhangi bir sebeple, herhangi bir şekilde arka planda kalan yazar kadınlar akademik araştırmalar ve keşiflerle -nihayet- bugüne ulaşıyor. Meşrutiyet döneminin önde gelen yazarlarından Emine Semiye de onlardan biri…

VakıfBank Kültür Yayınları Emine Semiye külliyatı için harekete geçti. Türk edebiyatının ilk kadın romancısı Fatma Aliye’nin de kız kardeşi olan Emine Semiye’nin “Sefalet” adlı eseri iki yıl önce, yayımlandığı tarihten tam 112 yıl sonra ilk kez günümüz Türkçesiyle okurla buluşmuştu. Şimdi ise Semiye’nin kaleminden “Muallime”yi okuma zamanı. Tuğba Sivri Çınar ve Ebrar Begüm Üstün’ün emeğiyle hazırlanan “Emine Semiye Kitaplığı”nın ikinci cildinde, eğitim ve kadın hakları ilişkisi, dönemin çalkantılı siyasal ve toplumsal atmosferinde, güçlü bir kadın karakter olan Behbude üzerinden aktarılıyor. Böylece “Sefalet” ile başlayan kitap dizisi, “Muallime” eseri ile devam ederek yüz yılı aşkın bir unutuluşun ardından yazara, edebiyat ve tarih sahnesinde yeniden yer açıyor.

1899’da tefrika edilmiş

Emine Semiye, Osmanlı kadın hareketinde öncü ve önemli bir isim. Özellikle “alt sınıf”a mensup kadınların problemlerini romanlarına taşıyarak bir misyon da üstlenmiş. “Muallime”, 1899-1901 yılları arasında Hanımlara Mahsus Gazete’de tefrika edilmeye başlayıp ardından aynı gazetenin ekinde yayımlanmış. Semiye, “Muallime”de aşk ve evlilik kavramlarını, toplumsal normların ötesine geçen bir bakış açısıyla değerlendirirken, Osmanlı’nın yıkılan konak hayatına içeriden, çalışanlarının gözünden bakmayı tercih ediyor. Eğitimli fakat maddi açıdan olanaksız bir kadın olan Behbude’yi merkeze alarak Batılı tarzda edebiyat, sanat, dil ve matematik eğitiminin önemini aktarırken diğer yandan eğitim almadığı hâlde hayatı bilen hikmet sahibi karakterleri işleyerek de aydınlanmanın tek bir yolu olmadığını ortaya koyuyor.

“Muallime” yazarın en uzun romanlarından biri. Kitap, Osmanlı Aydınlanması’nın toplumsal ve siyasal yönlerini kadın hareketi üzerinden anlamak isteyen araştırmacılar ve tarihseverler için değerli bir kaynak. Hayatının büyük bölümünde öğretmenlik yapan yazarın kadınların kurtuluşunu eğitimde gördüğünü ve romanı bir öğretim aracı olarak kullandığını da belirtelim.

Eğitime adanan bir ömür

Osmanlı’nın farklı coğrafyalarında öğretmenlik yapan, sadece yazar olarak değil, sosyal ve politik girişimleriyle kadın haklarının iyileştirilmesi için mücadele veren bir yazar Emine Semiye. Kız kardeşi Fatma Aliye gibi özellikle alt sınıf kadınların problemlerini romanlarına taşıyarak toplumu aydınlatma görevini benimsemiş. Yaşadığı dönemde güçlü kalemiyle tefrika romanlar, hikâyeler, piyesler ve köşe yazıları kaleme alıyor. Romanları, dönemin toplumsal yapısına dair ipuçlarına sahip. Tarihçi devlet adamı Ahmet Cevdet Paşa’nın kızı olmasına ve hayatını edebiyat ve siyaset faaliyetleriyle geçirmesine karşın ablası Fatma Aliye kadar ilgi görememiş, uzun yıllar boyu eserleri tefrika olarak gazetelerde kaldı. Kurduğu derneklerle kadın ve çocukların eğitimine kendisini adayan Semiye hazırladığı ders kitaplarıyla da genç kızların eğitimine katkıda bulundu.