Çin’den yeni dönen Enerji Bakanı Taner Yıldız nükleer santral satın alma konusunda müzakere başlatmak üzere Pekin’e bir heyet yolluyor.
Bakanlıktan aldığım bilgiye göre Müsteşar Metin Kilci başkanlığında bir heyet 21 Nisan’da beş günlük bir ziyaret için Çin başkentine uçacak. Kilci’nin en önemli gündem maddesi Sinop’ta kurulması planlanan ikinci nükleer santral.
Taner’e göre Çin’in üçüncü nesil denenmiş ve yapılmış santralları var. Finansman koşulları uygun olursa, yani Çin proje için gerekli paranın tamamını kendi kaynaklarından sağlarsa, bu iş olabilir.
Buraya kadar her şey açık. Bundan sonra muamma başlıyor. Çin’de bol para olduğu, finansman konusunda bir sorun olmayacağı kesin. Ama Çin’de ne üçüncü nesil reaktör var ne de ihraç edecek üçüncü nesil reaktör teknolojisi.
Ne oluyor?
Çin nükleer enerjide dünyanın en aktif ülkelerinden biridir.(*) On dört nükleer santrala sahiptir, yapım halinde 25 santralı var.
Bittiklerinde dünyanın en modern santralları arasında yer alacak, planlama aşamasında, birçok projesi var.
Enerji ihtiyacının yüzde seksenini kömürden sağlayan Çin gelecekte elektrik üretimini nükleere dayandıracağını açıkladı. Halen nükleerin elektriğe katkısı yüzde ikinin altındadır. Çin; Fransa, Japonya ve Kanada’dan teknoloji satın alıyor. Dünya Nükleer Birliği’ne göre, ülke reaktör tasarım ve inşaatında ve yakıt elde etmekte süratle kendine yeter hale geliyor.
Ancak, halen, reaktör teknolojisine sahip ülkeler arasında, az gelişmiş statüsündedir.
Çin Atom Enerjisi Kurumu çok sayıda üçüncü nesil reaktör yapımına 2016’dan itibaren başlanabileceğini açıkladı. İlk aşama olarak Westinghouse’dan satın alınan teknoloji ile sekiz ünite yapılıyor.
Çin bu satın almayı hükümetin dudak büktüğü bir yöntemle yaptı: İhale açtı. İhaleye üç şirket katıldı: Westinghouse (AP1000 reaktörü). Fransız Areva (EPR). Ve güney illerimizde ilk reaktörü yapmaya hazırlanan Rus Atomstroyexport (VVER-1000 model V-392).
İki yüz uzman bir yıldan fazla bir süre ile teklifleri değerlendirdi. Oy çokluğu ile Westinghouse seçildi.
Financial Times 9 Nisan’da Çin’in uluslararası arenadaki sorunlarını şöyle özetledi: “Çin’in devlet destekli nükleer şirketleri ülke dışında dezavantajlı durumda çünkü uluslararası ihalelere yerli dizayn, eski model reaktörlerle katılmak durumundalar.
Şirketlerin Çin’de yapılmakta olan en modern reaktörleri ihraç etmeleri onlara teknoloji sağlayan yabancı şirketler tarafından yasaklandı. Bu teknolojilerin çoğaltma hakkı Westinghouse ve Areva gibi şirketlere ait.”
Uzmanlara göre Çin’in kendi geliştirdiği yerli reaktör tasarımları Batı’yı yakalamak üzere. “Üçüncü nesil” reaktör dizaynlarının gelecek yıl hazır olması bekleniyor. Ama bu tasarımlara göre inşaat yapmak ve daha sonra bunları ihraç etmek yıllar alacak.
Bunlar gösteriyor ki Çin’den reaktör satın almak eski teknoloji satın almak demektir.
Geçen hafta bu konuları Ankara’da Yıldız’la konuştuğumda bana açıklayıcı bir not yollayacağını söylemişti. Not dün elime geçti fakat geç geldiği için bugün yayınlayamıyorum. Yarın. Yıldır: “Çin, yakın gelecekte nükleer enerji endüstrisinin dünyada birinci ülkesi olacaktır.”
* Çin nükleer endüstrisi ile ayrıntılar için: http://www.world-nuclear.org/info/inf63.html
