Tatildeyken turizm şirketi iflas ederse ne yaparız?

İngiliz Thomas Cook 600 bin müşterisi tatildeyken iflas etti. Tatilciler ülkelerine taşınıyor ama Türkiye’de Thomas Cook’tan alacaklı birçok otel var... Bu iflas neden gerçekleşti? Tatilciler bu gibi bir durumla karşılaşırsa neler yapabilir? Thomas Cook’tan alacaklı oteller nasıl hareket etmeli? İnceleyelim...

Konu güncel... Dünyanın en eski ve en büyük ikinci paket tur düzenleyici şirketi olan İngiltere merkezli Thomas Cook iflasını istedi.

Thomas Cook turizm şirketinin iflasının sonuçları çok büyük. Geçen sene 11 milyon müşteriye seyahat hizmeti satmış.

İflasını açıkladığı anda 600 bin müşterisi tatildeydi. Turizm şirketlerinin iflaslarının en yüksek sezon olan, fiyatların tavan yaptığı ağustos aylarının sonu, eylül aylarına denk gelmesi tesadüf değildir. Son bir kere yüksek sezonda müşterilerinden sıcak parayı toplamak isterler, hemen sonra da iflas başvurusunda bulunurlar.

Tatildeyken Thomas Cook’un iflasına denk gelen 600 bin turiste ne mi oldu? Mesela İspanya’da bazı oteller müşterilerinin odalarının anahtarlarını (kartlarını) değiştirip, sadece eşyalarını almaları için odaya girmelerine izin vereceklerini söylediler. Ya da oda ücretini ödeyip tatillerine devam edebileceklerini!

Kurtarma harekatı

Siz ne yapardınız? Çok can sıkıcı bir durum...

Tatil paranızın, otel ve uçak, ulaşım dahil tamamını ödemişsiniz, ama otel yönetimi Thomas Cook parayı ödemedi diye sizi otele sokmak istemiyor.

Thomas Cook’un hava yolu şirketi Thomas Cook Airlines de iflasa katıldı ve müşterileri tatil yaptıkları ülkede öylece kala kaldılar. İngiliz hükümeti 2. Dünya Savaşı’ndan beri en büyük hava yolu operasyonunu başlattı. Değişik ülkelerden 40 uçak kiraladı ve 150 bin İngiliz vatandaşını 18 ülkedeki 55 havaalanından, ki aralarında Dalaman havaalanı da var, 1000 uçuş organizasyonu ile İngiltere’ye taşıdı. Thomas Cook’un Almanya’daki havayolu şirketi iflas başvurusunda bulunmadı. Şimdilik uçuşlarına devam ediyor.

Thomas Cook’un iflas edeceği sektörün içindekilere sürpriz olmadı. Çünkü 1.5 milyar euro civarında borca batıktı. Kurtarma operasyonu için 170 milyon euro civarı bir yardım paketi için İngiliz hükümeti ile yapılan görüşmeler sonuçsuz kalınca, mecburen iflasını istedi.

Brexit’in acı sonucu

Thomas Cook’un iflasının en önemli gerekçesi olarak, günün ve pazarın yeni koşullarını tam olarak uyum sağlayamaması, eski geleneksel pazarlama yöntemlerinden vazgeçememesinin yanında, Brexit de gösteriliyor.

Thomas Cook, Brexit’in şu anda ilk ve en büyük kurbanı. Brexit dolayısıyla İngiltere’de her alanda hakim olan belirsizlik, turizm sektöründe de etkin oldu ve İngilizler bu belirsizlik nedeniyle rahat ve huzurlu bir şekilde seyahat satın almadılar.

Peki şimdi ne olacak?

Thomas Cook’un iflası öncelikle TUİ gibi rakipleri olan turizm seyahat şirketlerini etkileyecektir. Nitekim TUİ’nin Frankfurt Borsası’ndaki hisselerinde gözle görülür bir yükseliş oldu.

Dünyanın en büyük ikinci paket tur şirketinin iflası ile önemli bir rakipleri ile rekabet zorluğundan kurtulan diğer şirketlerin fiyatlarını bir miktar yükselteceği düşünülüyor.

Ama ilginçtir ki, yurt dışı turizm piyasasının aksine Türkiye piyasasına Thomas Cook’un iflasının fiyatları yükseltici değil, bilakis düşürücü etkisi olacağı muhtemel.

Yurtdışındaki satış fiyatlarında bir yükselişin olması, Thomas Cook gibi önemli bir rakibin piyasadan çekilmesine bağlı iken, Türkiye’de otel odalarını yabancı şirketlere pazarlayan küçük acentelerin aktifleşeceği ve bunların da piyasada yer edinmek için eskiden Thomas Cook ile çalışan otellerden çok düşük bir fiyatla oda temin edip Thomas Cook’un rakiplerine satacaklarını öngörmek kehanet olmayacaktır.

Thomas Cook genelde orta düzey ve üzeri turist getirirdi. Bu turistlerin tekrar Türkiye’yi tercih etmeleri de, Thomas Cook’un turist getirdiği otellerin artık hangi yabancı paket tur şirketleri ile çalışacaklarına bağlı.

Türkiye’deki paket turunuz sigortalı...

Hem 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu, hem de 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunu da paket tur sözleşmeleri ile birlikte seyahat sigortası yapılmasını zorunlu kılıyor.

Buna göre, seyahat acentelerinin Türkiye’de sattıkları paket turda, müşterilerine taahhüt ettikleri hizmetlerin, acentenin iflası dahil olmak üzere verilmemesi veya taahhüt edilen şekilde verilmemesinden kaynaklanabilecek sorumluluklarını sigorta ettirmek zorunluluğu var.
Paket tur sözleşmesi yaptığınızda mutlaka seyahat acentesi zorunlu sigorta poliçesi sertifikası almanız gerekiyor. Aksi takdirde acentenin, “seyahat acentesi işletme belgesi” iptal bile edilir.

Ama paket tur değil de, örneğin sadece otel odası satın almışsanız, o takdirde seyahat sigortası zorunlu olmadığından, mağdur olabilirsiniz.
Otele gittiğinizde, otel işletmecisi, oda ücretini acenteden alamadığı gerekçesi ile sizi otele sokmayabilir.

Bu tür durumlardan korunmak için ilk yapmanız gereken, bireysel turizm hizmeti değil, paket tur hizmeti almak. İkincisi, acentenin otel odasını satma yetkisinin bulunup bulunmadığını, otelin anlaşmalı acentesi olup olmadığını kontrol etmeniz. Üçüncüsü de, tatil ücretini peşin değil, kredi kartı ve taksitle ödemeniz. Turizm şirketi taksitler bitmeden iflas ederse, en azından ödenmemiş taksitleri kurtarabilirsiniz. Mutlu tatiller!

Otelciler parayı nasıl kurtarır?

Thomas Cook, Türkiye’ye hem İngiltere üzerinden doğrudan, hem de örneğin Almanya’daki henüz iflas başvurusunda bulunmayan yavru şirketleri Neckermann ve Öger Tours ile iflas başvurusunda bulunan Almanya Thomas Cook şirketleri üzerinden turist getirmekteydi.

Ancak Thomas Cook, bir çok yabancı seyahat şirketi gibi, Türkiye’de yavru bir şirket kurmak yerine, Türkiye’deki aracı acenteleri veya temsilcileri aracılığıyla iş yapmaktaydı.

Bu şu demekti: Thomas Cook, örneğin Antalya’daki otelden 2019 sezonu için 150 oda satın alacaksa, ya doğrudan kendisi satın alma sözleşmesini imzalıyor ya da Türkiye’de anlaşmalı olduğu temsilcisi veya acentesi aracılığıyla sözleşmeyi imzalayıp otel odası satın alıyor. Daha sonra Thomas Cook bu odaları kendi müşterilerine satıyor ve oda ücretlerini otel işletmecisine ödüyor.

Turizm sektöründe, seyahat şirketleri otel işletmecilerine genellikle önce bir avans, sezon sonunda da kalan ücreti öderler. Şu anda Thomas Cook’tan, bazıları 2 - 3 milyon, bazıları 10 milyon euro’dan fazla alacağı olan otel işletmecileri var. Hele hele alacaklı otel işletmecisi, kendi mülkiyetindeki bir oteli değil de kiraladığı bir oteli işletiyorsa, o da Thomas Cook’tan alacağını alamayacağı için, otel sahibine kira ödeyemeyecek, bu sefer de kendisi zor durumda kalacak.

Thomas Cook İngiltere merkezli olduğundan, muhtemelen otellerle yaptığı sözleşmelere uyuşmazlıkların çözümünde İngiliz hukukun uygulanacağını ve davaların İngiltere mahkemelerinde çözüme bağlanacağı şartını koydurmuştur. Bu durumun Türk otel işletmecileri için ne kadar zor olacağı ortada. İngiltere’de dava açıp takip etmek, iflas masasına alacağını kaydettirmek gibi işleri Türkiye’den yürütmenin zorluğu da ortada.

Bir araya gelinmeli

Bu durumda yapılması gereken, öncelikle standart tipli bu sözleşmelerdeki İngiliz hukuku ve mahkemelerinin yetkili olacağına ilişkin kuralın, Türk hukukuna göre genel işlem koşulu olarak nitelenip, yazılmamış sayılmasının mümkün olup olmadığı değerlendirilmeli.

Eğer yazılmamış sayılması, geçersiz olduğu sonucuna varılırsa Türkiye’de dava açmak mümkün. Peki davalı kim olacak? Yine Thomas Cook olacak ama, bizim Ticaret Kanunu’muz, yabancı ülkedeki davalıya izafeten onun buradaki acentesine dava açılmasına olanak veriyor. Bunun tabii ki en büyük faydası, yurtdışındaki davalıya tebligat yapılması, cevap dilekçe sürelerinin uzatılıp davanın uzamaması gibi faydalarıdır.

Ancak İngiltere’de dava açılmak zorunluluğu varsa, alacaklı otellerin bir araya gelip ortak hareket etmeleri, Thomas Cook ile yaptıkları sözleşmeler büyük bir ihtimalle tip matbu sözleşmeler olduğundan birlikte aynı avukatla anlaşmaları hem işlerini kolaylaştırır, hem de maliyeti azaltır. Tabii ki bu alacaklı otelleri organize edecek bir unsura ihtiyaç vardır ki, bunun için en uygunu, alacaklı ve mağdur otelleri bulup organize işini TÜRSAB’ın üstlenmesidir.