Büyüme rakamlarımız nasıl yorumlanmalı?

Geçtiğimiz hafta 2015 yılının son çeyreğine ait ekonomik büyüme rakamları açıklandı. Buradan şunları öğrendik.
1) GSYH 2015 genelinde yüzde 4 büyüdü.
2) GSYH 2015 son çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 5.7 büyüdü.
3) GSYH 2015 son çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 0.7 büyüdü.
Bu üç rakam aynı anda yayımlanınca hangi rakama dikkat etmek gerekir, hangi sayı neyi gösterir soruları akla geliyor doğal olarak. Bir örnek vererek bu kavramlara açıklık getirelim.
Diyelim ki bir ülkeye ait GSYH verisi şu şekilde olsun:

Senelik büyüme rakamlarını hesaplamak için iki sene arasındaki yüzde değişime bakılır. Yukarıdaki örnekte birinci senenin sonunda 431 olan GSYH ikinci seneyi 448.3 ile tamamlayınca senelik yüzde 4 gibi bir büyüme rakamı çıkıyor karşımıza.
Bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırma yapmak içinse diyelim ki ikinci yılın birinci çeyreğindeki 105 sayısı ile birinci yılın birinci çeyreğindeki 100 sayısı arasındaki yüzde değişimi hesaplayıp yüzde 5 rakamını buluyorsunuz.
Gelelim bir önceki çeyreğe göre yapılan hesaplamaya. Öncelikle çeyrekler arası karşılaştırmalarda mevsim etkilerinin çıkarılması gerekiyor. Çünkü bir önceki mevsim kış ise ister istemez üretimin de düşük olması söz konusu oluyor. Bu durumda kıştan bahara geçerken GSYH’deki artış salt mevsim değişikliğinden kaynaklanabiliyor. Örneği basit tutmak için mevsim etkilerinin çıkarıldığını varsayalım. O zaman diyelim ki birinci yılın son çeyreğinden ikinci yılın ilk çeyreğine geçerken ekonominin ne kadar büyüdüğünü ölçersek 115.76’dan 105’e inen yüzde 13.6 gibi bir daralmayla karşı karşıyayız.

Çeyrekten çeyreğe...
Bu örnekte de görüldüğü gibi, salt bir önceki yılın aynı dönemine göre hesaplanan büyüme rakamları aldatıcı olabiliyor çünkü ekonominin içerisinde olduğu momentumu göstermiyor. Ekonominin ileriye dönük verdiği sinyal açısından iki çeyrek arasındaki geçişi gösteren büyüme rakamının önemli olduğunu düşünüyorum.
Şekilde bir önceki çeyreğe göre hesaplanmış büyüme rakamları ve büyümenin bileşenleri görülüyor. Şekildeki turuncu kolonlar stok değişimlerine işaret ediyor. Şekil genelinde stok değişimleri ile bir sonraki çeyrekteki büyüme arasında negatif bir ilişki görülüyor ki bu durum iktisat öğretileriyle de tutarlı.
Bir önceki dönemde ürettiğini satamayıp stok artıran bir üretici bir sonraki dönemde üretimini azaltıyor.
2015 son çeyreğinde stoklardaki tedirgin edici artışı bir de bu açıdan değerlendirmekte ve bunun 2016 ilk çeyreğinde daha ılımlı bir büyümeye işaret edebileceğine dikkat çekmekte fayda var.