Dizilerin oyunculardan rol çalan yalıları
18.08.2024 - 02:01 | Son Güncellenme:
İzleyicileri ekran başına kitleyen dizilerin birçoğunda oyuncular, hikâyeler kadar mekânlar da dikkat çekiyor. İstanbul Bilgi Üni. Medya Bölümü Öğr. Üyesi Dr. Aylin Dağsalgüler, dizilere ev sahipliği yapmış olan mekânları, tarihçi Sedat Bornovalı yapıların tarihini Milliyet Pazar için kaleme aldı.
AYLİN DAĞSALGÜLER - Yerli dizilerin Türkiye ekonomisine yaptığı katkı yurt dışına satılan ilk dizi “Gümüş”ten beri katlanarak büyüdü. Dünyada en çok dizi ihraç eden ülkelerden biriyiz. Dizilerin sadece hikâyeleri, oyuncuları değil, mekânları da ilgi odağı oluyor. Kıvanç Tatlıtuğ ve Songül Öden’i buluşturan ve 2005’te Kanal D’de yayınlanan “Gümüş”te ikilinin tutkulu aşkı kadar onların aşkına ev sahipliği yapan Boğaz’daki Abud Efendi Yalısı da âdeta başroldeydi. 1835-1855 yılları arasında banker Altunizade Necip Bey tarafından yaptırılan Abud Efendi Yalısı’nın mimarı Garabed Balyan. 2010’ların başında özellikle Orta Doğu’dan gelen turistler Boğaz turlarında yalıları dinlerken “Gümüş” yalısını da görmek istiyorlardı. Bu ilgi Boğaz turlarının içine dizilerin çekildiği yalıların eklenmesini sağladı.
Ziyagil Yalısı’nda kilim müzesi
Yaz demek “Beni beni Bihterini” demek âdeta. Kanal D’nin sadece yayınladığı yıllarda değil tekrarlarıyla fenomen olan dizisi “Aşk-ı Memnu”nun çekildiği yalı da hâlâ gündemde. Vehbi Koç Vakfı’na ait yalı bugün bir sergi mekânına dönüşmüş durumda. Amerikalı fotoğraf sanatçısı ve koleksiyoncu Josephine Powell’in koleksiyonundaki kilimlerin sergisi namıdiğer ‘Ziyagil’ yalısında ziyaret edilebilir. Koleksiyon içerisinde Osmanlı döneminde 18 ve 20’inci YY arasında dokunmuş 36 adet kilim yer alırken; dokuma tezgahı, 6 adet çuval ve 73 adet dokuma aleti bulunmakta. Girişin ücretsiz olduğu müze çarşamba günleri hariç haftanın her günü sabah saat 10.00 ile akşam üzeri saat 17.00’ye kadar açık.
Yalısı ile dikkat çeken bir diğer dizi de Tuba Büyüküstün ile Engin Akyürek’i bir araya getiren “Kara Para Aşk”tı. Bebek’teki 600 metrekarelik iki katlı yalı; adeta bir müzeyi andırıyor. Yalıda Edirne işi kapılar, Rönesans dönemine ait heykeller, değerli tombaklar ve tablolar bulunuyor.
Ali Rıza Bey’in ağzının tadını kaçıran köşkü
Hayriye Hanım’ın “Aman Ali Rıza Bey ağzımızın tadı kaçmasın” cümlesiyle de kültleşen “Yaprak Dökümü” şüphesiz en iyi roman uyarlamalarından biri. Kanal D’nin unutulmaz dizisi tekrarlarıyla bir kez daha gündemde. Dizide Ali Rıza Bey’in babadan kalma evi olan köşk, Beylerbeyi’nde bulunmakta. Yapının 120 veya 170 yıllık olduğu tahmin edilmekte. Yeşilçam’da “Gırgıriye”, “Darbukatör Baryam”, “Güler misin Ağlar mısın?” gibi birçok filme ev sahipliği yapan köşk, herhangi bir ada sahip değil. Ancak köşk, sahibinin Karadenizli olmasından dolayı Laz’ın Köşkü olarak anılmakta. Köşk yine Kanal D’de ekrana gelen dönem dizisi “Çamberimde Gül Oya”da da kullanılmıştı. Köşk özel mülk olduğu için ziyarete açık değil.
“Yalı Çapkını”nda Seyran ve Ferit’in tutkulu aşklarına ev sahipliği yapan yalı da yine göz kamaştıran dizi mekânlarından. Şevket Paşa Yalısı olarak biliniyor.
Tarihi dizilerin platoları ziyarete açık
Yerli dizilerin bir fenomene dönüşmeye başladığı zamanlarda ülkenin dört bir yanı doğal sete dönüşebiliyordu. Bir dönüm noktası olan “Asmalı Konak” dizisi ile izleyicinin Kapadokya’ya ilgisinin arttığını, bugün bile dizinin çekildiği konağın yerli turistlerin ziyaret noktası olduğunu biliyoruz. Ama üzülmeyin, önümüzdeki sezonda TV’de yine Kapadokya manzarası izleyeceğimiz bir dizi geliyor: “Güzel Aşklar Diyarı”. Dizilerin çoğunlukla doğal ortamları set olarak kullandığı sektörde Bozdağ Film, TRT ve ATV için çektiği “Diriliş Ertuğrul” ve “Kuruluş Osman” ile diğer tarih içerikli dizilerin çekimi için kullandığı platoları halka açtı. Bozdağ Film Platoları, Beykoz’da 300 dönüm arazi içinde konumlanmış. Bireysel ziyaretlere, grup gezilerine açık olan plato ziyaretçilerini tam gün eğlendirmek üzerine bir tema parkı olarak tasarlanmış. Bu platolar sadece yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmiyor. Aynı zamanda Türkiye’ye resmi ziyarette bulunan devlet insanlarını ağırlamak için de kullanılıyor. Dizilerin ‘yumuşak güç’ (soft power) olarak görülmeye başlandığı 2010’lu yıllardan bugüne Osmanlı özlemiyle tarihi yeniden yazan diziler bu anlamda işe yaramış gözüküyor.
Dizilerde anlatılan hikâyelerin tek tipte olmaması, farklı temsillerin yer almasıyla birlikte sadece yalılar, seküler veya otantik İstanbul görüntüleri değil, kültür de merak edilmeye başlanacak. Ve ancak o zaman “Masumlar Apartmanı” ve “Şahsiyet” dizilerinde kullanılan apartmanın geçmişini, içinde yaşayanları, mimari olarak temsil ettiklerini anlayabiliriz.
Sedat Bornovalı:
Vehbi Koç Evi göz dolduruyor
Boğaziçi’nde bir bütün olarak mimari temsil niteliği hayli yüksek yapılardan bir tanesi. Hâlâ arkadaki yamacı kaplayan teraslı bahçesiyle birlikteliğini sürdürüyor ve bize sahilhanelerin arkasında bazen zirveye kadar tüm yamacı kaplar şekilde uzanan geniş mülklerin varlığını anımsatıyor. Günümüzde hemen tüm yalıların arkasından yol geçtiği için bu bütünlüğü gözle takip etmek zorlaşıyor. Ayrıca bölünen parseller farklı mülk sahiplerinin elinde farklı şekillere girince bunu takip etmek iyice zorlaşıyor. Kullanımı zor olduğu için Boğaziçi’ndeki konutlarda, kepenk şeklinde panjur kullanımı da ne yazık ki azalmakta. Vehbi Koç Evi bu konuda da taviz vermeyişiyle göz dolduruyor. Kamuya açık olması ve kilim sergisinin ziyaret edilebilmesi büyük bir avantaj.
Şevket Paşa Yalısı 50 yıl önce yıkıldı
Çengelköy koyu diyebileceğimiz sınırda, bir Osmanlı konutunun yerinde bulunan ve ona referansla Şevket Paşa Yalısı olarak anılan yapı aslen 50 yılı aşkın süre önce yıkılmış bir yapının yerine geçmiş ve yalnızca cephe hareketlerinin bir kısmıyla onu anımsatan, eski oranlarını da yitirmiş bir çağdaş blok. Çatının hacminin artırılması ve yarılmasıyla ortaya çıkan teras katı veya geniş pencere açıklıkları ahşap mimaride görmeye alışmadığımız unsurlar. Bu yapının yeniden inşası sırasındaki tercihler onu Osmanlı hatıralarından ziyade kent dışında görmeye alıştığımız site içi villalarını andırır hale getirmiş. Zamanında tam deniz üzerinde bulunan çekirdeği önündeki iki katlı platformla Boğaziçi’nden bir miktar uzaklaşmış.
Çağdaş konut örneği
“Kara Para Aşk”ın çekimlerinde yer alan Aşiyan’da sahil yolu üzerinde bir betonarme çağdaş konut örneği. Geniş alanlar, teras, manzara vb özellikleriyle Boğaziçi’ndeki üst sınıf konutlardan beklentilerin büyük kısmını karşılıyor. Dikkat çeken özellik ise, konutun altyapısının dayandığı kaya zeminin görünür halde bırakılmış olması. Nitekim bölge Tevfik Fikret’in Boğaziçi Üniversitesi olan eski Robert College yanına taşınmak için tasarladığı konutunun tanımı olan “Aşiyan= Kuş Yuvası” ifadesinin tüm çevre için benimsenmesine değin “kayalar” adıyla anılıyordu.
