Uyku apnesi

Uyku apnesi, uyku esnasında tekrarlayan nefes durmalarıyla kendini belli eden, kanda oksijen oranının düşmesine ve uykunun bölünmesine neden olan, ani ölüm riski taşıyan ciddi bir bozukluktur. Bazı insanlarda uyuma esnasında nedeni tam olarak bilinmeyen üst hava yollarında tıkanma, sinir sistemindeki bir problem ve hava yollarındaki daralma gibi faktörler uyku apnesine sebep olur.

Tipleri ve nedenleri

Uyku apnesinin üç temel türü mevcuttur. Bunlar, tıkayıcı şekilde olan (obstrüktif) uyku apnesi, merkezi (beyindeki solunum merkezine bağlı) olan uyku apnesi ve bu iki türün karışımı olan (mix tür) uyku apnesidir. Yapılan çalışmalarda hastaların %84’ünde tıkayıcı uyku apnesi, %1’inde merkezi uyku apnesi ve %15’inde ise mix tür uyku apnesi görüldüğü ortaya çıkmıştır.

Obstrüktif veya tıkayıcı tip uyku apnesi neden olur? Tıkayıcı tip uyku apnesi en sık görülen apne tipidir ve her cinste ve her yaşta görülebilse de, özellikle orta yaş erkeklerde ve kilo problemi olanlarda daha sıktır. Nedeni yumuşak damak kaslarının normalden fazla gevşemesidir ve buna bağlı olarak da solunum yolu tıkanır. Tıkayıcı tip uyku apnesi büyümüş bademcik (tonsil) ve geniz eti nedeniyle de olabilir.

Merkezi tip uyku apnesi neden olur? Merkezi uyku apnesinde göğüs ve diyafram kasları kısa bir süre çalışmadığı için solunum durur. Bu durum genellikle sinir sisteminin, beyin sapı ensefaliti gibi birçok hastalığa bağlı olarak solunum kontrolünün bozulmasından kaynaklanır. Bu tip apne, bazı nöromusküler hastalıkları veya kalp yetmezliği bulunan kişilerde de görülebilir. Tedavisi altta yatan nedenin düzeltilmesiyle olur.

Mix tür uyku apnesi ise hem merkezi tip uyku apnesine neden olan faktörler hem de tıkayıcı tip uyku apnesine neden olan faktörleri veya bu faktörlerden bazılarını içerir.

Belirtileri nedir?

Düzensiz solunum: Rahatsızlığın en önemli belirtisi olan uyku boyunca görülen solunum duraklamaları, iç çekmeleri ve horlamalarıdır. Bu düzensizlikler normal kişilerde görülen horlamalardan farklıdır.

Normalde sırt üstü yatanların horladığı bilinse de, bu rahatsızlıkta kişiler her pozisyonda horlamaya devam eder. Hastalar uyku sırasında el ve kol hareketleriyle rahatsız bir uyku görüntüsü çizer.

Uykuda nefes durması: Hastalarda sıkça tekrarlanan, uzun süre devam eden solunum durması meydana gelir. Hastalığın önemli belirtisi olan solunum durması 10 saniyeden dakikalar boyu devam eden bir duruma gelebilir. Bu kişilerde oksijen yetersizliği ve uyku düzensizliği oluşmaktadır.

Gündüz aşırı uyku hali: Gece uyku düzeni bozulan hastalar, kendilerini yorgun hissettiklerinden gündüz uyuklama durumları yaşamaktadır.

Diğer belirtiler: Hastalarda bacak şişmeleri, mide yanmaları, gece koyu renk idrar yapma, uykuda terleme, göğüste baskı duyma gibi belirtiler görülebilir.

Teşhisi nasıl konur?

Uyku apnesi tanısı uyku laboratuvarında bir gece yatarak ve polisomnografi denilen işlemin yapılmasıyla konur. Polisomnografi, hastanın uyku sırasında solunum hareketleri, oksijen değerleri, kalp atım hızı takiplerini ve uyku evrelerinin süresini, kalitesini değerlendirmek için alınan EEG kayıtlarıdır.

Polisomnografi hastalığın tanınması, şiddetinin derecelendirilmesi ve tedavi seçeneklerinin planlanmasında yardımcı bir tetkiktir. Kulak-burun-boğaz uzmanı tarafından yapılan üst solunum yolu muayenesi tanıda önemlidir. Hastanın ve hastalığın durumuna göre nöroloji ve diğer branşlardan da destek gerekebilir.

Tedavide cerrahi dışı yöntemler (konservatif tedavi) nelerdir?

Uyku apnesi, tanı konulduktan sonra, genellikle cerrahi ya da cerrahi dışı tedavilerle tedavi edilir. Uyku apnesi tedavisinde öncelikle cerrahi dışı tedavi yöntemleri uygulanır. Uyku apnesi sendromu tedavisinde davranış değişiklikleri, diş uygulamaları ve devamlı pozitif basınçlı hava yolu cihazı (CPAP) tedavisi, ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi yöntemleri gibi tedaviler uygulanır.

Uyku apnesinin tedavisinde davranış değişiklikleri nedir? Uyuma pozisyonunu değiştirme (yan ya da yüzüstü uyuma), uyuma ortamını değiştirme (yatak, ışık düzeyi ve sıcaklık derecesi), vücut yağını azaltmak (%10 kilo vermek uyku apnesi sendromunu %25 azaltır).

Uyku apnesi tedavisinde diş uygulamaları nedir? Alt çeneyi ileri iten ya da başka türlü hava yolunu açan diş uygulamaları hafif ve orta dereceli uyku apnesi sendromu tedavisinde uygun bir seçenektir ve ortalama diş uygulamaları uyku apnesi tedavisinde %75 oranında iyileşme sağlar.

Uyku apnesi tedavisinde devamlı pozitif basınçlı hava yolu cihazı (CPAP) nedir? Her düzeydeki uyku apnesi için en uygun cerrahi dışı tedavi yöntemidir. Bu yöntem, uyurken dokuları tutarak hava yolu açıklığını sağlayabilmek için hava basıncını kullanır.