Enflasyon inişte
Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 1.44 oranında arttı. Yıllık artış yüzde 7.16 oldu.
Tüketici fiyatlarında, bir önceki yılın aynı ayındaki fiyata göre artışa yıllık artış deniliyor. Yıllık tüketici fiyatları endeksindeki değişim oranı da yıllık “enflasyon” göstergesi kabul ediliyor.
Temmuzda yıllık enflasyon yüzde 8.79 olmuştu. Ağustosta yüzde 8.05’e, eylülde yüzde 7.28’e gerilemişti. Ekimde yüzde 7.16 olunca, “iyimserler” “Tamam enflasyon inişe geçti” şeklinde sevinecekler.
Yıllık fiyat artışı “iki uç ay”ın fiyatı (örneğin, 2015 Ekim ayı fiyatı ile 2016 Ekim ayı fiyatı) arasındaki değişimi gösteriyor. Halbuki tüketim harcamaları yıl boyu devam ediyor. Her ay değişim oranları farklı oluyor.
İşte onun için, önemli olan, son 12 aylık ortalama tüketici fiyatları değişim oranıdır.
- 2016 yılı ocak ayında aylık tüketici fiyatı artışı yüzde 1.82 idi. Temmuz ayında yüzde 1.16, ekim ayında 1.44 oldu. Diğer aylarda yüzde 1’in altında kaldı.
- Yıllık tüketici fiyatı artış oranları (aydan aya değişim oranları) ocakta yüzde 7.87 idi. Ağustosta yüzde 7.98 oldu. Eylülde yüzde 7.92 iken, ekimde yüzde 7.89 olarak gerçekleşti.
- 12 aylık ortalama tüketici fiyatları artışı ocakta yüzde 9.58 iken, ağustosta yüzde 8.05, eylülde yüzde 7.28, ekimde yüzde 7.17 oldu. Yıl boyu 12 aylık ortalama fiyat artış oranlarında gerileme görüldü.
Gıda enflasyonu
Ayşe Hanım Teyzem gibi orta ve alt gelir grubundakiler enflasyonu gıda fiyatlarından izlerler. Ekim ayında aylık fiyat artışı yüzde 1.44 iken, gıda fiyatlarında yüzde 1.75 artış oldu. Ne var ki 12 aylık ortalamada toplam tüketici fiyatları artışı yüzde 7.89 iken, gıda maddelerinde 12 aylık ortalama fiyat artışı yüzde 6.69 olarak gerçekleşti.
Tüketici fiyatlarındaki artışın arkasında yurtiçi üretici fiyatları vardır. Yurtiçi üretici fiyatlarındaki değişim tüketici fiyatlarına yansır.
Ekim ayında üretici fiyatları artışı yüzde 1’in altında kaldı. Yüzde 0.84 oldu. Tüketici fiyatlarını artırmakla suçlanan işlenmiş gıda maddeleri fiyatı ekim ayında yüzde yarıma yakın, yüzde 0.43 geriledi. İşlenmiş gıda maddelerindeki yıllık artış yüzde 3.49, 12 aylık ortalama artış yüzde 3.85 oranında.
Açık anlatımla, üreticiler işlenmiş gıda maddeleri fiyatını artıramıyor.
Genelde fiyatlar ya maliyetlerin artması sonucu ya da üretimin talebi karşılayamaması sonucu artar.
Tüketime konu olan maddelerin tamamında, tarım ürünü olsun, sanayi ürünü olsun, işlenmiş olsun, işlenmemiş olsun, ithal girdi var.
Döviz fiyatı artıyor. Mazot, benzin fiyatı artıyor. Üretim gerilediği için, birim başı sabit gider yükü artıyor.
Talep daraldı
Bütün bunlara rağmen üretici ve tüketici fiyatlarındaki gerileme, talebin daralmasından kaynaklanıyor. İç ve dış talep (ihracat talebi) gerileyince, üretici, perakendeci fiyatları geriye çekerek satışı artırma çabasına giriyor.
Merkez Bankası, tüketici fiyatlarındaki artışı, enflasyonu değerlendirirken, enflasyon hesabında ayıklamalar yapıyor. Enerji, gıda, alkolsüz ve alkollü içecekler, tütün ve tütün ürünleri ve altını dışarıda bırakarak enflasyon hesabı yapıyor. Buna da “çekirdek enflasyon” deniliyor.
Faiz oranları indirilip çıkarılırken ve ekonomi politikaları belirlenirken çekirdek enflasyon dikkate alınıyor. Ekim ayında yıllık çekirdek enflasyon yüzde 7.04,12 aylık ortalama enflasyon yüzde 8.84 oldu. Ocak ayında yıllık çekirdek enflasyon yüzde 9.63,12 aylık ortalama enflasyon yüzde 8.12 idi. Yılbaşından sonra 12 aylık ortalama yüzde 9’un üzerine çıktı ama yıllık çekirdek enflasyonda gerileme görüldü.
Eylülde yüzde 7.69 olan özel kapsamlı TÜFE göstergesinin ekimde yüzde 7.04’e inmesi, “Enflasyonda gerileme başladı” diye yorumlanacak.
