Adana’da on kişinin ölümü ile sonuçlanan baraj felaketi denetim konusunun sektörde yeniden ele alınmasına neden oldu.
Son baraj furyası başlayıncaya kadar baraj inşaatların denetimi devletin sorumluluğundaydı. Ama bin beş yüz civarında yeni hidroelektrik santral yapımı gündemde gelince Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün elinde “yeterli denetim elemanı” olmadığı ortaya çıktı. Geçen yıl bir yönetmelik çıkarıldı ve “inşaat işlerinin denetlenmesi ve sorumluluğu” özel sektör firmalarına devredildi.
Ama özel sektör denetiminin de mükemmellikten uzak olduğu görüldü. Denetim şirketlerinin baraj yaptıran şirket tarafından ödeniyor olması etkinliklerini azalttı.
Sorunun ana nedeni kısa sürede 1.500 hidroelektrik santral yapımına kalkışmaktır. Ne devlette ne de özel sektörde bu kadar çok sayıda inşaatı kontrol edecek yeterli ve yetkin uzman yoktu.
Özel ekip denetlesin
Adana’daki olaydan sonra ortaya atılan bir öneri büyük projeleri küçüklerinden ayırmak, büyük projeleri devlet eli ile denetlemektir. Bu öneri şu hesaba dayanıyor:
Gerçi 1.500 civarında proje var ama bunların öngördüğü toplam 27.000 MW civarındaki kurulu gücün yaklaşık 20.000 MW’tı 300- 350 projeden elde edilecek.
Demek ki öngörülen gücün yüzde yetmiş beşlik bölümü projelerin yaklaşık dörtte birinden elde edilecek.
Öneri, bu 300-350 projenin denetiminin (uzmanın sözleri ile) kamuda “özel bir ekip, ehliyetli bir grup” tarafından yapılmasıdır.
“Bu projeleri alıp proje seviyesinden ta ki inşaatlarının başlayacağı zamana kadar olan süreç içerisinde oluşturulacak grup tarafından yönetilmesi ve yönlendirilmesi bize çok önemli zaman kazandıracağı gibi proje seviyesindeki hataları da minimize edecekti” diyor uzman.
Denetim şirketleri de denetlenmeli
Bir başka öneri inşaat denetimlerinin Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından seçilecek ve atanacak deneticiler tarafından yapılmasıdır. Bunların ücretleri EPDK tarafından ödenecek, bu da denetim firmalarının, para bağı dolayısıyla, inşaat sahipleri önündeki acizliğini sona erdirecek.
Gene bu öneriye göre, “Denetim şirketleri de denetlenmeli” bu işi de EPDK yapmalıdır.
Bu öneri bir önceki öneriden daha az radikal ama daha çok yapılabilirdir. Çünkü özel sektör denetim firmalarının faaliyetlerini sürdürmelerine olanak veriyor.
Adana’da meydana gelen felaketin nedeni halen ortaya çıkmış değil. Baraj sahibi Enerjisa’nın ODTÜ akademisyenlerinden oluşturduğu heyet çalışmalarını sürdürüyor. Olayın nedenine ışık tutabilecek dört kayıp olan derivasyon dipsavaklarının tümü bulundu.
