Hacettepe yüz, kol nakli yapamayacak

Kompozit Doku Nakli Bilimsel Danışma Komisyonu, Hacettepe Üniversitesi’ndeki ölümlü çift kol ve bacak naklinin ardınan 2. toplantısını dün yaptı. Çift kol ve bacak nakli yapılan Şevket Çavdar’ın ölümünün ardından ilk toplantısını 29 Şubat’ta yapan komisyon, son dönemlerdeki dikkat çekici nakillerle ilgili dosyaları inceledi. Toplantıya Şencan ile birlikte Bilimsel Danışma Komisyonu üyelerinin katıldığı bildirildi. Toplantıda, cerrahi ve ortopedi uzmanları hazır bulundu. Gazi Üniversitesi Hastanesi’ndeki yüz naklini gerçekleştiren ekibin başında bulunan Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Ana Bilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Selahattin Özmen ve Akdeniz Üniversitesi’nde nakilleri gerçekleştiren Prof. Dr. Ömer Özkan da toplantıya katılırken, Hacettepe Üniversitesi’ndeki ölümlü kol-bacak nakli ile başarılı yüz naklini gerçekleştiren ekibin lideri Doç. Dr. Serdar Nasır toplantıda yer almadı.

Yanlış yerden yapılmış
29 Şubat’ta komisyon toplantısına dışarıdan çağrılan ve bir kısmı Hacettepe Üniversitesi’nden olan etik, psikiyatri, hukuk gibi alanlardan uzmanlar da dünkü toplantıda yer almadı.
Komisyon, Çavdar’a yapılan operasyonu tıp tekniği açısından sakıncalı ve kurallara aykırı buldu. Normalde dirsek altı ve dizden aşağısı için uygulanması gereken ameliyatlarda bu kurallara uyulmadığı belirlendi. Çavdar’ın kol nakli omuz hizasından, bacak nakli ise kalça hizasından gerçekleştirilmişti. Hacettepe Üniversitesi’nde başarılı bir yüz ameliyatı geçiren Cengiz Gül’ün ise aslında yüz nakline ihtiyaç duymadığı belirtildi. Gül’ün, yüz nakli için gerekli görülen ağız, burun, göz deformasyonuna sahip olmadığı, ameliyatın estetik kaygılarla gerçekleştirildiği belirtildi. Toplantıda, Gül’ün, yüz nakli yapılması gerekli hastalar arasında “öncelikli” olmadığı yolunda değerlendirmeler yapıldığı da öğrenildi.
Toplantıdan sonra yapılan yazılı açıklamada, Hacettepe Üniversitesi ile ilgili karar, şu ifadelerle açıklandı:
“Hacettepe Üniversitesi Kompozit Doku Nakli Merkezi’nce yapılan yüz nakli ile ekstremite (kol-bacak) nakli değerlendirilmiştir. Yüz naklinin endikasyona uygun olmadığı, ekstremite naklinin ise endikasyon dışında olduğu tespit edildiğinden ve ayrıca Organ ve Doku Nakli Hizmetleri Yönetmeliği’nin 18. maddesi, 2. fıkrası uyarınca, mevzuat gereğinin yerine getirilmediği anlaşıldığından Kompozit Doku Nakli Merkezi Ruhsatı’nın iptal edilmesine oybirliği ile karar verilmiştir.”
Söz konusu yönetmeliğin 18. maddesinde kompozit nakil merkezlerinin Sağlık Bakanlığı’nca belirlenecek kriterler çerçevesinde denetleneceği belirtilerek, açılma kriterlerini kaybeden veya mevzuata aykırı işlem yapan merkezlerin kapatılacağı ifade ediliyor. Geçtiğimiz süreçte, Hacettepe Üniversitesi’ndeki kol ve bacak naklinde hayatını kaybeden Şevket Çavdar’ın kalbinin çok zorlandığı, yüz nakli olan Cengiz Gül’ün ise nakil için gerekli şartları taşımamasına rağmen Sağlık Bakanlığı’nın yanıltıldığı iddiaları gündeme gelmişti.

Ameliyat gerekliydi
Toplantıdan sonra açıklama yapan Tedavi Hizmetleri Genel Müdürü İrfan Şencan, Hacettepe Üniversitesi’nde Şevket Çavdar’ın ölümüne neden olan kol-bacak ameliyatının gerekli bulunduğunu, ancak operasyonun kurallara aykırı olduğunu vurguladı. Şencan, aynı üniversitede Cengiz Gül’e yapılan yüz ameliyatının ise bir zorunluluk olarak görülemeyeceğini ifade etti. İptal kararının kol, bacak, yüz gibi doku nakillerini kapsadığını, geçmişte yapılan organ nakillerinde ise bir aksama olmayacağı belirtildi.
Komisyon toplantısında, Akdeniz Üniversitesi’nin ise uyarılmasına karar verildi. Türkiye’nin bu üniversitede yapılan ilk yüz nakli operasyonunu kurallara uygun bulan komisyon, aynı üniversitedeki iki kol ve sağ bacak naklini ise kısmen yanlış buldu. Komisyon, Atilla Kavdır’a yapılan kol operasyonlarının doğru olduğunu, ancak bacak nakli operasyonunda kurallara uyulmasını tespit etti. Komisyon, bacak ameliyatının diz altı yerine diz üstünden yapıldığını belirledi.

Gazi Üniversitesi hatasız
Komisyon, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Türkiye’nin üçüncü yüz nakli yapılan Hatice Nergis’in operasyonunu hatasız buldu. Açıklamada, “Gazi Üniversitesi Kompozit Doku Nakli Merkezince yapılan yüz nakli değerlendirilmiş ve uygun bulunmuştur” denildi. Komisyon toplantısında, 18 yaşından küçüklere organ nakli yapılamayacağı hükmünün hatırlatıldığı, yüz nakillerinde de alıcıyla donör arasındaki yaş farkının 5’i geçemeyeceği kararı alındığı belirtildi.

Dosyalar YÖK’te
Sağlık Bakanlığı’nın yürüttüğü süreçten ayrı olarak Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı da Çavdar’ın ölümünde ihmali olduğu iddia edilen görevlilerle ilgili yapılan suç duyurularını işleme koydu. Savcılık, soruşturma numarası verdiği dosyayı, görevsizlik kararıyla YÖK’e gönderdi. YÖK Kanunu’na göre, Çavdar’ın naklini yapan isimlerle ilgili ceza soruşturması açılıp açılmayacağı konusundaki son kararı, YÖK’ ün oluşturulacağı 3 kişilik kurul verecek.

Hacettepe’den açıklama
Hacettepe Üniversitesi’nden yapılan açıklamada ise, “Uygulamalarda bilimsel ve etik değerler esas alındı. Yapılan tartışmalar dikkatle izleniyor. Söz konusu nakillerle ilgili olarak üniversitemizce oluşturulmuş bilimsel kurul konuyu tüm boyutlarıyla değerlendirmektedir. İlgili mevzuata, bilimsel verilere ve etik ilkelere uygunluk hususları bilimsel rapor hazırlandığında ilgili makamlarca paylaşılacaktır” denildi.

Kompozit doku nakli
Kompozit doku nakli terimi daha çok, yaşam kurtarıcı olmayan, hayat kalitesini artıran nakiller için kullanılıyor. Kompozit doku nakli, Kompozit Doku Nakli Merkezleri Yönergesi’nde “Vücut bütünlüğünü bozan ve fonksiyon kaybına yol açacak şekilde kompozit doku kaybı olan hastalara form ve fonksiyon restorasyonu amacı ile yapılan ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla uygulanan kompozit doku nakli ameliyesi” şeklinde tanımlanıyor. Kompozit Doku Nakli Endikasyon Listesi’nde de bu tür nakillerin hangi durumlarda yapılabileceğine yönelik kurallar sıralanıyor. Örneğin yüz nakli için, “ağır sosyal dışlanma” şartı aranıyor.