"Küstüm, oynamıyorum!"

Ada Sandıkta yenilenler seçimden sonra ne bahane buldular? can.dundar@e-kolay.net Son seçimde yenilen CHP lideri Baykal'ın açıklamalarını dinleyince eski seçimlerin mağluplarının bahanelerine de bir bakalım dedik ve adaşım Can Güray'la birlikte gazete arşivine girdik. Sonuçta her seçim mağlubunun işine yarayacak bir "gerekçeler manzumesi" çıktı ortaya... 2007 seçimi Türkiye'nin 16'ncı genel seçimiydi. 1946'dan bu yana yapılan 15 seçimde kazananlar olduğu gibi kaybedenler de oldu ve her kaybeden mağlubiyete kendince bir gerekçe buldu. 1950 Seçimi 14 Mayıs 1950 seçimini kaybeden Cumhurbaşkanı İsmet İnönü seçimden iki gün sonra kendisini ziyaret eden gençlere, "Muhalefet gibi şerefli bir vazifede memleket için çalışmaya devam edeceğini" söyledi.23 Mayıs tarihli Ulus'ta "Yeni vazifem şimdiye kadar aldığım vazifelerden daha az ehemmiyetli değildir" demeci yer aldı. "Muhalefet de şerefli vazifedir" 1954 Seçimi 2 Mayıs 1954 seçimleri... Yine DP kazanmış.CHP Genel Sekreterliği'nin parti teşkilatına gönderdiği 4 Mayıs tarihli tamim, seçim sistemini suçluyor:"Seçim, partimizin 1950'den daha az sayıda milletvekili ile muhalefette kalması neticesini vermiştir.Bu durum, mevcut seçim sisteminin, millet iradesini alınan oylarla mütenasip bir şekilde Meclis'te belirtmemesinden ileri gelmiştir. Aynı zamanda memleketin her tarafından gelmekte olan şikayetlerden anladığımız ve üzerinde durduğumuz birçok maddi ve manevi tesirlerden doğmuştur. Bu durum karşısında CHP, milletin içten ve en samimi itimadına dayanarak muhalefet vazifesine eskiden olduğu gibi cesaret, azim ve imanla, sine-i millette de devam edecektir." "Sine-i millette devam" 1957 Seçimi 28 Ekim 1957 Pazartesi günü... Seçimde DP gerilemiş ama iktidarı korumayı başarmış. CHP lideri İnönü o gün 19.30'da parti genel merkezindeki basın toplantısında o günkü medyayı suçluyor:"Radyonun saat 2'den itibaren yani oy verme devam ederken yapmaya başladığı maksatlı yayınlar çok zararlı olmuş, İstanbul'da sandık başlarına seçmenlerin işiteceği şekilde radyo yerleştirildiği görülmüştür. Henüz Beyoğlu, Fatih gibi büyük merkezlerde tasnif devam ederken seçimin kati neticesi ilan edilmiştir. Seçim suçlusu radyo halen de suç işlemeye ve tahriklere devam etmektedir. Radyonun seçim gününde, seçim esnasında ve tasnif zamanında vatandaşı aldatmak için kullanıldığı, mahkeme hükmü ile ve diğer aşikar delillerle sabittir.İstanbul'da seçimleri mutlaka yenilemek lazımdır." "Suçlu: Radyo" 1961 Seçimi 18 Ekim 1961 Çarşamba günü saat 17.30'da CHP Lideri İnönü parti genel merkezindeki yerli yabancı 50 gazetecinin huzuruna çıktı. 27 Mayıs müdahalesine rağmen sandıktan yine tek başına iktidar çıkmamıştı. Bu kez suçlu, seçim sistemiydi. İnönü dedi ki:"Nispi temsile göre yapılan 15 Ekim seçimlerinde hiçbir siyasi partinin tek başına Meclis'te salt çoğunluk elde edememesi şaşırtıcı ve beklenmeyecek bir hadise değildir. Bu hal nispi temsilin her memlekette sık sık görülen tezahürlerinden biridir. Alınan neticeyi tabii karşılıyoruz. Bizim için önemli olan iktidarda veya muhalefette vazife almamız değil, uğrunda bunca yıl mücadele ettiğimiz demokratik rejimin başarı ile işlemesidir." "Nispi temsil yüzünden..." 1965 Seçimi AP'nin yüzde 52,8'le silip süpürdüğü, CHP'ninse yüzde 28'le yenildiği 1965 seçiminden sonra İnönü "Demokratik rejim samimi olarak kabul edilince bu neticeyi tabii karşılamak gerekir" dedi. Cüneyt Arcayürek'in Hürriyet'teki yazısına göre ise kaybın nedeni, "Mr. Thomsonlu ve Mr. Stenli tehdit politikası"ydı. Arcayürek, "İnönü dışındaki CHP hatipleri her vesile ile kanlı ihtilallerden bahsetmekten kaçınmadılar" diyerek asıl gerekçeyi ortaya koydu.Ama seçimin sürprizi, Millet Partisi lideri Osman Bölükbaşı'nın millete küsüp mebusluğu ve liderliği bırakması oldu. Hadise gazetelere şöyle yansıdı:"Seçimlerde millete tek parti iktidarı tavsiye etmediğini söyleyen Osman Bölükbaşı, milletin bu kararı karşısında sözünün dinlenmemesini bir türlü affedememiş ve millete küsmüştür. Bölükbaşı ile yatak odasında konuşabilen bazı yakınlarına göre MP lideri 'Ben millete söyledim, dinletemedim. Şimdi huzur içindeyim' demiştir." "Millete küstüm!" 1973 Seçimi 1973'te bu kez yenilen AP idi.Adalet Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel, CHP'nin gerisine düşünce, kendisinden sonraki tüm mağlup liderlerin diline yerleşecek o ünlü cümleyi kurdu:"Millet bize muhalefet görevi vermiştir." Demirel'in mağlubiyet gerekçesi şöyleydi:"AP'yi güçten düşürmek için karşısında bir fiili koalisyon mevcuttu. CHP, MSP, DP seçimlerde AP'yi güç olmaktan çıkarmak için çalıştılar. Şimdi kendi aralarında koalisyon kurabilirler."AP'nin İstanbul İl Başkanı Faruk Ilgaz'a göre ise asıl neden, pahalılığın AP'ye mal edilmesiydi. Dar gelirliler CHP'ye oy vermişti.Asıl ilginç yorum ise 48 milletvekilliğinde kalan MSP'nin Genel Başkanı Süleyman Arif Emre'den geldi: "Türkiye MSP iktidarına kadar bir intikal devresi geçirecek ve koalisyonlarla idare edilecektir." "Millet bize muhalefet görevi verdi" 1983 Seçimi En ilginç seçimlerden biriydi 1983 seçimi...Askerin desteğine sahip MDP'nin zaferine kesin gözüyle bakılıyordu. Ama MDP üçüncü olurken, sandıktan Özal'ın ANAP'ı çıktı.Seçimden sonra kaybedenler duruma şöyle tepki gösterdi:MDP'li Kamran İnan: "İktidar partisi olacağımız şeklindeki müşahedemiz yanlış çıktı."MDP Genel Başkanı Turgut Sunalp: "Milletin kararı üzerine çıkılmaz. Yapıcı bir muhalefet grubu olacağız."Halkçı Parti Lideri Necdet Calp: "Güçlü bir muhalefetiz." "Yanıldık, muhalefetiz" 1987 Seçimi 1987 seçiminden ANAP yüzde 36 oyla birinci çıktı.Yüzde 24,8'le ikinci olan SHP'nin Genel Başkanı Erdal İnönü sosyal demokratların artık gelenekselleşen açıklamalarından birini yaptı:"Seçimden, güçlü bir ana muhalefet partisi olarak çıktık. Sosyal demokratlar birleşseydi daha çok milletvekili çıkaracaktık."Seçimin mağluplarından Bülent Ecevit ise "Seçim sistemi adaletsiz. Ulusal iradeyi yansıtmıyor" dedi. "Politikayı bırakacak mısınız?" sorusunu ise bugünkü Baykal gibi yanıtladı:"Başarılı bir sonuç değil ama amacımız, gerçek ve sağlıklı bir yapılanmadır. Bunun tutması zaman alabilir." "Birleşsek daha çok çıkarırdık" 1991 Seçimi 1991'de DYP, ANAP'ı üç puan geçti.Cumhurbaşkanı Özal dedi ki:"Ben 1987 seçimlerini kazanan insanım. O nedenle manevi sorumluluk taşıyordum. Bu seçimle manevi sorumluluğum bitti. Bundan böyle halktan yetki alan ona hizmet eder." Eski Başbakan Yıldırım Akbulut ise "Bizi Yılmaz muhalefete düşürdü. Genel Başkan olursa ancak kendisinin partiyi iktidara taşıyacağını söylüyordu. Partimiz iktidardan muhalefete düştü" dedi. "Mesut Yılmaz yüzünden..." 1999 Seçimi 1999, CHP'nin baraja takılmaktan kılpayı kurtulduğu seçimdi.Seçimi izleyen günün gazetelerinde bugünden tanıyacağınız satırlar var. Deniliyor ki: "Genel başkan Deniz Baykal sonuçları evinde televizyondan izlemeyi tercih ederken gazetecilere hiç yorum yapmadı. Genel merkezde ise gergin bir bekleyiş vardı." Salı günü ise gazeteler "Çekiliyor" başlığıyla çıkıyor. Bu başlığın altında bugünden bakınca gülümseten satırlar var:"Baykal 35 yıllık siyasi hayatına nokta koyma kararı aldı. Bugün arkadaşlarını toplayarak kararını bildirecek. Kurultayda aday olmayarak siyaseti bırakacak. Böylece Batı'daki siyasi başarısızlığı ödeme kuralı Türkiye'de ilk kez işlemiş olacak." "Baykal siyaseti bıraktı"