Lula’nın eli ve Erdoğan sevgisi
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dünya üzerinde kişisel dostluk ilişkisi geliştirdiği bir kaç lider var ve bunlardan biri Brezilya Devlet Başkanı Lula de Silva. Lula, siyasi hayatında badireler atlatmış, işçi kökenli bir devlet başkanı. 1990,1994, 1998 yıllarda üç kez cumhurbaşkanı adayı oldu kazanamadı. 2002’de dördüncü kez girdiği yarışta ipi göğüsledi. 2006’da başlayan ikinci döneminde yolsuzluk suçlamalarıyla cezaevine girdi ve devlet başkanlığı seçimlerinde aday olamayacağına hükmedildi. 2021’de Anayasa Mahkemesi’nin aldığı kararla yeniden cumhurbaşkanı adayı olma imkanına kavuştu ve 2023’de bir kez daha cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu.
Erdoğan ile dostuluğunda önemli bir aşama Lula’nın 2013’de ülkesinde ulaşım eylemleri sürerken aldığı bir telefona dayanıyor. 2013’te Türkiye’de Gezi Parkı eylemleri sürerken, Brezilya’da Sao Paulo’da da ulaşım eylemleri başlamıştı. Lula yıllar sonra bir televizyon röportajında “Erdoğan 2013’te bizi aradı ve dedi ki, ‘Bu kent meydanını geliştirmekle ilgili bir hareket değil, hükümeti devirmek istiyorlar. Brezilya’da çok dikkatli olun. Bu nedenle, burada Brezilya’da olanlar hakkında şüpheci olmak için birçok nedenim var” demişti. Lula bu telefonu o kadar önemli bir destek olarak görmüş ki, ondan sonra da her fırsatta Türkiye’den gelen her heyete mutlaka anlattı. Türkiye’nin Brazil Büyükelçisi Halil İbrahim Akça’nın güven mektubunu sunduğu sırada da benzer bir diyalog yaşanmış. Lula, Akça’ya törenden iki fotoğraf verilmesini istemiş ve “Bunun birini Erdoğan’a gönder” demiş.
Samimi karşılama
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın G 20 Zirvesi için geldiği Rio de Janerio’da Lula ile görüşmesinin de yine aynı samimiyette geçtiğinin göstergesi zirveden yansıyan dörtlü fotoğrafta da belirgin. Lula’nın eli Erdoğan’ın elinin üzerinde. Edindiğim bilgiye göre, ikilinin görüşmesi samimi bir atmosferde geçmiş. Hatta belki fırsat olsa daha da sürecekmiş. Toplantının bir kısmı ayakta sürmüş.
Brezilya Türkiye’nin önem verdiği, siyasi ilişkilerinde “pürüzsüz” ifadesinin kullanıldığı bir ülke. Aradaki mesafaye rağmen ticari ilişkilerin geliştirilmesi ise asıl üzerinde durulan taraf. Erdoğan - Lula görüşmesinde üç başlığın üzerinde durulduğu ifade ediliyor. Bunlardan biri ortak ticari uçak üretimi.
Pek bilinmese de Brezilya firması Embraer, Boeing ve Airbus’tan sonra dünyanın üçüncü büyük sivil uçak üreticisi. Halen dünya üzerinde 8 binden fazla uçağa sahip olan firma ile şimdiye dek bazı görüşmeler yapılmış. Firmanın Tusaş ile de bir görüşme gerçekleştirdiği belirtiliyor. (Kısa bir not; Brezilya’nın başkenti Brazil yıllar önce bir uçak şeklinde tasarlanmış) Savunma sanayi ve ilaç sanayi alanında işbirlikleri de iki ülke arasında masada bulunan diğer başlıklar olarak öne çıkıyor.
Bu arada gözlemcilerde G 20 Zirvesi’nin biraz sönük geçtiğine dair emareler var. Birinci günü ilk oturumdan sonra 7 - 8 devlet başkanının zirveden ayrılması zirveye gölge düşürmüş durumda. Ancak bu tip zirvelerde oturumlardan ziyade ikili görüşmelerin ön planda olduğunu belirten gözlemciler buna pek takılmıyorlar. Brezilyalıların da şekilden çok içeriğe odaklandıklarına dikkat çekiliyor. Brezilyalıların bu tür zirvelerde örneğin çeviride yaşanan aksaklıklardan ziyade ortaya çıkan bildirinin içeriğini önemsedikleri belirtiliyor. Bakalım seneye Güney Afrika G 20 çerçevesinde neler yapacak?
Brezilya önümüzdeki sene de COP (İklim Değişikliği Zirvesi) ve BRICS zirvelerine evsahipliği yapacak. Bu arada BRICS Bankası Başkanı Dilma Rousseff, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmek üzere girişimde bulunmuş diye duydum.
