Dün açıklanan büyüme rakamları bir anlamda kimilerini şaşırttı. Birçokları yılın ilk çeyreğinde daha düşük bir büyüme performansı bekliyordu. Genel olarak tahminler yüzde 4,9 -5,3 kadardı. Açıklama ise yüzde 6,6 oldu.
Oysa geçen yıl aynı dönemde büyüme yüzde 7,6’ydı. Bu anlamda büyümede bir düşüş gözlense de piyasalarda gözlediğimiz, dinlediğimiz durgunluk çok daha derin. Yani rakamlar bu durgunluğu pek yansıtmadı denebilir.
Milli gelir verilerine öncelikle harcamalar tarafından bakmakta yarar var. Çünkü iç talepteki durgunluğu sık sık dile getiriyoruz. Geçen yılın ilk çeyreğinde (yani ilk 3 ayında) yüzde 5,5 artan özel tüketim bu yıl aynı dönemde yüzde 7,1 büyümüş. Bu elbette şaşırtıcı. Asıl şaşırtan gelişme ise yatırımlardaki değişim. Geçen yılın ilk 3 ayında sadece yüzde 2 artan yatırımlar bu yıl aynı dönemde yüzde 9,5 artmış.
Henüz derin bir durgunluk yok
Kamu yatırımlarında bir tasarruf gözleniyor. Özel yatırımların ise inşaatlarında çok ciddi bir yavaşlama gözlenirken, makine-teçhizat yatırımlarında çok ciddi bir artış var: Geçen yıl ilk 3 ayda yüzde 3,2 daralırken, bu yıl yüzde 15,6 büyümüş. Bu veriler bize derin bir durgunluğu ifade etmiyor.
Olaya üretim tarafından bakarsak bu yıl tarımın daha olumlu geçtiği gözleniyor. Ancak yanlış anlaşılmasın, bu daha çok geçen yılın ilk çeyreğinde yaşanan olağanüstü kuraklıktan kaynaklanıyor. Tarım bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 5,6 büyümüş. Ama, Orta Anadolu’daki buğday kıtlığı bu verilere yansımış değil. O durumda tarımdaki veriler yılın geri kalanında değişebilir.
İnşaat sektörü ise görüneni yansıtıyor. Geçen yıl yüzde 8,8 büyüyen bu sektör bu yıl ilk 3 ayda yüzde 2,8 büyümüş. Emlak ticareti ise geçen yıl aynı dönemde yüzde 16 büyürken, bu yıl yüzde 0,5 küçülmüş.
İmalat sanayiinde daralma biraz daha sınırlı olmuş; geçen yıl büyüme yüzde 10,7 iken, bu yıl yüzde 7’ye düşmüş. Öte yandan toptan ve perakende ticaretinde geçen yıl yüzde 6,3 büyüme elde edilirken, bu yıl ilk 3 ayda yüzde 9,9’luk büyüme sağlanmış. Milli gelirin yüzde 15’ini oluşturan ulaşım ve iletişim kesiminin büyümesi ise çok az daralmış.
Her sektör yavaşlıyor
Özetle, daralma iç ticaret hariç hemen her kesimde hissedilmeye başlanmış. Ama inşaat sektöründe bu çok bariz ve gayet derin bir hal kazanmış. Anlaşılan, tıpkı ABD’de olduğu gibi şişen emlak fiyatları da bir balon olarak sönüyor. Ve bu kesimden kaynaklanan, başka kesimlere de yayılan bir durgunluk kapının eşiğinde. Henüz diğer kesimlere tam anlamıyla yayılmış değil.
Şimdilik diyebileceğimiz tek şey, ekonomik canlılıktaki yavaşlama. Tekrarlayalım; henüz emlak dışında net bir daralma gözlenmiyor. Sadece canlılık yavaşlıyor. Ancak tahminler de bundan farklı değil; bu yıl ekonomide büyümenin yavaşlaması bekleniyor. Ve veriler de bunu teyit ediyor. Yıl sonuna varıldığında büyüme hızının yüzde 4’ün altında kalacağı şimdiden belli oldu. Ama bunun yüzde 3’e yakın mı olacağı, yoksa daha da aşağıya mı kayacağı zaman içinde gelen verilerden anlaşılacak.
