Küçük ekranlarda büyük tehlikeler! Mert'in ölümü sosyal medyaya yaş sınırı tartışmalarını alevlendirdi
İzmir’de bir çocuğun sosyal medyadaki kolonya yakma akımını denerken hayatını kaybetmesi, sosyal medyanın çocuklar üzerindeki tehlikelerini yeniden gündeme getirdi. Uzmanlar sosyalleşemeyen çocukların sosyal medyanın denetimsiz dünyasında tehlikelere açık hale geldiğini belirterek bu durumun sebeplerini ve çözüm önerilerini Milliyet'e anlattı.
İzmir’in Bornova ilçesinde, 10 yaşındaki Mert Yetiştiren, TikTok’ta izlediği kolonya yakma akımını denemeye çalışırken yaralandı ve 10 günlük yaşam mücadelesinin ardından hayatını kaybetti. Yetiştiren’in ölümü, sosyal medyanın tehlikelerini bir kez daha gündeme taşıdı.
Çocuklar, sosyal medyada gördükleri “meydan okumaları” (challenge) veya akımları taklit etmeye çalışırken ölümle sonuçlanabilecek durumlarla karşı karşıya kalabiliyor. Uzmanlar sosyal medyanın yarattığı tehlikeyi Milliyet’e anlattı.
‘ARKADAŞLARI YOK’
- Çocuk ve Genç Psikiyatristi Prof. Dr. Veysi Çeri: “Araştırmalar, çocukların gerçek insan ilişkilerinden uzaklaştığını ve mahalleler, sokaklar, hatta okulların bile birer sosyalleşme alanı olmaktan çıktığını ortaya koyuyor. Birçok çocuğun tek bir arkadaşı yok ve anne babalarıyla yeterince kaliteli zaman geçiremiyor. Bu boşluk, çocukların sanal dünyaya yönelmesine neden oluyor. Şiddet içeriklerine maruz kalan çocukların, şiddeti normalleştirdiği gözlemleniyor. Sosyal medyada gördükleri akımları taklit etmeye çalışıyorlar.
Psikiyatrik açıdan sosyal medya bağımlılığı ile uyuşturucu bağımlılığı arasında bir fark yok. Her ikisi de dopamin sistemini etkileyerek aynı sonuçları doğuruyor. Araştırmalar, bağımlılık riskinin erken yaşlarda çok daha yüksek olduğunu gösteriyor. 21 yaşından önce bağımlılık yapan madde veya davranışlara maruz kalan bireylerde bu risk beş kat artarken, 13 yaşında bu oran 25-30 katına çıkıyor.
‘SOSYAL BECERİLERİ ZAYIFLIYOR’
- Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Uzm. Dr. Gözde Narin Coşkun: Çocuklar, sosyal medyada yaşlarına uygun olmayan içeriklerle karşılaşarak dünyayı ve gerçeği yanlış bir şekilde algılayabilir ve yorumlayabilir. Gördüklerinden etkilenerek yanlış davranış modelleri geliştiren çocuklar, sosyal becerilerinde gerileme yaşayabilir. Bu da ilerleyen yaşlarda ilişki kurma güçlüklerine yol açabilir. Ayrıca internet kullanımı, çocukları şiddet, cinsel içerik, nefret söylemleri gibi zararlı unsurlara maruz bırakabilir ve siber zorbalık gibi travmatik deneyimlere açık hale getirebilir. Bu durum anksiyete ve depresyon gibi sorunlara yol açabilir.
PEKİ ÇÖZÜM NE? ‘DENETİM ŞART’
- Prof. Dr. Çeri, çözüm önerisi olarak da şunları söyledi: “Çocukların dijital bağımlılıktan korunmasının temel yolu, onlara bağlanabilecekleri sağlıklı ortamlar ve aktiviteler sunmaktır. Araştırmalar, sadece akşam yemeklerini ailecek yemenin bile bağımlılık riskini azalttığını gösteriyor. Çocuklarla kaliteli zaman geçirmek, onlara spor veya sanatsal faaliyetler sunmak, sağlıklı bir zihinsel ve duygusal gelişim için elzem. İçeriklerin ciddi şekilde denetlenmesi gerekiyor.”
- Dr. Coşkun da “Çocukların sosyal medya kullanımını sınırlamak ve denetlemek, büyük önem taşımaktadır” dedi.
6-13 YAŞ ARASINDA EKRAN SÜRESİ 6.4 SAAT
- Sağlık Bakan Yardımcısı Doç. Dr. Şuayip Birinci, Türkiye’de 6-13 yaş arası çocuklarda ekran süresinin günde ortalama 6.4 saat olduğunu söyledi. Birinci, “En fazla ekran süresine sahip ülke yüzde 58.21’le Güney Afrika iken, en az ekran izleme süresine sahip ülke yüzde 21.7 ile Japonya’dır. Türkiye’de ise yüzde 43.92 olarak tespit edilmiştir. Dünya ortalamasında insanların 6 saat 37 dakikayı ekran karşısında geçirdikleri görülmektedir” dedi. Birinci, günde 3 saatten fazla ekran süresinin ergenler ve genç yetişkinlerde daha yüksek depresyon ve anksiyete olasılığına yol açtığını belirtti.
‘KABUL GÖRME ARZUSU’
- Sosyolog Prof. Dr. Barış Erdoğan da “Bu çocuklar toplum ve akran grupları tarafından kabul görmek, kendini değerli ve anlamlı hissetme çabası içindeler. Sosyal medya onlara beğeni, paylaşım ve takipçi sayısı gibi ölçütlere göre değerlendirildikleri bir alan açıyor. Bu nedenle kendilerini akranlarına ve topluma ispatlamak için sosyal medyada trend olan içerikleri takip ediyorlar, çoğu zaman riskli meydan okuma akımlarını da bu çerçevede benimsiyorlar, uyguluyorlar. Zira çocuklar bu trendlerin dışında kalırsa akran grupları tarafından dışlanacağı korkusunu yaşıyorlar” dedi.
TİKTOK ABD’DE BU AY KAPATILABİLİR
ABD’de 10 Ocak’ta Yüksek Mahkeme, TikTok’un Çin merkezli ana şirket ile bağlarını koparmaması durumunda kapatılmasını öngören yasayı görüşecek. Hükümet, platformu bir ulusal güvenlik sorunu olarak görürken
20 Ocak’ta göreve başlayacak olan ABD Başkanı Trump, yasağa sıcak bakmıyor. Mahkeme, Trump’ın istediği gibi yasağı erteleme kararı almazsa uygulama mağazaları ve servis sağlayıcılarının 19 Ocak’a kadar TikTok’a hizmet vermeyi durdurması gerekecek. / AP
RİSK ÇOCUĞUN ÇOK YAKININDA
Çocuk İstismarını ve İhmalini Önleme Derneği Başkanı ve Hacettepe Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kasım Karataş, Meclis Çocuğa Yönelik Her Türlü Şiddet, İstismar ve İhmali Araştırma Komisyonu’nda yaptığı sunumda önemli tespitlerde bulundu. Karataş, şiddet, istismar ve ihmalin en çok görüldüğü alanlar konusunda “Çocuklar en çok ev ve aile ortamında şiddet, istismar ve ihmale uğruyor. Bunun yanı sıra okul ve diğer eğitim ortamlarında, bakım verilen yerlerde, çalışma ortamlarında, sokaklarda, sağlık kurumlarında, adli kurumlarda, sosyal medya ve internet başta olmak üzere sanal ortamlarda şiddete uğruyor. Çocuk bahçeleri, oyun alanları ve bunun gibi kamusal alanlar da çocukların ihmal ve istismar edildikleri yerler arasında” ifadelerini kullandı.
Şiddet, ihmal ve istismar faillerine ilişkin de Karataş, şunları paylaştı: “Çocuklara yönelik şiddet ve istismarın failleri erkek, kadın, tanıdık, tanımadık herkes olabilir. En yaygın karşılaşılan failler ne yazık ki aile üyeleri; anne-babalar, büyükanne ve büyükbabalar, amca, dayı, kardeşler.” Öğretmenlerden çocuklara bakım veren profesyonellere, çocuğun kendi akran ve arkadaşlarına kadar pek çok kişinin de şiddet, istismar ve ihmalin baş aktörü olabileceğine dikkat çeken Karataş, ”Aslında risk ya da tehlike o kadar uzakta değil” diye konuştu. / Evrin Güvendik ANKARA
- ‘BAZEN ÇOCUK İÇİN AİLEDEN VAZGEÇEBİLİRİZ’
Karataş “Çocuğu ailede koruyacağız. Okulda, sokakta, kamusal alanda, sanal dünyada koruyacağız. Bazen o çocuk için o aileden vazgeçebiliriz. Yani bazı olgular söz konusu olduğunda her durumda çocuğu ailenin içinde tutmak gibi bir takıntımız olmamalı” görüşünü dile getirdi.
YENİ DÜZENLEMEDE YAŞ SINIRI GÜNDEMDE
Yaşanan son olaylardan sonra Türk makamları, TikTok’la temasa geçerken, zararlı olabilecek videolarla ilgili sıkılaştırma sözü aldı. Bu gibi olayların tekrar yaşanmaması için çözüm ise “yaş sınırı” getirilmesi olarak görülüyor.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’ndan önceki gün yapılan açıklamada, “Sosyal medyadaki zararlı içerik ve akımlar çocuklarımızın canına mal olacak düzeyde onları etkiliyor. Bu acı olay bir kez daha sosyal medya düzenlemesinin ne denli büyük bir ihtiyaç olduğunu hepimize göstermiştir” denildi. Edinilen bilgiye göre, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı yetkilileri de TikTok platformuyla temasa geçti. TikTok temsilcilerinin, zararlı olabilecek video içerikleriyle ilgili algoritmanın sıkılaştırılacağı yönünde bilgi verdiği ifade edildi. Yetkililer, zararlı akımlar ortaya çıkınca Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı yetkililerinin TikTok’a uyarıda bulunduğunu vurguladı. TikTok’un önlem aldığı belirtildi.
YAŞ SINIRI İÇİN YASA HAZIRLIĞI
İzmir’deki gibi olayların yaşanmaması için hükümet kanadının en büyük beklentisi, hazırlıkları süren sosyal medya yasasının çıkartılması. Yeni düzenlemenin “gençler bilinçlenmeden sosyal medya hesabı olmasın” mantığıyla hazırlandığı, yaş sınırı için 13-16 yaş arası formüller üzerinde çalışıldığı kaydedildi.
KAPATILACAK MI?
Şu anda TikTok’a erişim engeli gibi bir tedbirin gündemde olmadığı öğrenilirken, olası bir mahkeme kararıyla tedbir alınması ihtimali de bulunuyor. / Mithat Yurdakul - İstanbul
