Hakkı Öcal

Ukrayna’daki insanlık dramına bakıp da ABD’nin sorumsuzluğundan söz etmek, ne kadar akla yatkın diyebilirsiniz. Haklısınız...

Fakat meselenin tek boyutu Ukraynalı masum halkın verdiği can, çektiği eziyet, uğradığı maddi kayıp değil. Ukrayna’nın aklıselimi Minsk Anlaşması ve Normandiya Formatı’nda görüşmeleri kabul etmişken ülkeyi, Putin’in yakmaya hazır olduğunu herkesin anladığı ateşin içine atan kimdir? Barışa doğru atılan her adımda, Ukrayna’yı bir karşı adımla masadan uzaklaştıran kimdir?

Askeri alanda tehdit, sadece hamaset, cesaret ve yiğitlik gösterileriyle değil, akılla ve izanla karşılanmalıdır. Karadeniz’deki Rus donanmasını tek tek belirleyip, onları vurabilecek füzeleri Odesa sahillerine dizip, tabir yerindeyse Rus gemilerine nişan alıp, sonra tetiği bir Ukraynalıya çektirtmek, sorumlu ve akıllı bir davranış değildir. Bu, 3. Dünya Savaşı’na davetiye çıkartmaktır.

Artık vekalet savaşı olmaktan çıkmış, adeta ABD-Rus savaşı halini almış bu duruma bakınca, Rusya’nın alacağı ders yok mudur? Ne içinde birlik ne de arkasında Çin desteği

Ukrayna-Rusya savaşında barış ihtimali artıyor mu, azalıyor mu? Bir kere ortada bir savaş hali mi var? Yoksa sadece Rusya’nın tek taraflı işgali mi?

Bir tarafta sivil halkın dramını izliyoruz; bir tarafta Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’in, belki de tiyatrocu olarak mesleki deneyiminden elde ettiği birikimle sürdürdüğü algı kampanyası var. Karşıda Rusya’nın yerle bir olmasına rağmen hâlâ ayakta kaldığını sandığı “büyük devlet” sanrısı devam ediyor. Lviv’e, Kiev’e bombalar yağdığı haberleri alınıyor; gazetelerde, bu kentlerde baharın yüzünü göstermesinden yararlanan halkın kafeleri, meydanları doldurduğuna ilişkin haberler, dövmecilerin dükkânlarında kuyruğu girdiğine ilişkin fotoğraflar yayımlanıyor.

Yakın zamana kadar hiç kimse Ukrayna Başbakanı’nın adını bile bilmiyordu ama şimdi Ukrayna Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi Başkanı Aleksey Danilov diye birinin Rusya’ya yeni barış şartlarını dikte ettiğini görüyoruz. Danilov, bir televizyona demeç verirken, “Rusya ile ancak bir kapitülasyon anlaşması

Uluslararasındaki açık ilişkilerin çoğu zaman (hatta daima) bir de açık olmayan tarafı vardır. Açık mizanda geri adım veya eksi kazanç gibi görünen ögeler, bu kapalı tarafta ya dengelenmiş ya da artıya dönüştürülmüştür. Zamanla bu iki tarafta birden bilinmeden yapılan değerlendirmeler, en iyisi yüzeysel olarak kalır, en fenası, ülkelere zarar verir.

Örneğin Türkiye-Arap Dünyası ilişkileri... Türkiye, bu dünyanın önde gelen bazı üyelerinin tutum ve davranışlarında kendi ilkelerine, çıkarlarına aykırı unsurlar görüyordu. Bu durum, elbette Türkiye gibi böylesine aktif ve çok cepheli dış politikası olan bir ülkenin, sonsuza kadar böyle devam etmesine izin vereceği bir durum olamazdı. Olmadı... Bütün Arap yönetimlerinin bir Katar veya Kuveyt olması da beklenemez. Ülkeler, kişilerden farklı olarak, mizan hesabında çok katı davranamazlar.

Bir diğer örnek ABD ile ilişkiler olabilir. Bu ülkenin Yunanistan Büyükelçisi Geoffrey Pyatt’ın, “Kathimerini”

Fransa’da başkanlığı Emmanuel Macron kazandı ama gerçek zafer Marine Le Pen’e ait oldu; çünkü oylarını 2002’den beri istikrarlı şekilde artıran baba Jean-Marie le Pen ve kızı Marine le Pen oldu. Marine le Pen, 2017’de yüzde 34’te kalmıştı; şimdi bu oran 41.5’e çıktı. Macron ise 2017’de yüzde 66 oyla başkan seçilirken, şimdi yüzde 58’de kaldı.

Siyasal yaşamına merkez solda başlayan Macron, şimdi merkez sağ bile değil, doğrudan sağı temsil eden bir kişi. Macron ancak Le Pen’in seçilmesini önlemek için Fransa’nın geleneksel merkezcilerinin (rakamlara göre tümüyle) ve yeni solunun (kısmen) verdiği oyla seçimi kazandı. “La France Insoumise” (Boyun Eğmeyen Fransa) sloganıyla Jean-Luc Mélenchon’un 2016’da kurduğu demokratik sosyalizm veya çevre korumacı sosyalizm, birinci turda geleneksel Fransız solunu tümüyle yok etmeye başardı.

İstatistiğin kimi zaman kafa karıştıran rakamlarını bir kenara bırakırsak, Fransa’daki başkanlık seçimlerinin çok değil 10-15 yıl önce

Afganistan’ın ABD’de tam 3.5 milyar dolar parası var. Daha doğrusu “vardı.” Çünkü Amerikan mahkemelerinin kararıyla, Afganistan, Taliban’ın ABD’de 11 Eylül 2001‘deki kanlı saldırılarından sorumlu tutuldu ve tazminat ödemeye mahkûm edildi. ABD hükûmeti de Afganistan’ın ABD Merkez Bankası ve diğer bankalarındaki güya korunan paralarına el koydu.

Aynı durum, geçenlerde Rusya’nın da başına geldi. ABD hükumeti, Putin’in Ukrayna’ya açtığı savaş sebebiyle aldığı yaptırım kararları çerçevesinde henüz tam miktarı bilinmeyen Rus varlıklarını dondurdu. 500 milyar doları geçtiği sanılan Rus varlıkları, henüz Afganistan’ın mütevazı 3.5 milyarı gibi ABD hazinesine gelir olarak kaydedilmedi! Ama ciddi gazetelerde yazan ciddi bilim insanları ve uzmanlara göre, bu kararın eli kulağında.

Koca ülkeler evlerindeki hırsızdan korktukları için mi hazinelerindeki dövizi ABD, İngiliz ve İsviçre bankalarında tutarlar? Fakat bu başka bir konu. Ayrıca Rusya’nın net döviz ve altın varlığı 500

Uluslararası ilişkiler öfke ve garezin yer almaması gereken bir alandır. Uluslar karşı tarafın kendileri hakkındaki ifadelerini dinlerler; mesajını çıkartırlar. Bu mesajı ya benimser, tavır ve tutumlarını değiştirirler ya da benimsemez ve tavırlarında ısrar ederler. 

Eski Başkan Trump, 9 Ekim 2019’da Türkiye’ye yolladığı mektupta, Türkiye’nin Suriye’ye müdahale programını nezakete aykırı ifadelerle eleştiriyor ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı “aptallık etmemesi” için “uyarıyor”; “Suriye sorunu insancıl bir yolla çözülmezse Türkiye ekonomisini mahvedebileceği” tehdidini savuruyordu. 

Türkiye, mektubu okudu ve Suriye siyasetinde bir milim bile değişiklik yapmadı. Trump gerçekten de başka bir ülkeyi mahvedecek ekonomik saldırılar başlattı ama Türkiye’nin kılına dokunamadı. Patriot hava savunma sistemini vermeyerek Türkiye’yi yalvartacağını umut etti ama olmadı. Türkiye, Rusya’dan S-400’leri aldı. ABD, parasını ödediğimiz halde F-35’leri vermeyerek misillemede bulundu. Türkiye ise oturup

McCarthycilik ya da Kızıl Panik, 1940'lı yılların sonunda başlayıp 1950'li yılların sonuna değin ABD'de sürmüş antikomünist akımın adıdır. ABD senatörü Joseph McCarthy, Kızıl Tehlike adını verdiği komünizme karşı, herkesten, bütün derneklerden hatta ABD Kongresi’nden bile kuşku duyuyor, insanları başkanı olduğu soruşturma komitesine sürükleyip TV’lerin önünde adeta çarmıha geriyordu. Ona direnmek, soruşturmasından toplum önünde ismi lekelenmeden kurtulmak hemen hemen imkansızdı.

Şimdi kötülük açsından bu akımı geride bırakan bir başka akım, iki ülkeyi ABD ve Rusya’yı ters açılardan pençesine almış durumda. 2014’teki Rusya’nın Kırım ve Donbass işgallerinden bu yana, ABD’de, bir ölçüde akademi de dahil toplumun hemen her kesiminde Rusya’yı savunmak, Putin’i haklı görmek şöyle dursun “anlamaya çalışmak” bile, insanın "Putin'in savunucuları, yardakçılar”, “Rus trolleri" veya “faydalı salaklar” olarak nitelenmeye yetiyordu. Ukrayna’da

Amerikalılar “Öz” değil “Az” (Daktır Az) diyorlar ama olacak o kadar. Bir Türk, hele hele kalp cerrahı Mehmet Cengiz Öz gibi, adıyla sanıyla Türk asıllı bir şahsiyetin siyasete atıldığı sık görülmüyor. (Ayrıca bu “ö, ü ve ı” harflerinin söylenişi Amerikalılar-İngilizler için çok zor.)

Ocak ayından bu yana Amerika’nın en çok tanınan doktorunun Pensilvanya eyaletinde, siyaseti bırakan Pat Toomey’in yerine Cumhuriyetçi Parti’den senatör adayı olmasının yarattığı fırtına, eski Başkan Donald Trump’ın, rakibi milyarder yatırımcı David McCormick’i değil Öz’ü desteklediğini açıklamasıyla normal seyrinin çok dışına çıktı.

Trump’ın Dr. Öz’e desteği, gelecek ay yapılacak Pensilvanya ön seçimlerini bir bakıma Trump için de sınama haline getirmiş oldu. Dr. Öz ön seçimde partisinin adayı seçilirse, bu, Cumhuriyetçi Parti’nin Trump’ın muhtemel başkan adaylığını desteklemesi anlamına gelecek. Öz, 8 Kasım’da yapılacak Senato ara