Vergi kaçağına karşı müfettiş yapay zekâ

Evrin Güvendik / ANKARA - Hazine ve Maliye Bakanlığı Bilgi Teknolojileri ve Risk Analizi Genel Müdürlüğü yetkilileri Meclis Yapay Zekâ Araştırma Komisyonu’nda, bakanlığın vergiden finansa kadar pek çok alanı ilgilendiren yapay Zekâ uygulamalarını ve projelerini anlattı. Bakanlık Bilgi Teknolojileri Genel Müdürü Mert Özarar, komisyondaki sunumunda yapay zekâyı “çağın petrolü” olarak nitelendirdi. Yapay zekânın 2030 yılına kadar dünya ekonomisine 15.7 trilyon dolar, Türkiye ekonomisine ise 150 milyar dolar katkı sağlayacağını söyledi. Özarar, “Son 10 ayda riskli mükellefe yakalama, kayıt dışılığı önleme arttı. 1.5 milyon incelemede 120.4 milyar TL’lik matrah farkı ortaya çıktı. Bunu kendi elimizle bulma imkânımız yoktu. Yapay zekâyla yaptık” dedi.

İhbar değerlendirecek

Özarar, bakanlığın uygulamaya koyduğu ve önümüzdeki süreçte yaşama geçirmeyi planladığı yapay zekâ projelerini şöyle anlattı: “İlk projemiz, Yapay Zekâ Tabanlı Nakit Akışı ve Portföy Yönetimi Projesi. Yapay zekâ teknikleri kullanarak harcama, gelir, toplam vergiler, yani yıl sonunda Hazine’nin toplam ne kadar vergiyi toplayacağı kestirimini şimdiden yapacağız.

Likidite riskimizi önlemek için gerekli nakit rezervleri yapay zekâyla belirlenecek. Döviz, altın, Türk lirası ve alternatif yatırım araçlarının optimum dağılımı hakkındaki önerileri sunması yani sade bir vatandaşımız bir portföy, sepet yapmak istese ‘optimum dağılım acaba nasıl olur’, yapay zekâ bunu yapacak.”

Harita çıkarılacak

Yapay zekâ Destekli Muhasebe Ve İleri Analitik Projesi’yle muhasebe, ödeme, emanet, tahsilat, mali istatistik, harcama, maaş, taşınır gibi mali platformlarda yer alan verilerde yapay zekâ kullanılarak işlemlerdeki usulsüzlükler, harcamalarda hatalar tespit edileceğini belirten Özarar şöyle devam etti: “Mükerrer ödemeler ortadan kalkacak. Muş’taki defterdarın harcaması merkezden anında takip edilecek. Hayalimiz yapay zekâ tabanlı bir vergi müfettişi yapabilmek. Kayıt dışı ekonomiyle mücadele, vergi kayıp ve kaçağıyla etkin mücadele için ‘yapay zekâ vergi müfettişi’ yaratılacak. Yapay zekâ ile ‘doğru işe doğru müfettiş’ verilmesini sağlıyoruz. Yapay zekâ kümeleme yaparak 7500 - 8 bin vergi müfettişimiz var, her birinin farklı alan uzmanlıkları, farklı sektörel deneyimleri var. Vergi tespiti, usulsüzlüklerle ilgili doğru işe doğru müfettişi atayabilirsek o kadar başarılı oluruz. Yapay zekâ tabanlı ihbar işleme sistemini hayata geçiriyoruz. Gelen dilekçeler yapay zekâ ile değerlendirilerek bir harita çıkarılacak. Başka usulsüzlüklerde ve vergi kaçırmalarda aynı aktörlerin rol oynayıp oynamadığı belirlenecek.”

‘Robo-Danışmanlar’

Finansal alanda kişiselleştirilmiş destek sistemi de kurulacağını belirten Mert Özarar şöyle devam etti: “Alım satım işlemlerini otomatik yapacak ‘Robo-Danışmanlar’ olacak. Burada kişilerin, firmaların yatırım hedeflerini de analiz edecek ve herkesin aslında bakarsanız risk iştahlarının ve risk toleranslarını da analiz ediyor olacak. Farklı manipülasyonlar ve dolandırıcılık tespitlerini kripto parada, borsada yaşıyoruz, farklı alanlarda yaşıyoruz. Bu dolandırıcılığı yapay zekâ ne kadar erkenden tespit edebilirse biz ona karşı o kadar önlem alırız. Hazine dolandırıcılığının önlenmesi önemli. Risk yönetimi ile hedeflediğimiz vergiyi erken uyarı sistemi projesi ile tahsil edebilmek. Mükellefleri skorlamak, puanlamak istiyoruz. Bu puanları takip etmek, mükelleflere cezayla yüzleşmeden uyuma davet ederek gönüllü uyumu artırmak ve tahsilatı artırmayı hedefliyoruz.”