Dolar artışının ne kadarı dıştan, ne kadarı içten?

Dolar fiyatı artıyor. (1) Dolar değerleniyor. (2) Türkiye benzeri ülkeler finansal piyasalardaki dalgalanmalardan olumsuz etkileniyor. (3)Türkiye’nin dış ve iç sorunları, dolar fiyatının olması gerekenden daha fazla artmasına yol açıyor.

Doların değerindeki değişimi önleyemeyiz. Türkiye benzeri ülkelerin finansal piyasalardaki dalgalanmadan etkilenmesini önleyemeyiz.

İyi de... Acaba bizde de dolar fiyatı, Türkiye benzeri ülkelerle aynı çizgide mi artıyor? Yoksa bizde daha fazla mı artıyor? Esas soru da şu: Bugünlerde 4 TL’nın üzerine tırmanan dolar fiyatının ne kadarı dış, ne kadarı iç gelişmelere dayanıyor?

Araştırmalarıyla ekonomideki gelişmelerin nedenlerini sergilemekte başarılı İktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez’in geçen hafta bir araştırması yayınlandı.

Araştırma ne gösteriyor?

Dr. Mahfi Eğilmez, son 5 yılda (22 Mayıs 2013 ile 13 Nisan 2018 arasında) dolar değerindeki değişimi, Türkiye benzeri ülkeler olarak kabul edilen Brezilya, Endonezya, G.Afrika ve Hindistan ile Türkiye’de ki milli paranın nasıl eridiğini sergilemek için tablolar hazırlamış.

- 22 Mayıs 2013’den 13 Nisan 2018’e Türkiye’de dolar fiyatı 1.84 TL’dan 4.08 TL’ya yükseldi. Dolar endeksi 100 iken 222 oldu.

- 2013’den 2018’e küresel piyasalarda ABD dolar endeksi 100 iken 108.4 oldu. Demek ki, doların değer artışı yüzde 8.4 oranında.

- Türkiye benzeri 5 ülkede milli para birimleri ortalama olarak 100 iken eridi 72.9 oldu.

- Türkiye, Türkiye benzeri 4 ülkeden ayrıştı. TL’nın değeri 100 iken 45 oldu.

- TL’nın değeri 100 iken 45’e gerilediği için 1.84 TL olan dolar 4.08’e yükseldi.

- 1 TL’sı ile 0.54 dolar alınabiliyordu. Beş yıl sonra 0.24 dolar alınabilir oldu.

Dolar 2.5 TL olabilirdi

- Eğer TL’nin değeri de Türkiye benzeri 4 ülke ortalamasına benzer ölçüde 100’den 72.9’a gerilemiş olsa idi, bugünlerde doların fiyatı ortalama 2.50 TL olurdu.

- Bu hesaplara dayalı kesin değerlemeler yapılamaz ama, kabaca görülüyor ki, bugünlerdeki 4 TL’lık dolar fiyatının 2.5 TL’sı dış piyasalarda, bize benzer ülkelerdeki gelişmelere dayanıyor. 1.5 TL’sı ise Türkiye’nin iç ve dış risklerinin dolar fiyatındaki yükü.

Dr. Eğilmez diyor ki; Brezilya, Endonezya, Güney Afrika ve Hindistan para birimlerinin, büyük ölçüde, Dolar’daki değişime paralel değişimler gösterdiğini görüyoruz. Aşağı yukarı Dolar değer kazandıkça kaybeden, Dolar değer kaybettikçe değer kazanan, Dolar durağanlaştıkça durağanlaşan bir görünüm içinde bulunuyorlar.

TL ise öteki ülke para birimlerinden ayrışıyor.

TL, Dolar değer kazanırken de, değer kaybederken de değer kaybı yaşıyor. Bir başka ifadeyle dışarıda ne olursa olsun TL değer kaybı yaşıyor.