CUMHUR’un ANAYASASI
Türkiye’nin gündemine “yeni ve sivil anayasa” da girdi.
Ve...
Yeni Anayasa Mahkemesi üyesi göreve başladı.
Bu bağlamda Harvard’da anayasa doktorası yapan merhum Ali Rıza Bozkurt’un “CUMHUR”un ANAYASASI kitabından alıntılar yapayım...
(Elbette bu kitabın “Cumhur İttifakı”yla ilgisi yok çok daha önce 2008’de yayınlanmıştı. Ayrıca Türkiye’yle ilgili bazı görüşlerini paylaşmıyorum. G.C)
Ama önce...
Ali Rıza Bozkurt’u birkaç satırla analım.
MİLYARDER ÖĞRENCİ
Bozkurt, yüksek mühendistir.
Yurt dışında büyük inşaat işleri alan başarılı bir müteahhitti.
Döneminin önemli devlet adamlarıyla, bilim insanlarıyla yakın dostlukları vardı.
Örneğin...
“Kazan kazan” teorisini biliriz. O teorinin sahibi, Nobel Ekonomi Ödülü almış profesör John Nash’ı -Bozkurt’un konuğu olarak İstanbul’a geldiğinde-, onun yemek davetinde tanımıştım.
John Nash’ın hayatına konu olan “Akıl Oyunları” filmi 2002’de Oscar Ödülü almıştır.
Böyle küresel önemde bir bilim insanından Bozkurt için takdir söylemlerini dinlemiştim.
Boğaz’da yalısı, New York’ta villası olan Bozkurt, iş hayatından çekilmiş, Boston’da iki odalı bir apartman dairesinde yaşamaya başlamıştı.
Harvard’da Anayasa Hukuku doktora öğrencisi olmuştu.
Disiplinli, çalışkan bir ak saçlı delikanlı olarak derslere giriyor ödevler hazırlıyordu.
İşte yukarıda sözünü ettiğim “Anayasa” kitabı o çalışmaların ürünüdür.
..................
Boğaz’da, Haliç’te zaman zaman gördüğümüz, bir zamanlar padişahların kullandıklarının aynısı olan saltanat kayıklarını da o yaptırmıştır.
“İstanbul tarihine katkısı olur” demişti.
ANAYASA VE YARGI
Bozkurt’un kitabından seçme satırlar şöyle...
Amerika’da “Yüksek Mahkeme (Supreme Court)” Türkiye’de Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Sayıştay görevlerinin tümünü yapan tek organdır.
...............
Amerika’da yürütme, güçlü ve bağımsız erkler olan yasamanın ve yargının denetimindedir.
O nedenle “yargı-yasama” 3 erk arasındaki dengede en önemli rolü oynar.
.................
Yargı-yasama arasındaki denge bir ülkede kurulan demokratik sistemi tamamen bozacak tuzaklarla dolu bir yoldaki koruyucu silahtır.
.................
Sonraları başkan olan Jefferson’un bir gazeteye yazdığı “Politikacıyı anayasaya zincirleyeceksin. Yoksa onu yer” sözü unutulmamıştır.
Daha enteresan olanı Jefferson’un hiçbir unvanı yokken yazdığı bu söylemdeki “hatayı”, Başkan olduktan sonra bizzat kendisinin uygulamaya kalkışmış olmasıdır.
Anayasa mahkemelerinin (Yüksek Mahkeme) yaratıcısı John Marshall, bu davranışını önlemek için Jefferson’a bir zamanlar yazdığı bu kendi yazısını götürünce, Jefferson şöyle demiş:
“Haklısın John, mani olmasan yiyecektim!..”
.................
ABD’de yargıcı, Başkan, yani yürütme aday gösterir.
Yasama yani Kongre ve Senato tayin eder.
Yargıç ömür boyu veya görevini yapamayacak kadar hasta oluncaya dek görevini sürdürür.
Maaşı ömür boyu için belirlenir.
Yasama ve yürütme ömür boyu yargıcın maaşına karışamaz.
..................
Amerika’da Başkan yasamaya Yüksek Mahkeme üyeliği için 3 yargıç adayı gösterir.
Aday, yasama (Kongre-Senato ikili meclis) önünde halka ve medyaya açık olarak 15 gün boyunca sorguya çekilir.
Bunlardan birini TV’den izlemiştim.
O zavallı yargıç adayının yerinde olmak istemezdim.
...................
500 Kongre üyesi ve senatör, her birinin arkasında 20-30 kişilik araştırma ordusuyla yaptıkları araştırmalara istinaden, yüksek mahkeme yargıç adayına yüzlerce soru yöneltiyorlardı.
“15 yaşında lise öğrencisiyken giydiği tişörtün üzerindeki logonun” Amerikan Anayasası’yla ilgisinden tutun da 30-40 yıl önce avukat iken yazdığı savunmada referans verdiği Anayasa’nın ilgili maddesi hakkında bugün ne düşündüğüne kadar soruyorlardı.
...................
Yüksek Mahkeme’ye aday yargıcın “Dün öyle düşünüyordum ama bugün değiştim” deme hakkı yoktur.
...................
ABD Anayasası’nda değişiklik yapmak büyük bir olaydır.
220 senede 27 değişiklik yapılmıştır.
Bunların hiçbirisi, Anayasa’nın temel yapısına en ufak bir zarar verebilecek nitelikte değildir.
Türkiye’de 1982 Anayasası’nda, 84 değişiklik yapılmıştır. (Kitabın yazıldığı 2008 yılına kadar... G.C)
..................
Amerika’da anayasa değişikliği yapmak için gerekli prosedürün tamamlanması 10-15 yıl almaktadır.
..................
Yasama ve yürütme üyelerini yargılamada 100 adet Senatör yemin ederek yargıç rolüne girer.
Yüksek Mahkeme Başkanı bu heyetin başkanıdır.
..................
Zaman zaman Harvard merceğinden Türkiye’ye uzanan Anayasa satırlarını yansıtmaya devam edeceğim.
FORD’DAN ŞEFFAF MASKE
Dünyanın en büyük motorlu taşıt markası Ford “maske üretimine” geçti.
N95 kalitesinde şeffaf maskeler üretiyor.
“Tıbbi sınıf filtreleme” özelliğine sahip bu maskelerin ağız ve çevresi şeffaf...
Takmakta olduğumuz maskeler, kullanıcının ne söylediğini duymayı zorlaştırmakta.
Belki farkında değiliz ama hepimiz bir bakıma dudak okuyarak da söylenenleri anlayabiliyoruz.
APOLLO PROJESİ
Ford, “Apollo” adlı bir projeyi geçen mart ayında açıklamıştı.
Bu proje için mühendislerini sağlık yetkilileriyle birlikte çalışmakla görevlendirmişti.
Amaç...
Koronavirüs salgınıyla başa çıkmak için “ürün çözümleri tasarlamaktı.”
Ford’un Başkan Yardımcısı Jim Baumbick, şirketin geçen hafta açıkladığı yeni maskelerin “şeffaf, yıkanabilir, buğu önleyici teknolojiye sahip olacağını ve -cerrahi- N95 sertifikasına göre satışa sunulacağını” söyledi.
Ağız ve çevresi şeffaf pencere olan bu maskeler, Ford tarafından yüksek hacimde piyasaya verilecek.
Ford, ayrıca partikül yayılmasını azaltmak üzere kapalı mekânlar için “hava filtreleme kiti” üretimine de başladı.
ABD aylardır N95 maskesi sıkıntısı çekiyor.
.................
“İngiltere, Güney Afrika, Brezilya hızlı mutasyonları” Türkiye’de de yayılmaya başladı.
Türkiye de bu yeni N95 şeffaf ve filtreli maskeleri şimdiden üretmeye geçmeli.
“Üst üste iki maske tak” gibi palyatif önlemlerden çok daha etkili ve gerçekçi olabilir.
