Nuri Killigil’i kim öldürdü?

Unutulan bir zafer olan Kut’ül Ammare bu yıl tekrar gündeme geldi. Birçoğumuz tarihin tozlu sayfalarından çıkartılarak geniş katılımlı törenlerle anılan bu zafere sanki yeni gerçekleşmişçesine ilgi ve alaka gösterdik.

Ülkemizde son yıllarda hemen hemen her alanda yerli ve milli vurgusu yapılır oldu. Nice unutulmuş, unutturulmuş kahramanlar ve kahramanlıklar tekrar gün yüzüne çıkmaya başladı. 2 Mart 1949’da Sütlüce’deki fabrikasında meydana gelen patlamayla hayatını kaybeden Nuri Killigil de bu kahramanlardan biri.

Bakü’yü Rus ve Ermenilerden kurtaran Kafkas İslam Ordusu’nun kumandanı olarak görev yaptı. İstiklal Harbi’nde vatan savunmasının ön saflarında yer aldı. Daha sonra gerçekten yerli ve milli duygularla hareket ederek Sütlüce’de silah ve mühimmat fabrikası kurdu. Türkiye savunma sanayiinde eşsiz bir yerde olan fabrika Arap-İsrail savaşı esnasında Arap direnişçilere uygulanan ambargoya rağmen silah satışı yaptı.

Özel bir kitap

Nuri Paşa nice askeri zafer yaşadı, yaşattı. Askerlikten emekli edildiğinde yılmadı, küsmedi. Vatana hizmete devam etti. Gerçek bir tasarımcıydı. Yaptığı tasarımlarla çok sayıda patent aldı. Ağabeyi Enver’le ilgili tartışmalara katılmadı ama bütün aile fertlerine her daim kol kanat gerdi.

Nuri Paşa’nın ölümü hep bir soru işareti olarak kaldı. Patlamada sabotaj şüphesi olmasına rağmen gerekli araştırmalar tam olarak yapıl(a)madı.

2 Mart’taki patlamada Nuri Paşa’yla beraber 28 kişi şehit oldu. Patlamadan 10 gün sonra vücudunun bir parçası bulunan Nuri Killigil cenaze namazı bile kılınmadan defnedildi. Geçtiğimiz günlerde İBB Kütüphaneler ve Müzeler Müdürü Ramazan Minder’in ön ayak olmasıyla paşanın hem kabri restore edildi hem de cenaze namazı kılındı. Umarım yakın zaman içerisinde Nuri Paşa’nın hayatı gündemimize daha fazla gelir.

Araştırmacı yazar Atilla Oral’ın “Nuri Killigil” (Demkar Yayınevi) adını taşıyan yaklaşık 900 sayfalık kitabına burada özel bir yer vermek gerekiyor. Büyük emek verilerek hazırlanan kitap sayesinde gün yüzüne çıkan belgeler Nuri Paşa’nın hayatına ışık tutuyor. Kitap içerik olarak çok iyi hazırlanmasının yanında baskı kalitesi ve görselleriyle de Türkiye standartlarının hayli üstünde.

Sözünü sakınmadan, ideolojik saplantı ve sabit fikirlerin etkisine girmeden hazırlanan kitap Nuri Killigil’in hayatını anlatırken ölümüyle ilgili hâlâ cevaplanmamış bazı soruları da ortaya atıyor:

- Nuri Killigil Fabrikası infilakı konusunda TBMM’de yapılan kapalı oturum tutanakları niçin hâlâ açıklanmıyor?

- Paşa’nın naaşının bulunmasıyla hemen sonra Türkiye’nin İsrail’i tanıması arasında bir bağ var mıdır?

- Fabrikadaki infilak bir kaza değil de dönemin hükümetine verilen bir mesaj mıydı? Türk savunma sanayiinde ilk endüstriyel silah üretimini yapan fabrikanın infilak etmesi üzerine ne Cumhurbaşkanı İnönü ne de Başbakan Şemsettin Günaltay niçin basit bir taziye mesajı bile yayımlamamıştır?

Türkiye’nin son 70 yılının az bilinen bazı gerçeklerini öğrenmek isteyen herkese Atilla Oral’ın kitabını okumalarını şiddetle tavsiye ediyorum.